Z wudaća: štwórtk, 02 apryla 2020

Europska rada kraje namołwja, jenož hamtsku rěč njenałožować

Brüssel (SN). Europska rada – zastupnistwo wšitkich čłonskich statow Europskeje unije – w tuchwilnej krizy koronawirusa dla wšitke kraje namołwja, we wobłuku komunikacije z wobydlerjemi rěče narodnych mjeńšin njezanjechać. „Najwjace krajow swěta, mjez nimi tež čłonske staty Europskeje rady, je z njesłyšanej pandemiju konfrontowanych“, rěka w stejišću z Brüssela. W tym zwisku wukazane naprawy sahaja wot hygieniskich pokiwow hač k rigoroznym zakazam, dom wopušćić. Zamołwići na wšitkich runinach kaž tež lěkarjo na to skedźbnjeja, zo hodźi so jenož tak rozšěrjenju wirusa zadźěwać.

„Byrnjež naprawy zasadnje witali, dyrbimy zwěsćić, zo kraje informacije, wukazy, směrnicy a poručenja jeničce w oficialnej hamtskej rěči kraja wozjewjeja. Wot toho potrjechene su tež tradicionalne regionalne a mjeńšinowe rěče, kotrež w jednotliwych krajach nałožuja. Posrědkować wažne pokiwy w tutych rěčach je za derjeměće mjeńšin nimoměry wažne“, Europska rada w swojim stejišću zwěsća.

W Južnoschleswigskim wolerskim zwjazku (SSW) steja lětsa před směrodajnym rozsudom. Zo by mjeńšinowa strona Danow a Frizow klětu k wólbam Němskeho zwjazkoweho sejma nastupić móhła, za to ma stronski zjězd hišće zelenu swěcu dać. Hač so to koronakrizy dla kaž planowane w juniju zešlachći, hakle na regularnym zjězdźe w septembrje abo hišće pozdźišo, tuchwilu njewěmy. Znate pak hižo je, zo bychu w padźe wuzwolenja kandidata/kandidatki SSW wšitke awtochtone mjeńšiny specifiski hłós w němskim par­lamenće měli. Politisce myslacy čłonojo su swoju stronu wužadali. Wona měła ke kóždym wólbam wolomna być – nic kaž dotal jenož do Krajneho sejma Schleswigsko-Holsteinskeje a do tamnišich komunalnych parlamentow. Snadź budźe na spušćomnosć a socialnu sprawnosć złožowacy so skandinawiski fundament politiki SSW w času kaž nětko tež kluč za wólbny wuspěch. Próca SSW je zdobom na dobro Serbow, Sintow a Romow. Axel Arlt

Minsk (ČŽ/K/SN). W Běłoruskej njedźiwajcy koronapandemije woměrje kopańcu hraja. To rozprawja z Minska čěska powěsćernja čtk, kotraž zdobom přispomnja, zo sej postsowjetski stat tole jako jenički w Europje dowola. Minjeny kónc tydźenja su tam druhe wubědźowanske koło wyšeje ligi přewjedli. Dźesać krajam móžachu wusyłanske prawo předać, a tak su zajimcy w Ruskej, Israelu, Indiskej a druhdźe w telewiziji originalnu kopańcu sćěhowali. „To je bjez runjeća“, zwurazni rěčnik koparskeho zwjazka Aleksander Alejnik. Hač donětka njeje prezident Aleksander Lukašenko žane razne naprawy přećiwo rozšěrjenju koronawirusa postajił. Dźěło a sport stej po jeho měnjenju najlěpša prewencija. Hranicy a šule za­wrěć wón njewotmysli. Tak su tež minjeny kónc tydźenja syły ludźi koparske stadiony pjelnili. Sobotny šlager w stolicy, hru mjez starymaj riwalomaj FK Minsk a Dinamo Minsk (FK je ju z 3:2 dobył) je dobrych 3 000 přihladowarjow dožiwiło. Hubu a nós škitali su sej jenož někotři z nich, kóžde wrota kaž tež poradźene přihrawki pak wšitcy wyskajo ­witali.

Koronawirus ma wšědny dźeń redaktorow mjeńšinowych dźenikow, kotrež su w Europskim zjednoćenstwje dźenikow w mjeńšinowych a regionalnych rěčach (MIDAS) zwjazane – mjez nimi tež ­Serbske Nowiny – w horšći. Smy so raz wobhonili, kajka tuchwilna situacija w čłonskich dźenikach MIDAS je. Dźensa rozprawjamy wo němskim dźeniku w Danskej Der Nordschleswiger.

Abenraa (SN/JaW). „Naš dźenik wuchadźa wot časa rozpřestrěwanja koronawirusa w mjeńšim wobjimje“, rozprawja šefredaktor Gwyn Nissen. „Město zwučenych šěsć do wosom lokalnych stron wšědnje mamy tuchwilu jenož hišće štyri do šěsć.“ Dale poskićeja swojim čitarjam po zwučenym wašnju titulnu stronu, stronu sportoweho rozprawnistwa, powěsće z Danskeje kaž tež dalše temowe strony.

Po hasach sprjewineho města jězdźi nětko zaso rjedźenske awto Budyskeje wobdźělenskeje a wobhospodarjenskeje towaršnosće (BBB). Jězdźidło ze serbskim napisom „Najwjetše Budyske chošćo“ móže hač do šěsć kubiknych metrow njerjada z hasow zmjesć a je z 2 000 litrami wody wurjedźić. Foto: SN/Hanka Šěnec

We Wojerecach nastawa nowa łuka za psy, kotruž móža zajimcy hižo wužiwać. Zdobom poskića iniciatorka projekta Nancy Tuschmo wobsedźerjam psa w času korony přidatnu pomoc.

Wojerecy (SiR/SN). Mnozy mějićeljo psa so tuchwilu starosća. Što maja činić, jeli schorja abo dyrbja-li do karanteny. Štó dźe z psom won, hdyž nimaja přiwuzneho, susoda abo znateho, kiž móhł nadawk přewzać? Jim chce Nancy Tuschmo pomhać. Wojerowčanka, kotraž ma sama psa, starosće derje rozumi. „Dyrbju ze swojej psycu wšědnje won, to dalšeho psa rady sobu bjeru, je-li nuza wulka“, wona měni.

Krajna direkcija pomha tym, kotřiž dyrbja dźěći dla doma wostać

Budyšin (SN/MWj). Wot wutory, 31. měrca, přijimuje sakska krajna direkcija próstwy dźěłopřijimarjow, jim wupadnjenu mzdu zarunać, hdyž je pěstowarnja abo šula koronapandemije dla zawrjena. Zarunanju přizwola, hdyž staršej swoje dźěło zawrjeneho kubłanišća dla hižo wukonjeć njemóžetaj a za swoje dźěći žanu hinašu hladansku móžnosć nimataj, rěka w nowinskej zdźělence krajneje direkcije.

„Wjeselu so, zo móžemy mnohim po­trjechenym staršim z nowym rjadowanjom pomhać. Wupadnjena mzda pandemije dla potrjechene swójby wulce poćežuje. Tež samostatni móža tele rjadowanje wužiwać, štož drje jim w tak a tak hižo ćežkim času derje pomha“, praji prezidentka krajneje direkcije Regina Kraushaar.

Wot mosta na Sydlišćowym puću w Hórkach hač k spušćadłu je skrućeny přirow ­Dobroščanskeje wody na woběmaj bokomaj chětro zarostł. Lědma hakle wosom­lětna Leonie Hejduškec (srjedźa) je sej z Filipom Lawom a jeho bratrom Fabianom (wotlěwa) dorěčała, so gratu přimać a tam njerodź zwutorhać. Kaž pilna trójka powědaše, so woni wšědnje dopołdnja swojim šulskim nadawkam wěnuja. Wot póndźele pak sej stajnje popołdnju łopatu a motyku do ruki bjeru, zo „njebychu wostudu ­pasli, ale něšto wužitne činili“. Hač do jutřišeho chcedźa wužadanje zakónčene a 200 metrow dołhi wotrězk čisty měć. W bjezposrědnjej bliskosći bydlacy Hórčenjo sej jich pilnosć přewšo chwala. Foto: Alfons Handrik

Wojerecy. Lětuše Dny łužiskeje jězoriny njebudu, kaž Wojerowski a turistiski zwjazk Łužiska jězorina informujetej. Wotměć mějachu so wone posledni kónc tydźenja w aprylu. Dojednali su so nětko na to, zo budźe hakle w lěće 2022 zaso móžno tónle ­poskitk jako wjeršk turistiskeje sezony dožiwić.

Tež iniciatiwa Ciwilna kuraža je rozsudźiła, Dźeń a nóc za demokratiju a tolerancu we Wojerecach wotprajić. Za­rjadowanje bě za 8. apryl planowane. Přichodny po­dawk budźetej wot 27. septembra do 11. oktobra interkulturnej tydźenjej.

Chodojtypalenje njewěste

Budyšin. Do Budyskeho krajnoradneho zarjada dochadźeja tuchwilu naprašowanja, hač smědźa ludźo lětsa scyła chodojty palić. K tomu krajnoradny zarjad zdźěli, zo njemóža tuchwilu rjec, kotre postajenja budu 30. apryla płaćić. Wočakuja pak, zo so hač do 20. apryla trajace postajenja podlěša. Po nich transport hałzow na hromadu za chodojtypalenje žana přičina njeje, swoju domjacnosć abo ležownosć wopušćić.

Chrjebja/Čorna Pumpa (JoS/SN). W plahowarni rybow z ćopłej wodu Chrjebjanskeho rybarskeho předewzaća knježi wosebje potom čiłe žiwjenje, hdyž je čas picowanja. Njedawno je sej jednaćel Dietmar Mühle sam do Čorneje Pumpy dojěł, zo by ryby picował. Hewak stara so sobudźěłaćer wo to, zo awtomatisce wjedźeny zawod funguje.

Do připrawy su loni w oktobru 170 000 małych karpow sadźili. Kóžda rybička wažeše tehdy něhdźe 20 gramow. Mjeztym su wone z pomocu ćopłeje wody na něhdźe 370 gramow narostli. Tak zamó předewzaće w běhu jeničkeje zymy cyłe lěto plahowanja přeskočić. To wučinja jeho wulku hospodarsku lěpšinu. W štyrjoch małych bazenkach z ćopłej wodu je runočasnje a na samsne wašnje 2 500 sibirskich jasotrow narostło. Loni nazymu běchu 70 gramow ćežke, nětko waža wone něhdźe kilogram. Dietmar Mühle móže wahu tuchwilu jenož trochować, dokelž njejsu hišće žane jasotry wułójili. Wšědnje so wobličene mnóstwo picy awtomatisce do sudobjow sypa, z kotrychž pica w běhu 24 hodźin do wody pada. Wo to stara so procesowy ličak w centrali.