Z wudaća: štwórtk, 24 nowembera 2022

London (dpa/SN). Nowy referendum wo njewotwisnosći Šotiskeje njebudźe so w bliskim přichodźe přewjesć. Najwyše britiske sudnistwo w Londonje rozsudźi wčera, zo šotiski regionalny parlament prawo nima, ludowe wothłosowanje přewjesć. Z tym slědowachu sudnicy argumentam britiskeho knježerstwa. Načolnica šotiskeho knježerstwa Nicola Sturgeon bě připowědźiła, rozsud Supreme Courta připóznać. Chce pak potom přichodne britiske wólby parlamenta jako quasi-referendum wužić a wólbny bój swojeje Šotiskeje narodneje strony (SNP) jenož ze žadanjom za njewotwisnosću wjesć. Při prěnim ludowym wothłosowanju 2014 bě so wjetšina Šotow za zwostaće w uniji z Wulkej Britaniskej wuprajiła. Za London je prašenje z tym dołhodobnje rozsudźene. Knježerstwowa šefina Sturgeon pak argumentuje, zo je Brexit, kotryž běchu Šotojo 2016 jasnje wotpokazali, wuchadźišćo změnił. Wona chce njewotwisnu Šotisku wróćo do EU wjesć. W parlamenće w Edinburghu maja přihłosowarjo njewotwisnosće wjetšinu.

Němska leži nastupajo natwar 4G-stejnišćow zady

Bonn (dpa/SN). Wobhospodarjerjo Němskeje mobilneje syće njedocpěja při zarjadowanju 4G-škričkowanskich stejnišćow poprawny časowy plan. Kaž z rozprawy zwjazkoweje syćoweje agentury wuchadźa, njebudźe pječa žadyn z třoch eta­blěrowanych wobhospodarjow wotpowědny wutwarjenski napołožk spjelnić. W frekwencowej awkciji 2019 zawjazachu so firmy, hač do kónca 2022 w 500 dotalnych „běłych blakach“ nowe škričkowanske stacije twarić. Po rozprawje je Telefónica (O2) hakle 45, Telekom 28 a Vodafone 30 instalowała.

Z tymle rozsudom najwyšeho britiskeho sudnistwa wšo wostanje kaž je. Šotam njewotwisnosć wot Wulkeje Britaniskej de jure puć rubać, to zakonjam runje tak mało wotpowěduje kaž španiske zakonjedawstwo samostatnej Kataloniskej. Za zapadne demokratije rozsud wospjet kalamitu wotkrywa. Prócowanja ludow we wuchodnej Europje wo njewotwisnosć wot wobstejacych statnych strukturow w jich krajach ze stron zapada wothłós a podpěru žněja. Čehodla pak so tajkim w swójskich krajach takle znapřećiwjeja? Šotiska widźi za swój přichod lěpšinu w Europskej uniji, po tym zo bě Wulka Britaniska zwjazkarstwo statow z brexitom wopušćiła. W referendumje, kotrehož wuslědk w Šotiskej so tomu cyłkowneho Zjednoćeneho kralestwa dospołnje znapřećiwješe, dyrbjachu so Šotojo demo­kratiskemu rozsudej kłonić. W tym pak za sebje žadyn přichod njespóznaja. Tuž dyrbjała Wulka Britaniska jim poskitk ­činić. To k demokratiji słuša. Axel Arlt

Praha (dpa/SN). Čěska a Ukraina chcetej na polu šule a wědomosće wušo hromadźe dźěłać. Wutoru podpisa čěski šulski minister Vladimir Balas ze swojim ukrainskim kolegu Serhijom Škarletom w Praze wotpowědne kooperaciske zrěčenje. Wažny dypk zrěčenja je mjez ­druhim mjezsobne připóznaće šulskich wuswědčenjow a wotzamknjenjow.

Dźesaćtysacy ukrainskich dźěći su ze swojimi swójbami ruskemu nadpadej do EU-kraja Čěskeje wućeknyli. W čěskich pěstowarnjach a šulach wučinja jich podźěl mjeztym nimale 3 procenty. Na uniwersitach je tuchwilu wjace hač 4 000 ukrainskich staćanow zapisanych.

Z mjezsobnym připóznaćom wotzamknjenjow chcetej krajej zawěsćić, zo móža wójnscy ćěkańcy za pad nawróta do Ukrainy bjez přetorhnjenja z dźěłom abo wukubłanjom pokročować. Čěska strona pak kritizowaše, zo so tuchwilu wjele ukrainskich dźěći na online-wučbje wobdźěla, kotraž so wot šulow w domiznje poskićuje. „To chcemy w přichodźe redukować. Dźěći bychu tak wjace chwile měli, so w nowej wokolinje socialnje zažiwić“, praji Vladimir Balas.

Amtěrowacy swětowy wicemišter Chorwatska je z remisom do koparskeje WM w Katarje startował. Přećiwo wubrance Marokka njedocpě team wokoło Luki Modrića wjac hač 0:0. W partiji bjez wjele wrotowych scenow zrani so z Noussairom Mazraouijom dalši hrajer FC Bayern Mnichowa. Hižo wutoru wječor bě sej Francoza Lucas Hernández křižny pask w kolenu torhnył. Chorwatam falowaše po cyłej hrě móc k přesadźenju. Sewjeroafričenjo husto k šansam njepřińdźechu. Najlěpši pospyt běše, jako Hakimi chorwatskeho wrotarja přez wólny kop pruwowaše.

Budyšin (SN/bn). Lětsa swjeći serbske wědomostne towarstwo Maćica Serbska (MS) 175. róčnicu swojeho załoženja. Tři lětdźesatki po jeho znowawožiwjenju zhladuja z konferencu pod hesłom „Skutkowanje MS w 20. a 21. lětstotku“ na aktiwity po 1989 a rozjimuja prašenja wo sebjezrozumjenju towarstwa tehdy, dźensa a w přichodźe.

Konferencu, kotruž wuhotujetej MS a Serbski institut, wotměja jutřiši pjatk a zajutřišim w Budyskim Serbskim domje. W pjeć modulach k předstawiznam, wozrodźenju towarstwa, mjezynarodnym stykam, skutkowanju Maćičnych cyłkow a k wužadanjam do přichoda přednošuja mjez druhim Lubina Ma­linkowa wo Maćicarju a tibetoloze Augusće Hermannje Francke, Piotr Pałys wo „Połoženju zakładneho kamjenja za nowy Serbski dom w lěće 1947“ a Tadeusz Lewaszkiewicz wo powšitkownych poćahach MS a druhich Maćicow. Petr Kaleta porěči wo „wědomostnych poćahach MS k čěskemu Towarstwu přećelow Serbow na spočatku 21. lětstotka“. Edmund Pjech chce „skutkowanje MS we Weimarskej republice a w 1990tych lětach“ přiru­nować, dr. Hartmut Leipner wěnuje so historiskej róli duchownych w MS.

Wobšěrne twarske dźěła na Drježdźanskej dróze w Budyšinje mjez tankownju Esso a OBI su zakónčene, tak zo móže wobchad nětko tež zaso z města won jězdźić. Wot meje wjedźeše oficialny wokołopuć přez kružnej wobchadaj w Chelnje a Třoch ­Hwězdach. Mnozy wšak wuwinychu so přez Židow a Słonu Boršć, hdźež pak je puć jara špatny. Foto: Carmen Schumann

Němcy (SiR/SN). Hižo wjacore tydźenje je w Němcach měrnišo hač dotal, dokelž něšto, štož hewak wobydlerjow wšědnje přewodźeše, pobrachuje, mjenujcy zwón z kapałki Chrysta Krala. Tež Matthias Kochta a Bernd Grofa staj to takle začuwałoj. Nětko pak je čas bjez zwona nimale nimo. Prěnju adwentnu njedźelu nowy zwón Němčanskeje kapałki poswjeća.

Stary zwón bě po wjele lětach, kotrež je swěrnje zwonił, dodźeržany. Fachowc bě zwěsćił, zo jón hižo dołho wužiwać móc njebudu. „Bě jenož hišće prašenje časa. Rjaneho dnja by so mjedźany zwón skóncował. Tohodla bě najwjetši čas, zo so za nowym zwonom rozhladujemy“, Matthias Kochta rozłoži.

Wot 2023 móhli zajimcy powołanje zarjadniskeho fachowca nawuknyć

Slepo (CK/SN). Wot lěta 2023 chce Slepjanska gmejna młodych ludźi na zarjadniskeho fachoweho přistajeneho wukubłać. Kaž wjesnjanosta Jörg Funda (CDU) informuje, poskićeja hižo dlěje praktikumy za šulerjow Běłowodźanskeho powołanskošulskeho centruma a z druhich komunow. Při tym je zdźěla přeće nastało, zo bychu potrjecheni rady wostać a so wukubłać dać chcyli. Tež njewotwisnje wot toho běchu naprašowanja do gmejnskeho zarjada dóšli. Wšitke praktiske wobsahi wukubłanja pak w gmejnskim zarjedźe samym sposrědkować móc njebudu. Tohodla Slepo zaměrowemu zwjazkej Sakski komunalny studijny institut Drježdźany přistupi. To je gmejnska rada na zašłym posedźenju jednohłósnje wobzamknyła.

Choćebuz. Zymskim wjeselam wěnuje so nowa wosebita wustajeńca, kotruž jutře, pjatk, w 17 hodź. w Choćebuskim Serbskim muzeju wotewru. W přehladce předstajeja zymske zaběry runje tak kaž najwšelakoriše nałožki w tym času. Zymske wjesela započnu so w serbskej Delnjej Łužicy ze wšelakimi nałožkami kónc nowembra a spočatk decembra, přiměrja so křesćanskemu hodownemu swjedźenjej a traja hač do februara. Wjerški kaž Janšojski bog, pječenje nowolětkow, woklapnica, ptači kwas a zapust z camprowanjom a swjedźenskim ćahom po wsy su so hač do dźensnišeho zachowali. W rozdźělnych regionach maja swójske wašnja, kak tute nałožki přewjedu. Wo tym swědča w přehladce wustajene objekty a wuměłske twórby. Filmowe přinoški dokumentuja hajenje nałožkow w nowšim času. W adwentnych powědančkach za małych a wjetšich připosłucharjow zhonja wopytowarjo wosebiteje wustajeńcy wo móžnych a njemóžnych podawkach a hodownej stwě. Přehladka je přistupna hač do 26. februara 2023.