Z wudaća: srjeda, 25 januara 2023

Drježdźany (dpa/SN). Sakska socialna ministerka Petra Köpping (SPD) je z njezrozumjenjom a strachom na protesty přećiwo zaměstnjenju ćěkancow reagowała. „Z blakami rozpłomjenjace so pawšalne wotpokazanje ćěkancow mam za nječesćowne“, wona wčera w Drježdźanach zwurazni. Často njepřizjewjene demonstracije cyle jasnje prawicarjo nawjeduja abo přewodźeja, tak kaž hižo w lěće 2015. Wšitcy ćěkancy měli móžnosć dóstać, zo jich něhdźe čłowjekahódnje zaměstnja. Naposledk běchu předewšěm w Kriebe­thalu (wokrjes Srjedźna Sakska) a Laussigu (wokrjes sewjerna Sakska) protesty přećiwo zaměstnjenju ćěkancow.

Berlin (dpa/SN). Na lětanišću Berlin-Braniborska (BER) su sobudźěłaćerjo dźensa rano warnowanski stawk zahajili. To wobkrući rěčnik dźěłarnistwa ver.di. Něhdźe 6 000 přistajenych lětanišćoweje towaršnosće, tamnišeje wobchadneje słužby a powětroweje wěstoty běchu namołwu dźěłarnistwa dóstali, cyły dźeń swoje dźěło złožić. Ver.di žada sej za při­stajenych 500 eurow wjace mzdy wob měsac. Tarifowe zrěčenje ma jedne lěto płaćić. Dźěłodawarjam je doba překrótka.

Dotal posledni wjetši warnowanski stawk z podobnymi sćěhami je so před někotrymi lětami přewjedł. W aprylu 2018 dyrbjachu so po cyłej Němskej sta lětow šmórnyć. We wosom zwjazkowych krajach złožichu při warnowanskim stawku tehdy dźesaćitysacy přistajenych swoje dźěło. Nimo sobudźěłaćerjow na lětanišćach běchu tež přistajeni pěstowarnjow, chorownjow, zarjadow abo měšćanskeho bliskowobchada stawkowali.

Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej

Praha. Na Berlinali pokazaja lětsa čěskej filmaj. Lubowarjo dobreho kina móža so na dźěło režiserki Věry Chytiloveje „Sedmikrásky“ (stokraski) wjeselić. Film, kiž bě nastał w lěće 1966, chcedźa přihla­dowarjam we wobłuku „Retrospektiwa“ předstajić. Druhe dźěło rěka „Deniska umřela“ („Deniska je wumrěła“) a je přinošk studenta Philipa Kastnera. A hišće dalšej filmaj w čěskej koprodukciji mataj dobre šansy na mytowanje. Stej to reportaža „Eastern Front“ režiserow Vitalyja Manskeho a Yevhena Titarenka, kaž ­tež eksperimentalna dokumentacija „Poznámky z Eremocénu“ („Přispomnjenja z Eremocéna“) režiserki Viery Čákanyoveje.

Nimo por skurilnych přiwisnikow zapřisahanskich teorijow, kotřiž z ruskej chorhoju póndźelu po měsće běhaja, je w našim kraju konsens: Ukraina ma so zakitować. Dźakowano podpěrje tež z brónjemi je so radźiło, wuspěchej ruskeje agresije zadźěwać. Hižo měsacy dołho so fronta we wuchodnej Ukrainje wulce njehiba. A ze swojim sonom, chětř Kijew wobsadźić, je so Putin najskerje dawno rozžohnował. Štóž pak chce „dobyće“ přećiwo atomowej mocy Ruskej – bohužel je so tute zahubne ­zapřijeće w běhu lěta wójny dale a bóle do wokabulara němskeje politiki zadobyło –, dyrbi diskutować, što to woznamjenja: spytać, aneksiju Krimy po dźewjeć lětach wotbyć, a za kotru płaćiznu? Kak so spi­rala wobrónjenja dale wjerći? Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer je aktualnu debatu wo tankach družiny „Leopard“ jako „ćežko znjesliwu“ pohódnoćił. Dyrbimy so kaž Jan Malink za zaměrom prašeć, tanki same hišće njejsu ­žana wotmołwa. Marcel Brauman

Berlin (dpa/SN). Z přiražku 40 eurow maja so ludźo motiwować a do sportoweho towarstwa zastupić. Tak mjenowany sportowy towarstwowy check je wot­nětka za 150 000 wosobow k dispoziciji, kotřiž so jako nowi čłonojo přizjewja, zdźělištej wčera zwjazkowe ministerstwo za nutřkowne naležnosće a Němski olympiski sportowy zwjazk (DOSB) .

Poskitk je dźěl noweje wabjenskeje kampanje ze sloganom „Twoje towarstwo: sport, jenož lěpje“, kotraž ma ludźi w Němskej k wjace sportej kaž tež hi­banju animěrować a zdobom sportowe towarstwa podpěrać. Dale su spěchowanske srědki we wobjimje stajnje 1 000 eurow za akcije a kooperacije k dispoziciji, chcedźa-li towarstwa nowych čłonow wabić.

Jan Wjenk z Wotrowa wupraji so k wólbam zastupjerjow załožboweje rady:

Haj, jako swěrny čitar SN dopomnich so na swojeju wučerjow Jana Měškanka a Cyrila Nawku. Mnohim znaty Měškank by zawěsće swoje zwučene słowo „za­trašne“ wužiwał hladajo na to, štož so tu stawa. Nawka pak by při nawuknjenju basnje Handrija Zejlerja „Swětłabojazni čashaćerjo“ šulerjam pomhał a jich jednotliwe dźěle słowow a zapřijećow na taflu pisać dał, zo móhli baseń a jeje zmysł zrozumić.

Hdyž mjenowanu baseń z dźensnišim časom přirunuješ, zmysł spóznaješ. Tak wojuja ludźo wo jednu funkciju, kotraž wšěch Serbow nastupa, nic jenož čłonow zwjazkoweho předsydstwa. Hdźe je tolerantnosć, słuchać na druheho, kotryž ­nima po jich měnjenju ničo prajić, ale ­jenož woni.

Jenož Dawid Kliman je swoju njewotwisnosć zwuraznił, zo w žanej instituciji a w žanym towarstwje njedźěła. Přirunujo pak zwěsćiš, zo su jednotliwi kandi­daća, kotřiž so jako čłonojo załožboweje rady požadachu, wšitcy předsydźa towarstwow abo wottam pósłani.

24. wulkeho róžka před 175 lětami narodźi so jako syn bura pozdźiši gymnazialny profesor a wučenc Mjertyn Moń w delnjołužiskim Turnowje. Před jeho ródnym domom bu 13. winowca 2001 wopomjatny kamjeń z jeho portretom wotkryty. W Halle a Lipsku studowaše klasiske rěče a podawaše je wot lěta 1876 na gymnaziju w Eislebenje hač do zažneje smjerće 4. požnjenca 1905. Moń delnjoserbšćinu jako maćernu rěč wosebje lubowaše. Pisaše wo njej. Po Delnjej Łužicy pućowaše w prózdninach, slědźeše na polu ludowědy a rěčespyta a wuda 1887 swoju gramatiku delnjoserbšćiny w rukopisu. Bramborski Casnik wozjewi někotre jeho powědančka. Wot lěta 1880 bě ze sobustawom Maśicy Serbskeje a tři lěta po tym zastupi tež do Maćicy Serbskeje. Po smjerći Monja 1905 wozjewi Časopis Maćicy Serbskeje 1907 dwaj jeho njewozjewjenej wědomostnej přinoškaj wo delnjoserbskich rostlinskich mjenach, ale tež wo ludowych pěsnjach, spěwach a narěči. Moń zawostaji dale wobšěrny rukopisny pućowanski dźenik ze zajimawymi zapiskami wo towaršnostnym połoženju w Delnjej Łužicy. Dr. Frido Mětšk wozjewi dźěl dźenika za čas NDR. Manfred Laduš

Njebjelčanski młodźinski klub je minjenu sobotu zhromadnje z gmejnskej biblioteku we wobłuku projekta rapakoweje knižneje kofejownje paslenske dopołdnjo na gmejnskej žurli přewjedł. Młodźi hosćo kaž tež maćerje a młodostni sami ze seleneho ćěsta najwšelakoriše kreacije formowachu. Bě to zajimawe a kreatiwne zhromadne dopołdnjo. Foto: Młodźinski klub Njebjelčicy

Wot spočatka awgusta 2022 je André Bulank Njebjelčanski wjesnjanosta a tuž nimale poł lěta w zastojnstwje. Wo nazhonjenjach w jeho dotalnym dźěle je so z nim Marian Wjeńka rozmołwjał.

Knježe Bulanko, kak so Wam po poł lěće jako wjesnjanosta wjedźe?

A. Bulank: Čuju so na kóždy pad wužadany. Je to zajimawy a mnohostronski nadawk. Dyrbjach so wězo najprjedy do wšitkich temow zadźěłać, štož přeco hišće činju.

Sće wy dźěło, kajkež nětko jako wjesnjanosta wukonjeće, takle wočakował?

A. Bulank: Mějach wo dźěle wjes­njanosty takrjec zakładne předstawy, što na mnje čaka. Z kóždej nowej temu pak zběram nowe nazhonjenja w dźěle wjesnjanosty. Wěda potajkim dźeń a dale ­rosće.

Kajki bě přechod wot Wašeho předchadnika k Wam?

W předrasćerni kluč kradnyli

Budyšin. Zo njesměš swoje hódnotne wěcy w předrasćerni sportoweje hale wostajić, je předwčerawšim wječor wobsedźer Hyundaja w Budyšinje bolostnje nazhonić dyrbjał. Jako muž w hali na Nagelowej sportowaše, so njeznaći do předrasćernje zadobychu, wšitke toboły přepytachu a awtowy kluč wosoboweho awta sobu wzachu. Tak móžachu módry i20 startować a z nim wotjěć. Jězdźidło z lěta 2020 bě něhdźe 15 000 eurow hódne. Za nim nětko mjezynarodnje pytaja, kaž policija zdźěli.