Z wudaća: srjeda, 13 septembera 2023

Hawarija ze sćěhami

Janšojcy. Po hawariji w Janšojskej milinarni je wobhospodarjer Łužiska energija a milinarnje (LEAG) dwaj blokaj ze syće wotpinało, zdźěli wčera nowinska rěčnica koncerna Kathi Gerstner w Choćebuzu. Hižo w nocy wot minjeneje soboty do njedźele je ćežka konstrukcija na kolije padnyła. Tohodla njemóža tam hižo popjeł z ćahami wotwozyć.

Wužiwanje Z-symbola po prawje

Budyšin. Budyska wotnožka krajneho sudnistwa w Zhorjelcu je zasudźenje 36lětneje Wjelećanki, kotraž běše na póndźelnišej demonstraciji dwaj Z-symbolaj pokazowała, zaso zběhnyła. Hačrunjež steji symbol za nadpad ruskeho wójska na Ukrainu, běchu sudnicy měnjenja, zo njeje jeho potencial wohrožowanja w Němskej sylny dosć a zo smě so po prawje na swobodne měnjenja wužiwać.

Serija nominowana

Köln. Serija ze cyłkownje šěsć dźělemi „Lauchhammer – Tod in der Lausitz“ je za lětuše němske telewizijne myto nominowana. W kriminalce dóstanu přihladowarjo tež dokumentariski dohlad na region w Delnjej Łužicy. Wuznamjenjenja chcedźa zamołwići 27. a 28 septembra w Kölnje přepodać.

19. łužiska konferenca DGB na tři lěta změny strukturow zhladowała

Niska (SN/at). Tři lěta po schwalenju zakonja wo skrućenju strukturow we wuhlowych kónčinach njewidźa so dźěłarnistwa DGB w róli „cyłka prěnjeje pomocy“. Woni chcedźa procesy aktiwnje sobu wuhotować, čuja so kolegam w brunicy zawjazane: „Kolegojo maja so słowa jimać, chcedźa přewodźani być“, zwěsći čłon zwjazkoweho předsydstwa DGB Stefan Körzell w zazběhowym referaće na 19. łužiskej konferency DGB wčera w Niskej (SN informowachu). Wjace hač 200 ludźi z Delnjeje a Hornjeje Łužicy je přichwatało – dźěłarnicy, komunalni politikarjo, zapósłancy krajneju sejmow.

Budyšin (SN/BŠe). Žane druhe zwěrjo, kotrež je w Němskej zadomjene, telko diskusijow njewuwabja kaž wjelk. „Wjelk polarizuje“, je jasne wuprajenje referenta za škit družinow sakskeho statneho ministerstwa za energiju, škit klimy, wobswět a ratarstwo Bernda Dankerta. Wón bě zawčerawšim hósć techniskeho wuběrka Budyskeho wokrjesa. W minjenych 16 lětach je so wón intensiwnje z rubježnym zwěrjećom w Sakskej zaběrał. Přitomnym wuběrka rozkładowaše wón postupowanje wjelčeho managementa a kak so genetiske proby nańdu a přepytuja. Wot lěta 2010 do 2022 su fachowcy po cyłej Sakskej cyłkownje 4 652 probow wuhódnoćili. Dokładnje 1 779 z nich je z Budyskeho wokrjesa. Při tym sobudźěłaćerjo wjelčeho monitoringa 1 100 jednotliwych zwěrjećow dopokazachu. Genetiske wuslědki přirunowachu fachowcy stajnje z tymi wjelka a psyka. W jednotliwych padach probow z druhich zwjazkowych krajow móžachu wědomostnicy hybridy dopokazać. Poslednjeho hybrida w Sakskej běchu w lěće 2003 zwěsćili, potajkim před 20 lětami.

Jubilejny rěčnik bě Lipšćanski spisowaćel Clemens Meyer z titulom: „Indianojo w Sakskej – Wo mytach a dajacych sonach“ . Wuznawacy so jako Saksa porěči w połnje wobsadźenej Kamjenskej cyrkwi swj. Hany.

Kamjenc (SN/HaJ). Roland Dantz, wyši měšćanosta Kamjenca, powita publikum wčera z parablu wo wjelkomaj, kiž pječa w čłowjeku bydlitaj a wojujetaj, poćahujo so na Gottholda Ephraima Lessinga. Wot 2014 přeprošuje Centrum za recepciju Lessinga awtorki a awtorow, so do myslow sławneho syna města zanurić a za wotmołwami na prašenja přitomnosće pytać. Michael Hametner, kiž je mnohim wopytowarjam jako zarjadowar rjadu znaty, poda zawod do biografije a tworjenja rěčnika.

Pisany miks temow, kaž hudźba, konkurenca, lubosć abo mobbing – to čaka na čitarjow wot dwanaće lět noweje zběrki „Prěni raz“, wušłeje w Ludowym nakładnistwje Domowina. Dźesać powědkow načasnych serbskich awtorow wěnuja so dožiwjenjam a dóńtam młodych ludźi. Wudawaćelka je Marka Maćijowa, teksty spisachu Pětr Dźisławk, Dušan Hajduk-Veljković, Lubina Hajduk-Veljkovićowa, Andreja Chěžcyna, Měrka Mětowa, Sylwija Šěnowa, Diana Šołćina, Pětr Šołta, Měrćin Wjenk a Annamaria Zahonowa. Knižna premjera budźe pjatk, 6. oktobra, we Worklečanskim młodźinskim klubje.

Mnichow (dpa/SN). Ani štyri tydźenje do wólbow Bayerskeho krajneho sejma njemóže so CSU wot špatnych wuslědkow woprašowanjow wuswobodźić. Samsny čas docpěwaja Swobodni wolerjow po aferje lětaka předsyda Huberta Aiwangera dale rekordne wuslědki: Bychu-li njedźelu wólby byli, by CSU 36 procentow docpěła, najšpatniši wuslědk minjeneju lět. Swobodni wolerjo přińdu na njesłyšane 17 procentow, Zeleni maja 15 procentow, AfD 13 a SPD dźewjeć. FDP njeby ze štyrjomi procentami wjace w sejmje była.

Tunl wostanje zawrjeny

Bern (dpa/SN). Po torhnjenju wjercha Gotthardoweho tunla w Šwicarskej pytaja fachowcy dale za přičinami škodow. Tuchwilu z toho wuchadźeja, zo su twarske dźěła „hibanja hory“ zawinowali. Njedźelu běchu betonowe dźěle wjercha na jězdnju zrazyli. Nichtó so njezrani. ­Fachowcy nańdźechu 25 metrow dołhe torhnjenje na wjerchu. Nimale 17 kilometrow dołhi tunl, wažny wobchadny zwisk mjez sewjernej a južnej Europu, wostanje najprjedy raz zawrjeny.

Kim Putinej pomoc přilubił

Po zahubnym njewjedrje w Libyskej je rozměr škodow poněčim widźomny. Po informacijach zamołwitych w kraju, w kotrymž howri wobydlerska wójna, su sej zapławjenja znajmjeńša 5 200 smjertnych woporow žadali. Čerwjeny křiž z toho wuchadźa, zo je 10 000 ludźi zhubjenych. Najhórje potrjechene je přistawne město Darna (hlej wobraz). Foto: dpa/Abdullah Mohammed Bonja

Antikske narowne kamjenje z Jemena su we wobchodźe meblow w Londonje namakali. Kamjenje słužachu předawanišću jako dekoracija. Kupc bě policiju ­informował. Zastojnicy zwěsćichu, zo jedna so wo dźěle antikneho rownišća, kotrež bu loni wurubjene. Wobsedźer wobchoda kamjenje policiji přewostaji, zo móhła je ­Jemenej wróćić.

Tunl do twarjenja wyšeho sudnistwa Montenegra su njeznaći w stolicy Podgorica ryli. Objekt saha hač do komory, w kotrejž składuja dokumenty sudniskich jednanjow. Prawdźepodobnje pak ničo njepobrachuje. Tunl su sobudźěłaćerjo skerje připadnje namakali. Zamołwići su sej wěsći, zo chcychu kriminelne cwólby jatych ze sudniskeje žurle wuswobodźić a jim ćěkanje zmóžnić. Organizowana kriminalita je w Montenegru přewšo rozšěrjana.

Podstupim (dpa/SN). Podpismowa akcija pjeć wokrjesnych zwjazkow CDU na dobro krutych kontrolow podłu němsko-pólskeje mjezy zbudźa kritiku tamnych politiskich stron. Wokrjesne zwjazki na juhowuchodźe zwjazkoweho kraja žadaja sej pomjezne kontrole, spěšniše azylowe jednanja a konsekwentne wotsunjenje požadarjow wo azyl bjez perspektiwy na trajne přebywanje w Němskej. Krajny zwjazk CDU žadanja křesćanskich demokratow wokrjesow Dubje-Błóta, Sprjewja-Nysa, Hornje Błóta-Łužica, Wódra-Sprjewja a Choćebuz podpěruje.

Nutřkowny minister Michael Stübgen (CDU) žada sej hižo dlěši čas krute pomjezne kontrole. Wón je připowědźił, ze sylnišej prezencu policije ćišć na pašowarjow ludźi zwyšić. Po informacijach nutřkowneho ministerstwa su kontrolne akcije minjeny tydźeń zahajili. CDU pak tole njedosaha. Frakciski šef CDU Jan Redmann kritizuje w tym zwisku zwjazkowu nutřkownu ministerku Nancy Faeser (SPD), kotraž pomjezne kontrole wotpokazuje. „Nastanje zaćišć, zo ministerka połoženje při mjezy chutnje dosć njebjerje“, wón rjekny.

Washington (dpa/SN). Republikanski předsyda Domu reprezentantow USA ­Kevin McCarthy je přepytowanja za móžny proces wotsadźenja přećiwo prezidentej Joewej Bidenej zahajił. Wón ma „wěrjomne dopokazy, zo bě Biden na ilegalnych pjenježnych akcijach swojeho ­syna wobdźěleny“, rjekny McCarthy wčera we Washingtonje. „Konkretnje dźe wo wumjetowanja nastupajo znjewužiwanje ­zastojnstwa, zatajenje njeskutkow a korupciju, kotrež sej dalše přepytowanja ­žadaja“, McCarthy rjekny. „Tohodla sym wuběrkej dźensa přikazał, formelne ­přepytowanja přećiwo Joewej Bidenej k móžnemu wotsadźenju zahajić.“

Krok McCarthyja je změna strategije. Dotal bě wón stajnje rjekł, zo jedna so wo formelne přepytowanja přećiwo Bidenej. Hač z toho konkretne kročele do směra na wotsadźenje prezidenta slěduja, bě stajnje njewěste. Nimo toho wšak dyrbi kongres na kóncu wo wotsadźenju rozsudźić. Tam maja demokraća Bidena snadnu wjetšinu.