Tójšto ma so změnić
Na wjacorych gmejnskich radach Budyskeho wokrjesa sym minjeny čas dožiwił njespokojnosć wobydlerjow runje tak kaž bjezradnosć wjesnjanostow a gmejnskich radźićelow. Mnohe lěta běchu spytali na dobro gmejnow a wobydlerjow skutkować a porjad, wěstotu kaž tež derjeměće wšitkich wjesnjanow zaručić. To pak je so jim dźeń a mjenje poradźiło. To pak njerěka zo njemějachu lóšt abo chwile. Ně, pobrachowace pjenjezy, zarjadniske ćeže a běrokratiske zadźěwki su dobre ideje a derje myslene iniciatiwy haćili. Njeje w porjadku, hdyž dyrbja gmejny próstwy stajeć wo spěchowanja, kotrež potom jenož we wobmjezowanej měrje dóstawaja a kotrež su na zaměry wjazane, za čož su wjele wjetše sumy trěbne. Z tajkimi srědkami njehodźa so dróhi płatać abo nadróžne wobswětlenje porjedźeć. Pěstowarnje abo šule twarić scyła hižo móžno njeje. Wo obligatoriskim swójskim podźělu gmejnow sej ani rěčeć njezwěrju, dokelž hižo tón móžnosće tójšto komunow přesahuje.
Zwučenosće so wzdać
Lětuša kubłanska konferenca Serbskeho šulskeho towarstwa, kotruž wone z podpěru Smjerdźečanskeho kubłanskeho srjedźišća LIPA přewjedźe, steji pod hesłom „To smy přeco tak činili“. Milenka Rječcyna je so z koordinatorku SŠT Marlis Młynkowej rozmołwjała.
Kak sće runje na tule temu přišli? Kubłanje je dźě prašenje stajneho wuwića.
M. Młynkowa: Zajim za tule temu su nam naše kubłarki a naši kubłarjo wosebje w zašłych dwanaće měsacach zwuraznili. Mějachmy z nimi mnohe rozmołwy. Te wuchadźachu předewšěm z přewoda coacha, to rěka trenarja a přewodźerja Stefana Andersa-Krummnackera, kotryž naše kubłanišća pjeć lět dołho posudźuje.
Što je wobsah kubłanskeho zarjadowanja?
M. Młynkowa: Nowym idejam na runinje kubłanja so zbližić haći husto měnjenje, zo je wšo to, štož je so dotal zdokonjało, tež za přichod dobre a prawe. Tola naše kubłanišća steja před wulkimi wužadanjemi.
Kotre wočakowanja móža přitomni měć?
Trjebaja nuznje komunalneho poradźowarja
Miłoražanej Waldemarej Locke (CDU) su wobydlerjo Trjebinskeje gmejny 24. septembra zastojnstwo wjesnjanosty dowěrili. Tak ma nětko direktnje wot brunicoweje jamy potrjecheny šik komuny w rukomaj. Wo jeho zaměrach, wobsahach a ćežišćach je Andreas Kirschke z nim rěčał.
Kotre su Waše prěnjorjadniše ćežišća?
W. Locke: Kaž sym to hižo we wólbnym boju wospjet zwuraznił, mam temy přesydlenje, infrastrukturu a skrućenje dobrych stykow k susodnym gmejnam za ćežišća swojeho dźěła. Zdobom sym přeswědčeny, zo trjebamy k zmištrowanju tychle nadawkow w gmejnje solidny fundament w formje intaktneho „my-začuća“. Tohodla su za mnje tež temy kaž spěchowanje towarstwow, zjawnje přistupne hrajkanišćo w Trjebinje kaž tež zachowanje kupjele w Miłorazu wažne nadawki, kotrež mamy zeskutkownić.
Kak wupadatej dalši puć jednanja a časowy plan, zo by so stejnišćo za přesydlenje Miłoražanow našło?
Wotstup Tilicha Serbam strata
To běše woprawdźity dyr jako připowědźi předwčerawšim Stanisław Tilich, zo spočatk decembra jako ministerski prezident swobodneho stata kaž tež předsyda sakskeje CDU wotstupi. Wulkej wjetšinje drje běše to hotowa překwapjenka, mnohim pak nic. Tež za mnje bě kročel Tilicha wotwidźomna, byrnjež so jara nadźijał, zo wón tónle puć njetrjebał hić. Mam jeho wotstup za njetrjebawši, přiwšěm pak za přewšo konsekwentny a scyła nic za ćěkanje před zamołwitosću.
Zapřehńće kuču za Krabata!
Za jednoho je wón Krabat z Jitka, za druheho hólčec, kotryž po kraju chodźi a za přichodneho Janko Šajatović ze Žumberaka. Wšěm pak je wón tón, kiž tři ludy, mjenujcy Chorwatow, Němcow a Serbow ze sobu zwjazuje a wjacore rěče wobknježi – chodźo jako wojowar stareho a noweho časa po mjezach. Něhdy steješe wón ze swojej wosobinu za mnohe nadawki, dźensa za swoje duchowne namrěwstwo. Přeswědčić wo tym móže so kóždy w aktualnej wustajeńcy Budyskeho Serbskeho muzeja „KRABAT. Muž. Mytos. Marka“.
Jazz, nowa a ludowa hudźba
Přichodnu sobotu zahaji so w Budyskim Serbskim muzeju třeći dźěl rjada „musica nova sorabica“ z koncertom „MOJEDLA – TWOJEDLA“. W kwartetowej wobsadce zahudźa Gerold Gnausch, Pedrag Tomić, Clemens Christian Pötzsch a Walburga Wałdźic, z kotrejž je so Bosćan Nawka rozmołwjał.
Knježna Wałdźic, što je Was pohnuło, so na rjedźe „musica nova sorabica“ wobdźělić?
W. Wałdźic: Sym hižo loni ideju projekta k česći Jana Arnošta Smolerja Załožbje za serbski lud zapodała. Wšelakich přičin dla pak so tónle w jubilejnym lěće zešlachćił njeje. Spočatk tohole lěta pak so nowe woknješko wotewrě, tak zo móžach konkretnu koncepciju zhotowić.
Rjad steji pod hesłom „tradicija + eksperiment“. Kak tomu wotpowědujeće?
Serbšćinu nałožować ze sto słowami
Dwójnikaj Matthew a Michael Youlden z jendźelskeho Manchestera staj tydźeń dołho w nadawku sćelaka Deutschlandfunk Nova hornjoserbšćinu wuknyłoj. Milenka Rječcyna je so z direktorom Załožby za serbski lud Janom Budarjom wo projekće rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sće Wy jeju takrjec pruwował?
J. Budar: Redaktor Deutschlandfunka Sebastian Sonntag je so na mnje z próstwu wobroćił. Bě wo našich online-rěčnych kursach k nawuknjenju hornjoserbšćiny čitał. Wědźach, zo mataj so kandidataj testować. Prašenja do toho znajach a mějach jeju wukon hódnoćić. Tak móžach trochu za kursy wabić, za kotrež nałožuje załožba financne srědki. Na kóncu běše to tež wobstatk našeje rozmołwy.
Kak je so rozmołwa wotměwa?
J. Budar: Redaktor wusyłanja je w rozhłosowym studiju w Kölnje sedźał, bratraj Matthew a Michal Youlden běštaj při mikrofonje w Berlinje a ja w Budyskim studiju MDR. Tak wjedźechmy našu zhromadnu wirtualnu rozmołwu.
Što je to pola Was zawostajiło? Měještaj wonaj tež woskoćiwe nadawki spjelnić?
Integratiwna politika trěbna
Diskusija wo wotpačenju regiona Katalonska wot Španiskeje njepřestawa. To pohnuwa k tomu, tež wo situaciji narodnych mjeńšin w Němskej rozmyslować. Milenka Rječcyna je so ze zapósłancom Sakskeho krajneho sejma Hajkom Kozelom (Lěwica) rozmołwjała.
Z čim hodźi so z Wašeho wida konflikt w Španiskej rozrisać?
H. Kozel: To njehodźi so z pomocu statnych represalijow rjadować. Trěbnej stej sensibelny dialog a respektne politiske postupowanje napřećo etniskim mjeńšinam, a to nic jeno ze stron Španiskeje sameje, ale wosebje tež Europskeje unije a jeje čłonskich statow.
Mnozy, kotřiž so z tematiku zaběraja, widźa ju tež jako nadawk Europskeje unije.
H. Kozel: Cyle prawje. Trěbna je woprawdźita integratiwna mjeńšinowa politika. To je w zmysle powšitkowneho zajima, stabilitu Europy zachować.
Móže k tomu tež wobydlerska iniciatiwa Minority SafePack přinošować?
LND přewjedźe čitansku turneju
Budyšin (SN/JaW). Ludowe nakładnistwo Domowiny zahaji póńdźelu, 16. oktobra, swoju lětušu čitansku turneju. Start do mjeztym 23. literarneje nazymy je w delnich Sulšecach, hdźež předstaji redaktor Protyki Pětr Šołta zhromadnje z awtorami Sonju Hrjehorjowej, Mariju Šwejdźinej, Achimom Mičom a dalšimi Serbsku protyku 2018.
Kaž LND wčera zdźěli, su we wobłuku turneje po Hornjej a Delnjej Łužicy tři dalše knižne premjery planowane. Srjedu, 18. oktobra, předstaji rozhłosownica Monika Gerdesowa nowu publikaciju „Z Francom po swěće“ we Worklečanskej wyšej šuli. Lubina Hajduk-Veljkovićowa čita 2. nowembra w Ralbičanskej wyšejšuli z nowostki „Lěćo za započatkarjow“, a samsny dźeń předstaji Lubina Malinkowa w Budyskej Smolerjec kniharni swoju wědomostnu knihu wo hrabi von Gersdorfje. Cyłkownje je jědnaće čitanjow planowanych, mjez druhim w Bukecach, Bórkowach, Lipsku a Nowej Wjesce.
Turneju zakónči LND 5. nowembra z literarnej kermušu w Chrósćicach.
Starosće chutnje dosć njebrali
Wólby Němskeho zwjazkoweho sejma su nimo a prěnje diskusije wo jasnym wuslědku su mjeztym tróšku womjelknyli. To pak njerěka, zo je tema wotbyta. Ludnosć tež na serbskich wsach, w towarstwach a gremijach dale wo tym rěči, předewšěm wo njewočakowanym wuspěchu strony AfD kaž tež wo prěnich reakcijach na to. Mnozy, tež Serbja, su wustróžani z wukónca wólbow we Łužicy, ja runje tak. Za dobre mam, zo je jón Domowina z wulkej starosću na wědomje wzała. Za dobre zdobom mam, zo wona tež na to skedźbni, zo je AfD na žadanje, z awtochtonymi narodnymi mjeńšinami runoprawnje wobchadźeć, wotpokazujo reagowała.
