Wěcywustojny jendźelšćinar a rušćinar
Dźensa swjeći wučer na wuměnku Měrćin Strauch 70. narodniny. Zahority Serb a wuběrny znajer cuzych rěčow je generacije šulerjow na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli w Małym Wjelkowje, Budyšinje a pozdźišo na Serbskim gymnaziju kubłał.
Měrćin Strauch narodźi so 16. pražnika 1947 wulkej pjekarskej swójbje w Droždźiju. Nan bě za swój čas znaty Sokoł. 1962 poda so 15lětny Měrćin na Serbsku rozšěrjenu wyšu šulu do Małeho Wjelkowa, zo by tam 1966 maturował. Po abiturje dźěše do Lipska na studij rušćiny a jendźelšćiny. Nawróćiwši so započa 1971 na šuli, z kotrejež bě lěta do toho wotešoł, jako młody čłowjek połny elana wučerić. Mjeztym bě sej partnerku zhladał a swójbu załožił. Swoje dźěći kubłaše wot wšeho spočatka w serbskej rěči. Šulerjo česća sej jeho hač do dźensnišeho jako wěcywustojneho a jich pohonjowaceho jendźelšćinarja a rušćinarja. Legendarnej běštej jeho AWO a nahłownik. Hižo zdaloka bě słyšeć, „zo knjez Strauch jědźe“.
Projekt ma tež gmejnu sylnić
Přichodna młodźinska dźěłarnička w Njebjelčicach ma so wot 6. do 16. julija wotměć. Při tym steja wjeselo při tworjenju a zhromadne dožiwjenja w srjedźišću. Andreas Kirschke je so z nawodnicu projekta, socialnej pedagogowku a socialnej dźěłaćerku Claudiju Kilankec, rozmołwjał.
Na čo so dźěłarnička wusměrja?
C. Kilankec: Chcemy wuměnu a zetkanja zmóžnić a młodostnych ze wšelakich kulturow hromadu wjesć. W najlěpšim padźe nastanu trajne přećelstwa. Wažne mi je, zo maja młodostni chwile a wjeselo při wuměłskim tworjenju. Z Łužicy pochadźacy móža so samo hišće z gmejnu identifikować. A projekt gmejnu sylni. Wšako spěchuje jeje kulturnu mnohotnosć a wuwiće.
Štó móže so na dźěłarničce wobdźělić?
C. Kilankec: Namołwjeni so přizjewić su młodostni ze wšitkich serbskich gmejnow w starobje 14 do 27 lět. Bytostne wuměnjenje je, zo maja wjeselo při wuměłskim tworjenju a zajimuja so za druhe kultury. Dohromady wočakujemy 25 młodostnych, mjez druhim tež z Njebjelčanskich partnerskich gmejnow, z pólskeho Namysłowa, čěskeho Hlučína, madźarskeho Ladánybene kaž tež z čěskich Heřmanic.
Znaty za swoje krute a njechabłace wustupowanje
W Radworju swjeći dźensa bywši před- syda Domowiny a serbski předewzaćel Jan Nuk 70. narodniny.
Praksa a teorija – dwaj poraj čriji
Pytnu, wólbny bój je zahajeny. Wobstajnje dóstawam nětko do swojeho listoweho kašćika lětaki, haj samo nowinam podobne publikacije. Jednotliwe politiske strony, ale tež je podpěrowace skupiny počinaja ludźi z informacijemi zasypać. Při tym mam nalěpk na kašćiku přičinjeny, na kotrymž steji: „Prošu žane wabjenske prospekty“. Přiwšěm, tajki mój zaćišć je, ći, kotřiž chcedźa swoje duchowne ideale „předać“, mje z papjeru zamjetaja. Sym so wzdała so wobarać. Je pak wabjenje na tele wašnje dźensa scyła hišće prawy puć, na so skedźbnjeć? Njewužiwa wjetšina cyle druhe medialne móžnosće so informować, wosebje młodźina? Nimam ničo přećiwo čitanju, cyle nawopak. Bjez čitanja njebych so derje čuła. Wužiwam nimo digitalnych medijow dale rady tradicionalnu nowinu abo knihu, kotruž móžu do ruki wzać.
Z nowej choreografiju
Serbski folklorny ansambl Wudwor (SFAW) hotuje so na 12. mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica“. Z jeho organizatoriskim nawodu Stanijom Handrikom je so Alfons Wićaz rozmołwjał.
Što je za Waš ansambl w přihotach na festiwal najwažniše?
S. Handrik: Dźe nam předewšěm wo to, reje kwalitatiwnje dale polěpšić. „Rjedźimy“ je takrjec, zo bychu je wšitcy rejwarjo prawje wobknježili. Do programa su zapřijate starše reje z wulkej skupinu, kaž na přikład „Mazurka“ a „Entrée“, kotruž tónraz dorostowa skupina předstaji. Mamy nowy dorost, a jón chcemy na festiwalu prezentować. Přidatnje mamy lětsa někotre nowosće, jenož jednu pak přeradźu. Naš wuměłski nawoda Jan Kozelnický, z kotrymž wšak stajnje zaso nowe reje nazwučujemy, je nam reju „Łapanje kokota“ znowa wobdźěłał.
Kelko rejwarkow a rejwarjow SFAW tuchwilu ma?
S. Handrik: Dorostowa skupina ma 24 čłonow, z nich je wosom hólcow a 16 holcow w starobje 13 do 15 lět. Čłonojo su z wokoliny Chrósćic, Worklec, Koslowa a Pančic-Kukowa. Někotři su samo z Hózka. Wulkej skupinje w starobje 19 do 30 lět přisłuša šěsć rejwarjow a wosom rejwarkow.
Zmužitosć a kmanosć posrědkować
6. fachowy dźeń kulturneho kubłanja w Zhorjelcu-Klingenwaldźe zaběraše so z temu „Spěwanje je poprawna maćeršćina wšitkich ludźi“. Andreas Kirschke je so z organizatorom dnja Ulfom Großmannom wo motiwaciji, zaměrach a dopóznaćach rozmołwjał.
Što su Waše dopóznaća z fachoweho dnja?
U. Großmann: Mějachmy połsta wobdźělnikow a wšitcy běchu zahorjeni. Su tež derje sobu dźěłali. Wosebje mje zwjesela, zo njewužiwaja jenož młodźi pedagogojo a tajcy, kotřiž chcedźa na tym polu skutkować, poskitk dalekubłanja. Mjeztym přichadźeja tež nazhonići pedagogojo na fachowy dźeń. Po temach, kaž stej to zažne rěčne spěchowanje a wuměłske kubłanje smy so lětsa spěwanju, jako elementarnej kulturnej technice wěnowali.
Na čo so fachowy dźeń pod hłownym hesłom kulturne kubłanje wusměrja?
Kopanišća „njezazyglować“
Awtodróha mjez Drježdźanami a Zhorjelcom je husto zatykana. A to njezwěsćeš jenož w rańšich abo nawječornych hodźinach, hdyž su mnozy dojězdźowarjo po puću. Runje woni pak su potrjecheni. Komdźa so na awtodróze, dokelž prosće doprědka njepřińdu, město toho zo móhli so doma wo swójbu, ležownosć abo čestnohamtske skutkowanje starać.
Dojězdźowarjo ćerpja pod tym, zo su wulke předewzaća składowanje za produkciju trěbnych materialijow na awtodróhu přepołožili. Tam hodźi so to jako rjećaz dołhich nakładnych awtow wobkedźbować. Hdyž so tele wulke wozydła mjez sobu přesćahnu, je lěwa čara zatykana. Dojězdźowarjo pak runje tak ćerpja pod njedosahacymi bliskowobchadnymi zwiskami mjez Hornjej Łužicu a krajnej stolicu. Něchtóžkuli by rady z ćahom jěł.
Mjeńšiny njejsu same
Referentka Braniborskeho krajneho sejma za tamnišu serbsku radu Birgit Ginkel bě lětsa prěni raz na kongresu Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin w rumunskim Cluju-Napoce. Bianka Šeferowa je so z njej rozmołwjała.
Z kotrymi wočakowanjemi sće na kongres přijěła?
B. Ginkel: Najprjedy raz je rjenje, zo so narodne mjeńšiny z cyłeje Europy tu zetkawaja, zo bychu přirunowali a widźeli, kajke je połoženje pola druhich. Tole sym tak wočakowała, a tomu tež tak bě. Přiwšěm měnju, zo njebě dosć wuměny. Často su jeno přednošowali.
Što je Was wosebje zajimowało?
B. Ginkel: Chcych so wobhonić wo zastupnistwje mjeńšin w parlamentach, zo bych widźała, kak to wšelke mjeńšiny zdokonjeja. W Rumunskej dźě su tež mjeńšiny w knježerstwje zastupjene. Tež zastupjerjo južnotirolskeje mjeńšiny sedźa w Romje w parlamenće.
Kotry zaćišć maće nětko po kongresu?
B. Ginkel: Narodne mjeńšiny w Europje njejsu same. Lětne zetkanje na kongresu FUEN, kotryž so stajnje něhdźe druhdźe wotměwa, wubudźa swójbne začuće.Wutrobny dźak!
Najjužniša wěža steji na Kaponicy
Po wysokich temperaturach minjeneho tydźenja ma Thomas Sobczyk, zamołwity w Budyskim krajnoradnym zarjedźe za škit před lěsnymi wohenjemi, połoženje nastupajo strach lěsnych wohenjow za kritiske. Axel Arlt je so z nim rozmołwjał.
Bě suchota do wčerawšich a nócnych spadkow dźensa wohrožaca za lěsy?
T. Sobczyk: W Budyskim wokrjesu mějachmy minjeny tydźeń šěsć lěsnych wohenjow. To žno mam za kritiske.
Su lěsy stajnje wobstražowane?
T. Sobczyk: Najwjetši strach, zo so lěs pali, je wot 1. měrca hač do 30. septembra. W tym času wokrjes nad lěsami prawidłownje stražuje. Hižo w měrcu a aprylu běchu wohnjostražne wěže wospjet wobsadźene, minjenej tydźenjej pak wšědnje. Póndźelu na přikład mějachmy poměrnje wulki strach lěsneho wohenja ze schodźenkom IV.
Kak su škitne naprawy strukturowane?
Nowa wersija oratorija zaklinči
Hakle njedawno dožiwichmy oratorij „Serbske jutry“, nětko čaka hižo dalši na serbsku zjawnosć. Tak přednjese pod nawodom Friedemanna Böhmy chór 1. serbskeje kulturneje brigady – podpěrany wot orchestra Serbskeho ludoweho ansambla a solistow – „Podlěćo“ Korle Awgusta Kocora 11. junija w Róžeńčanskej putniskej cyrkwi. Cordula Ratajczakowa je so z Budyskim tachantskim kantorom rozmołwjała.
Štó je mysličku koncerta zrodźił?
F. Böhme: Před někotrymi lětami bě Würzburgski dirigent a cyrkwinski hudźbnik Christian Kabitz oratorij „Podlěćo“ znowa instrumentował. Instrumentacija je wusměrjena na mału wobsadku orchestra a zaklinči nětko prěni raz. Kocorowy original ma přewod z klawěrom. Dotal smy přeco wersiju Jana Bulanka za wulki romantiski orchester słyšeli. W samsnym času wobroći so SLA tehdy na brigadu z prašenjom, hač nochcemy oratorij předstajić. Sym so zwólniwy wuprajił, jón z młodymi spěwarjemi nazwučować.
