Karlowa uniwersita wobsteji 670 lět
Praska Karlowa uniwersita, najwjetše a najstarše kubłanišćo Čěskeje republiki, swjeći jutře, 7. apryla, 670. róčnicu wobstaća. Lěta 1348 bě kral Korla IV. w Praze wysoku šulu załožił. Składnostnje wurjadneho podawka wotměje so w Narodnym dźiwadle swjedźenske zarjadowanje, na kotrymž wobdźěla so nawodne wosobiny politiskeho a kulturneho žiwjenja kraja. Tohorunja přewjedu so mnohe diskusije a seminary z wědomostnikami a studentami. Pod hesłom „Uniwersita republice, republika uniwersiće“ zarjaduje so načolna wysoka šula zdobom do cyłostatnych woswjećenjow 100. róčnicy załoženja Čěskosłowakskeje. „Jedna so wo cyłu paletu z wjace hač 30 wšelakorymi akcijemi, kotrež přewjedu uniwersita a jeje jednotliwe fakulty jako naš specifiski přinošk k róčnicy“, rjekny rektor Karloweje uniwersity Tomáš Zima. W twarjenju Karolina je zarjadowana stajna ekspozicija wo historiji uniwersity. Runočasnje pokazuja tam trajnu wustajeńcu wo stawiznach Čěskosłowakskeje, w kotrejž „dopomina něhdźe 100 předmjetow na stawizny našeho stata“, rektor Zima zwurazni.
Tu haja žiwe serbske tradicije
Rozmołwa z wjesnjanostu delnjołužiskeje gmejny Hochoza
Dwurěčna delnjołužiska gmejna Hochoza z 850 wobydlerjemi je ze serbskej kulturu wusce zwjazana. Wo to stara so tež 77lětny wjesnjanosta Fryco Wojto. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Sće hižo 25. lěto wjesnjanosta. Što Wam to woznamjenja?
F. Wojto: Mi je wažne, zo staraš so jako wjesnjanosta we wšitkich wobłukach wo zajimy wobydlerjow cyłeje gmejny a zo sy přeco k dispoziciji. Wjesnjanosta dyrbi wšudźe přitomny być.
Sće so w Hochozy narodźił, wuznawaće so jako Delnjoserb a maćeršćinu wšědnje nałožujeće. Kak pak wupada ze serbskosću we wsy?
F. Wojto: Haj, sym tu dwurěčnje wotrostł. Staršej kaž tež dźěd a wowka su serbsce rěčeli. Sym sej swoju maćeršćinu wot nich přiswojił. Dokelž pak staj staršej wjele negatiwneho w žiwjenju nazhoniłoj – dóstaštaj sej w šuli puki, hdyž serbowaštaj –, staj ze mnu němsce rěčałoj. Dokelž pak dźěd a wowka němsce njemóžeštaj, narěčeštaj mje serbsce. Ja wšak počach hakle pozdźišo serbować.
Mały muzej z lubosću wuhotowany
Přijědźeš-li do Hochozy, pokazuje při hłownej dróze taflička puć k domizniskemu muzejej „Kólasko“. Z bywšeje wjesneje korčmy nasta 2003 kulturny centrum, w kotrymž su zaměstnjene młodźinski klub, sportownja, rumnosć za posedźenja a muzej.
Muzej je za Hochozu atraktiwita. W nim wopytowarjow nazornje wo žiwjenju w dwurěčnej wsy něhdy a dźensa informuja. Wo wuhotowanje je so hłownje wjesnjanosta Fryco Wojto starał. Wón chowaše doma na łubi graty, meble a sudobja a w bróžni tež ratarske graty z 19. lětstotka. Te maja nětko městno w muzeju a su němsce a delnjoserbsce pomjenowane.
Anton Nawka
Dobry duch Stareho ludu w Dešnje
Hdyž su pilni pomocnicy jutry areal Stary lud při Dešnjanskim domizniskim muzeju ze zymskeho spara wubudźili, bě wón mjez nimi: Peter-Kornelius Kusch. Z Baršća pochadźacy młody muž dźěła tam jako muzejowy pedagoga. Zdobom angažuje so wot wotewrjenja za projekt sydlišćowy wurězk pod hołym njebjom, kotryž bě wón jako čestnohamtski horliwc hižo sobu koncipował.
Kusch je tajke něšto kaž dobry duch Stareho ludu. Jeho zahoritosć za słowjanski srjedźowěk a tule łužisku jónkrótnosć je nimale bjezkónčna. Jako statnje připóznaty kubłar za socialnu pedagogiku ma wón wysoki narok na dźěławosć. „Muzej dyrbi kubłać. Chcemy wopytowarjam pomhać, tudyše regionalne stawizny rozumić. Ze Starym ludom móžemy jim žiwjenski wotrězk našich prjedownikow sposrědkować.“ Wodźenja waži sej Kusch jich wosebiteho kontakta k hosćom dla jako wažny grat. Šulerjo su 35lětnemu muzejowemu pedagoze přewšo dźakowny publikum, puta dźě jón z wurjadnymi poskitkami.
Spožča błudźenki
Zły Komorow (SN/bn). Zajimowy zwjazk za spěchowanje a hajenje njekomercielneho krótkofilma hotuje so na 10. Złokomorowske dny krótkofilma. Wot zapřichodneho pjatka pokazaja w dźiwadle Nowe jewišćo we wobłuku wubědźowanja „Lausitzer Findlingscup“ twórby, kotrež běchu filmowcy z cyłeje Němskeje zapodali, při čimž njebě lětsa wěsta tema podata. Mjez cyłkownje 18 maksimalnje 20mjeńšinskimi filmami je ze „Zmijom“ Wojerowčanki Angele Schusteroweje tež serbski přinošk. Wěcywustojna mjezynarodna jury mytuje potom njedźelu w „Cilowym domje“ měšćanskeho přistawa w Ranju najlěpše wudźěłki ze złotym, slěbornym a bronzowym błudźenkom.
Druhe wurisanje w Złym Komorowje wěnuje so sobotu, 14. apryla, najkrótšim filmam. Dohromady 48 přinoškow, kotrež njesměli dlěje hač mjeńšinu trać, hódnoći publikum. Po zazběhowym kole – tu předstaja so wšitcy wobdźělnicy ze swojimi produkcijemi – sćěhuje wubědźowanje po sportowym modusu: Ze šěsnaće wuzwolenych přinoškow wuńdźe dobyćer w k.-o.-systemje.
Na mnohich wsach jutrowne spěwanje hajili
Slepo/Rowno (FAG/SN). Pěstowanje starodawnych serbskich jutrownych nałožkow dale přiběra. To zwěsćeja ludźo předewšěm na mnohich wsach srjedźneje a Delnjeje Łužicy. Tam su tež lětsa spěwanje jutrownu njedźelu rano zahe hajili. Tak wotměchu je před Slepjanskej cyrkwju lětsa druhi króć, po tym zo bě so nałožk po 1956 pozhubił. Wožiwiło bě jón towarstwo Kólesko.
Dr. Lotar Balko
Rjanosć w sakralnych rumach hrateje hudźby sej wotkrywać
Zaměrne ničenje sakralnych twarjenjow po cyłej Čěskosłowakskej je hač do dźewjećdźesatych lět minjeneho lětstotka nimale k pozhubjenju wusahowacych architektoniskich pomnikow a wuměłskich twórbow wjedło. Po lěće 1989 přeměnichu so tele objekty pomału na debjenki našeje domizny. Ateizm po Karla Marxowym manifesće njeje jich wuznam jenož duchownje wothódnoćił, ale tež historisce a materielnje.
Krok po kroku započachu po lěće 1989 pychu wjesnych a měšćanskich cyrkwjow wobnowjeć. Nawróćili njejsu so ludźo do nich hłownje wěry, ale jich wurjadneje duchowneje a kulturneje atmosfery dla. Wuchadźišćo za mnohe rekonstrukcije a wobdźěłanja běchu předewšěm wopyty w hodownym času z tradiciju połnócnych Božich mšow a pěsnjow. K jutram wopytuja ludźo koncerty sakralneje hudźby.
Spomóžne spomnjeće
Kitej Lorencej k posmjertnym wosomdźesaćinam program wuhotowali
Ze zhromadnymaj zarjadowanjomaj su tydźenja Serbski institut (SI), slawistiski institut Techniskeje uniwersity Drježdźany, Němsko-Serbske ludowe dźiwadło, Serbski ludowy ansambl, Ludowe nakładnistwo Domowina a Sakska akademija wuměłstwow Kita Lorenca składnostnje jeho 80. posmjertnych narodnin počesćili.
