Serbski kandidat
Jurij Bulank, 35lětny fachowy informatikar z Prawoćic, je direktny kandidat SPD za wólby do krajneho sejma w „serbskim wólbnym wokrjesu“. Z nim je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Čehodla měła SPD tule wjetšu rólu hrać?
J. Bulank: Njebych to na stronu poćahował. Je wjele angažowanych Serbow w najwšelakorišich towarstwach. Ale na politiskim polu mało ludźi nadeńdźeš. Njemóžemy so na to spušćeć, zo knježerstwa serbske temy wobdźěłuja, ale dyrbimy sami na tym dźěłać, zo so serbske dypki narěča. Hdyž tola stronsce na wěcku hladam, móžu prajić, zo hódnoty SPD – swoboda, sprawnosć a solidarita – katolskim předstawam wotpowěduja a so njewužiwaja jenož jako přidatk w mjenje.
Za kotre naležnosće so zasadźujeće?
Zmylki a paćer pačenja
Zmylki njehodźa so ženje dospołnje wobeńć. A to njeje scyła zlě. Nawopak, wšako podarmo njerěka, zo hakle z njedostatkow, misnjenjow a mylenjow woprawdźita mudrosć wurosće – abo ze słowami lawreata Nobeloweho myta za fyziku Franka Wilczeka: „Nječiniš-li nihdy zmylk, njejsu problemy, z kotrymiž so rozestajuješ, naročne dosć. A to je wulki zmylk.“ Wažne w tym zwisku wšako je, něšto z toho wuknyć, kaž Konfucius rjenje zjima: „Štóž je prěni zmylk naworał a jón njesporjedźi, skući hižo druhi.“
Hač je mudrje, tele dny tak a znak hižo wosłabjenu Lěwicu a jich potencielne wolerstwo ze załoženjom noweje strony – zaso tele słowo! – pačić, njehodźi so hišće rjec. Wočakńmy wólby. Zamołwitym pak měli stawizny Weimarskeje republiki z přičinu być, zmylki znajmjeńša njewospjetować. Wobstajne wojowanja wosrjedź lěweho politiskeho spektruma – hlej SPD, USPD, KPD, KPD-O atd. – njejsu ani „proletariatej“ pomhali ani postupej nacionalistiskich hibanjow a naposledk nacionalsocialistow zadźěwali.
Prof. dr. Klaws Thielmann dźewjećdźesatnik
Serbski medicinar-wědomostnik a nan šěsć dźěći prof. dr. Klaws Thielmann swjeći zajutřišim swoje dźewjećdźesaćiny w Erfurće. Narodźił je so 1933 w Połčnicy, hdźež měještaj jeho serbska mać a jeho němski nan zhromadnu lěkarsku praksu. Tam zastupi do šule a chodźeše na to na Lessingowy gymnazij w Kamjencu. Jako hólčec wopytowaše wón rady swojeho dźěda Mikławša Kubaša a swoju ćetu Marju Kubašec w Chasowje. Dźěd njeje z wnučkom jeno zaměrnje serbował, ale w nim tež luboznje zajim za serbske stawizny a přirodu zbudźił. „Rady podach so z kolesom z Połčnicy do Chasowa a připosłuchach napjeće dźědej. Wón mi ptače mjena, ratarske a druhe wopřijeća serbsce posrědkowaše. Chasow sta so z mojej domiznu. Tam přebywajo čuju so hišće dźensa swobodnje a napjelnjeny z čerstwym powětrom“, rjekny jubilar.
Šćěpić abo nješćěpić
Tuchwilu njeje docyła tak lochko, so přećiwo abo za šćěpjenje přećiwo schorjenju na korona rozsudźić. Na jednym boku so w zjawnosći hižo wulce wo tym njerěči, na druhim boku pak prašamy so, hač je scyła trjeba po infekciji so wospjet šćěpić dać. Anja Nowakowa je so ze serbskej domjacej lěkarku dr. Janu Markowej rozmołwjała.
Jako lěkarka sće za čas korona-pandemije ludźom poručiła so přećiwo wirusej šćěpić dać. Zwěsćamy stajnje a nowe warianty korony. K čemu radźiće aktualnje? Šćěpić abo nješćěpić?
„Łužičanska rapsodija“ rejuje!
Nowa rejowanska skupina za serbsku młodźinu bu w Serbskim ludowym ansamblu wutworjena. „Łužičanska rapsodija“ wona rěka. Maximilian Gruber je so z choreografom cyłka, Kornelom Kolembusom rozmołwjał.
Nowa rejowanska skupina w Serbach – za čo je wona trěbna?
Wulki skutk ke kermuši
Čas kermušow je mnohim jedyn z najrjeńšich chwilow w běhu lěta. We wjele swójbach je z wašnjom, zo přeprošuješ swojich lubych na hosćinu a na bjesadu. Do toho doma wšitko wurjedźiš a nazymsce wupyšiš, zo bychu so hosćo derje čuli. Sam na přikład hladam, zo swoju zahrodku do kermuše přeryju a tak móhłrjec zahrodkarske lěto w dalokej měrje wotzamknu. Hdyž je wonka wšitko dodźěłane a sudy za dešćikowu wodu su wuklumpane a zrumowane, mam wěste spokojenje, zo je wšitko wobstarane.
Po Kulowskej a klóšterskej je tutón kónc tydźenja Chróšćanska kermuša na rjedźe. A horjeka wopisane začuće, zo sy wšitko zdokonjał, štož měješe so činić, drje lětsa wosebje w Chróšćanskej wosadźe maja. Wosadna cyrkej je po wjacorych lětach twarskeho časa w dalokej měrje ponowjena. Jutře na kermušnej soboće chce biskop Heinrich Timmerevers nowy wołtar a ambo poswjećić a cyrkej tak móhłrjec swojemu wužiwanju zaso přepodać. Wjacore měsacy běchu kemše w Hórnikowym domje. Njedźelu móža wěriwi kermušu zaso w Božim domje swjećić.
Tež Serbski film ma přichod
Z Wojerec pochadźaca Angela Šusterec koordinuje syć Łužicafilm. Hanka Jenčec je so z njej wo přihotach na lětuši festiwal w Choćebuzu rozmołwjała. Tam wotměja runočasnje zetkanje čłonow syće. Łužicafilm zwjazuje akterow filmoweje branše z Łužiskim poćahom.
Koho wita syć Łužicafilm, nimo swojich čłonow, na zetkanje zboka festiwala lětsa do Choćebuza?
A. Šusterec: Zetkanje syće Łužicafilm je projekt Załožby za serbski lud. Załožba staji tohorunja srědki za zetkanje k dispoziciji. Přeprošeni su wšitcy filmowcy Delnjeje, Srjedźneje a Hornjeje Łužicy, ale tež kóždy, kiž so z temami Łužicy filmisce rozestaja. Nimo toho su hišće wšitcy witani, kotřiž so w najšěršim zmysle z filmom we Łužicy zaběraja. To su na přikład kina, kulturne institucije, ale tež filmje bliske powołanja, kaž redaktorojo, wuhotowarki abo medijowi pedagogojo.
Što ma festiwal we Chočebuzu ze Serbami činić?
Tójšto poskitkow za zymny počas
W UNESCO Global Geoparku Mužakowski zahork móža sej wopytowarjo tež w zymnym počasu tójšto wotkrywać. Wo tym je so Jost Schmidtchen z projektowym managerom Thomasom Busche rozmołwjał.
Knježe Busche, na što smědźa so hosćo w zymnišich měsacach wjeselić?
Th. Busche: 30. winowca budźe w 10 hodź. prózdninske pućowanje Geokidsow po wobkuzłacym bajkowym lěsu, zetkanišćo je stary móst přez Nysu w Pusaku (Pusack). Tež partnerojo geoparka maja poskitki. Kromolanske domizniske towarstwo přeprosy 28. oktobra na wodźene pućowanje pod hesłom „Přeslědźimy Kromolu z jeje rjanej wokolinu“.
Móžeće tež nowe předewzaća mjenować?
Th. Busche: Poskićamy hnydom dwě. Sprěnja su to „rozmołwy w cyhelnicy“ 15. nowembra popołdnjo w pjećich. Tajke wotměchu so před něšto lětami hižo raz w Běłej Wodźe a Mužakowje. Jako chcychmy je do Małeho Kólska přepołožić, je korona tomu zadźěwała. Nětko budu „rozmołwy w cyhelnicy“ stajny wobstatk našich poskitkow a poćahuja so na temowe wobłuki geoparka.
Na što móža so zajimcy nastajić?
Kofejownja za nowe potenciale
Kulturna kofejownja w Njebjelčicach je nowostka w tamnišej gmejnje. Milenka Rječcyna je so z iniciatorku a wjednicu Charlottu Čornakec rozmołwjała.
Kotry zmysł kofejownja změje?
Ch. Čornakec: Chcemy z našim poskitkom zhromadnosć wutworić, kotraž generacije přesahuje, chcemy wšelakore zajimy narěčeć a tak nowe potenciale wotkryć.
Móžeće konkretne ideje mjenować?
Ch. Čornakec: W kulturnym zmysle dźe wo to, wobydlerjow gmejny k tomu pohnuwać, na přikład z dźěćimi rejować, spěwać abo z nimi hudźić. Potom móža wone na zetkanjach staršich ludźi małe programy předstajić. Snadź přewjedźemy přichodnje Fête de la Musique tež w Njebjelčicach. Myslimy dale na kursy za pisanje spěwnych tekstow a jich zhudźbnjenje. Kóždu prěnju a třeću sobotu měsaca móža so zajimcy w kofejowni zetkawać.
Štó je nošer tohole projekta?
Ch. Čornakec: To je kooperacija mjez Njebjelčanskim młodźinskim klubom, towarstwom Sowutu a Drježdźanskim Statnym dźiwadłom.
Na kulturnym polu pak je runje w Serbach jara wjele poskitkow. Z kotreje přičiny to při wšěm planujeće?
Lemke: Z filmom identitu pytała
Wojerowska filmowča Grit Lemke je njedawno ze swojim filmom „Pola nas rěka wona Hanka“ na lětušim festiwalu dokumentarnych filmow w Lipsku zahorjeny wothłós publikuma žnjała. Klětu změje film premjeru w kinach. Hanka Jenčec je so z Grit Lemke wo tym rozmołwjała, što film za nas woznamjenja.
Kotre wosobinske reakcije kolegow a wopytowarjow wašeho filma sće dožiwiła?
G. Lemke: Premjera je so w jara emocionalnej atmosferje wotměła. Kino bě ze 400 městnami wupředate. Publikum bě jara hnuty, wjele sylzow ronješe. Po tym smy dołho diskutowali. Njeje to film „wo Serbach“. Wězo dosaha za někotrych ludźi narodnu drastu widźeć, a jich wusud je jasny. Předsudki přewinyć je jara spore dźěło.
Wy rěčiće derje delnjoserbsce. Na premjerje sće módroćišćowu suknju a ludowe rubiško woblekła. Ma to něšto z Wašej identitu činić abo je to inscenacija, zo so takrjec eksotam přiměriće – jako wobdźělaca přihladowarka a etnologowka?
