Zetkawać so a so derje čuć
Wojerowčanka Dagmar Steuer angažuje so za dotal jónkrótny projekt w regionje. Pod hesłom „Město sadźa“ nastawa we Wojerecach na něhdźe 1,3 hektary wulkej priwatnej ležownosći předewzaćelki přirodna drohoćinka, na kotrejž su hižo 250 sadowcow sadźeli. Ze štomami a jich płodami ma wona tójšto předwidźane. Silke Richter je z iniciatorku projekta rěčała.
Byšće-li swoje předewzaće z jeno třomi wopřijećemi wopisać měła, kak by to klinčało?
D. Steuer: Wutrobna naležnosć, lubosć k přirodźe, regionalny sad.
Inwestujeće nimo swojeho dźěła tójšto časa a pjenjez do tohole čestnohamtskeho projekta, štož njeje samozrozumliwe ...
Wulka próca na dobro druhich
Byrnjež lěto 2020 hišće jara młode było, maja ludźo na wsach ruce połnej dźěła, doma kaž při organizowanju, wuhotowanju a přewjedźenju najwšelakorišich swjedźenjow. Tajkich terminow je tež lětsa zaso dosć a nadosć. Mnozy njemóža so po zdaću podawkow kaž jutřišeho jolka-swjedźenja w Nuknicy, kapičkowych wječorow w Njebjelčicach a Kulowje dočakać. Wšudźe ludźo swoje dźěło zwjetša čestnohamtsce wukonjeja. Kaž mi hižo Jakub Brězan njedawno při přihotach w Nukničanskej Brězanec bróžni přišepta: „To je kaž doma, jeno za druhich, štož pak rady činimy.“
Wulku zahorjenosć a njewšědny zapal dožiwich 5. januara tež na Horje, hdźež su 6. zetkanje wlečakow wotměli. Kelko to prócy, sćerpnosće a wutrajnosće, tajki podawk spřihotować. Na wšo myslić a potom přez cyły dźeń za sta hosći kołbaski pražić a jim přećelnje napoje naliwać, so runje tak wo wěstotu a porjad starać. To su woprawdźita žadosć pěstować zhromadnosć, přichilnosć druhim a wjeselo nad tym, zo su wopytowarjo zahorjeni a spokojom. A hižo steja wjesne swjedźenje, koncerty a dalše kulturno-historiske wjerški na planje.
Digitalne medije dale a wažniše
W Budyskim studiju Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) wusměrjeja swoje mnohostronske poskitki mjez druhim na to, wužiwać digitalnu techniku. Milenka Rječcyna je so z nawodu studija Michałom Cyžom rozmołwjała.
Čehodla přiběra zajim wosebje staršeje generacije za kursy nowych medijow?
M. Cyž: Starši wopytowarjo našich kursow chcedźa z młodej generaciju w zwisku wostać. Za to pak dyrbja z handyjom wobchadźeć móc, abo – kaž my tajki moderny smartfone mjeztym mjenujemy – ze šmóratkom kaž tež z tabletom. Wšako su młodźi ludźo dźensa přewažnje w socialnych syćach po puću. Na tamnym boku su po wšěm swěće rozbrojeni.
Kotre wobsahi tele kursy maja?
M. Cyž: Zbližamy wobdźělnikam lěpšiny, kotrež digitalne medije maja, na přikład za nakup w interneće, štož nimo młodych tež staršich ludźi zajimuje. Jim pak zdobom wuwědomjamy, zo z kóždym klikom towaršnostne a hospodarske wuwiće wobwliwuja.
Podpěrujeće dale tež kubłanje z načasnymi medijemi pola młodych ludźi?
Njezajim za naše naležnosće rosće
W třoch sakskich stronach skutkuje serbski cyłk. Z čim su so wone lětsa zaběrali? Rěčnica serbskeje Lěwicy Měrka Kozelowa wotmołwja tule na prašenja Axela Arlta.
Kotre temy su serbskej Lěwicy lětsa pod nochćemi palili?
M. Kozelowa: Strukturna změna w brunicowych kónčinach serbskeho sydlenskeho ruma steješe nade wšěm. Ale su tež dalše předmjety – kaž prašenje serbskeho šulstwa, pobrachowacy wučerjo abo šulerski transport na wokrjesnej runinje – a trajne problemy, hdźež žane politiske konsekwency njewidźimy. Nutřkostronsce zaběrachu nas wólby wokrjesneho sejmika a krajneju sejmow, to poslednje samo před změrcowskej komisiju sakskeje Lěwicy.
Podpěruje strona serbske naležnosće?
M. Kozelowa: Sakska Lěwica drje serbsku Lěwicu financnje podpěruje, to pak bjezlóštnje a hakle na naše žadanje. Nimamy jenož generacisku změnu w stronje, ale bohužel tež změnu nastajenja k Serbam scyła. Hladamy-li na paragraf 7 wustawkow sakskeje Lěwicy – prawa serbskich čłonow maja wosebje škitane być –, dyrbimy zwěsćić, zo stawa so tele přilubjenje z hołym słowom.
Nowe lěto – nowe zbožo
Ludźo po cyłym swěće so w nowym lěće dalšeje strowoty a zboža nadźijeja. Přeju sej, zo bychu je wosebje dźěći namakali. Byrnjež so zboža dótknyć njemóhli – je dźě to jeničce začuće –, móže sej je kóždy zawěsćić, ručež so angažuje.
Potencial hišće njewučerpany
Přiwzaće nałožkow Serbow do zwjazkoweje lisćiny imaterielneho kulturneho herbstwa Němskeje 2014 skići po měnjenju dr. Theresy Jacobsoweje a dr. Ines Kelleroweje dalše šansy. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerkomaj Serbskeho instituta (SI) rozmołwjała.
Poprawom je cil ze zapisanjom tola docpěty – čehodla ma imaterielne kulturne herbstwo (ikh) Serbow dale zaběrać?
T. Jacobsowa, I. Kellerowa: Na formalnej runinje, haj. Kulturno- a mjeńšinopolitiski zaměr, ze zapiskom k wjetšej widźomnosći Serbow přinošować, je docpěty. Kak so tajki zapisk w praksy wuskutkuje, njepokaza so hnydom, ale hakle po wěstym času. Na kóždy pad je so wědomje za ikh zesylniło. To njepoćahuje so jenož na nałožki a swjedźenje, je wjele wobšěrnišo. Tele sensibilizowanje za wšitke wurazy ikh a wosebje za ludźi, kiž to wukonjeja, to wostanje stajny nadawk.
Kak zaběra so institut dale z ikh?
Ty něšto maš, štož ja nimam
Zapřijeće „jadrowa kónčina“ ludźi we Wojerowskim regionje rudźi. Přetož klinči, jako by jich domizna – tworjaca ze Slepjanskej wokolinu geografiski centrum Łužicy – „nakromna“, njewažna serbska kónčina była. Wóndano na Serbskim wječorku Domowiny w Židźinom je něchtó prajił, zo jemu ničo bóle na čuwy njeńdźe hač dźělenje do jadra a kromy.
Lětsa bu serwisowy běrow za serbsku rěč we Wojerecach zarjadowany. A to njeje jenož we Wojerowskej župje zwjeselacy praktiski přikład trěbneho spěchowanja žiweje serbšćiny respektiwnje jeje wožiwjenja w jednotliwych regionach a tak spočatk noweho zhladowanja na słowje jadro a kroma.
Domowina ma so bóle wotewrěć
W třoch sakskich stronach skutkuje serbski cyłk. Z čim su so wone lětsa zaběrali? Z Benediktom Dyrlichom, jednym z rěčnikow krajneho dźěłoweho kruha Serbja sakskeje SPD, zhladuje Axel Arlt na nachilace so lěto.
Z kotrymi temami je so dźěłowy kruh Serbja lětsa zaběrał?
B. Dyrlich: W prěnjej połojcy lěta koncentrowachmy so na prašenja kubłanja a demokratije w Serbach. Zdźěłali smy sej mjez druhim z fachowcami towarstwa Stup dale, SŠT a Serbskeho sejma jasne pozicije w zwisku z knježerstwowym programom SPD. Tomu słužeše zjawny wječork ze statnej ministerku dr. EvuMariju Stange 16. apryla w Budyskim „Wjelbiku“. W druhim połlěće smy přihotowali a přewjedli počesćenje ze Serbow pochadźaceho ministerskeho prezidenta Wilhelma Buka składnostnje jeho 150. narodnin.
Kak posudźujeće podpěru sakskeje SPD za serbske naležnosće?
Postup kóždej generaciji
Tuchwilu je mi ćežko sej doma po swjatoku z mandźelskim hromadźe powěsće wobhladać. Njeje ani jenički dźeń, zo so klimowa politika jako tema njejewi, a mam sej přednošk naposkać: Němska – přirunojo z USA a Chinu – jenož mało wuhlikoweho dioksida do atmosfery pušća. My njejsmy ći lózyscy, ale ći tamni. Njewobchowamy swětowu klimu, hdyž energijowu a awtowu industriju na – po zdaću! – nješkódne maćizny přestajimy, ale najwjetši dźěl swěta nic. Z dieselowym awtom jězdźić njeje scyła tak zlě, hladaš-li na jědojte wotpadki tež při produkciji baterijow atd. Slěduje přeco wótra diskusija wo prawych ličbach a faktach.
„Naše wudźěłki su přiwzate“
Lěto so nachila, tuž je tež w Ludowym nakładnistwje Domowina načasu bilancu sćahnyć. Z jednaćelku LND Marku Maćijowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kak spokojom sće z bilancu LND 2019?
M. Maćijowa: Smy so wšitcy mócnje napinali, zo bychmy swoje zaměry docpěli. Lětsa je na 30 knihow wušło, słuchokniha, e-booki, wjacore dalše nakłady, kalender a zbožopřejne karty. Naše nowiny a časopisy prawidłownje wuchadźeja, a hromadźe z Rěčnym centrumom WITAJ smy serbšćinu wuknjacych z pedagogiskej literaturu zastarali. Poradźiło so nam je dochody porno lětu 2018 zwyšić a to je dobre znamjo, zo su naše wudźěłki přiwzate. Kniha z „Lipicy do hole“, wušła kónc awgusta, ma mjeztym druhi nakład. A sym wjesoła, zo smy ze šulerjemi a wučerjemi Ralbičanskeje wyšeje šule knihu „Schadźowanka zwěrjatow“ wuwili a dźěćom tak nakładniske dźěło zbližili.
Kotry wuspěch Was wosebje zwjesela?
