Nowa značka whustym dźunglu
Přečasto wšak ju dotal hišće widźeli njejsmy, a tola je so mjeztym tež w Němskej zadomiła: Najnowša značka, kotraž ma konsumentam rozsud za hodźacy so produkt wolóžić, je takrjec přewšo spłóšiwa sorna a tuž jenož z wulkej sćerpnosću tu a tam a předewšěm snano identifikujomna. Nětko pak je so awtorej tutych linkow poradźiło, po wěčnym łakanju jednu z nich woprawdźe wuhladać, a to móličku na škleńcy błótowskich kisałych kórkow. Nutriscore mjenowana „ampla za žiwidła“ je cyrobiznam wuswědčenje, kak strowe/njestrowe naposledk su – znajmjeńša teoretisce. Hinak hač podobna skala w susodnym habitaće za elektrotechniku smě so nowopřichadnik dospołnje dobrowólnje po husćinje hibać, a štó žno rady swoje njedostatki do praweho swětła staja, njeje-li k tomu nuzowany? To bě hižo problem přiwuzneho prjedownika ze swójby škitarjow přetrjebarjow – z wuslědkom kaž „dosahace“ abo špatnišo nochcyše so runjewon wjele wudźěłkow z logom „Stiftung Warentest“ na etikeće pyšić.
„Strach stajnje sobu jězdźi“
Daniel Jakubik ze Slepoho je nuzowy sanitetar we wobłuku bywšeju wokrjesow Běła Woda a Wojerec a nawoda wukubłanja w praksy. 45lětny skutkuje hižo dwaceći lět na medicinskim polu, hdźež stej sej žiwjenje a smjerć jara bliskej. Wobchad z koronawirusom jeho wšědnje znowa wužaduje. Silke Richter je so z Danielom Jakubikom rozmołwjała.
Z kotreje přičiny sće so za tele powołanje rozsudźił?
D. Jakubik: Poprawom je tragiske dožiwjenje k tomu wjedło. Moja prěnja wulka lubosć je na tragiske wašnje zemrěła, a tak so moje młode žiwjenje dospołnje změni. Ničo njebě hižo tak, kaž bě było. Wot jedneje minuty na druhu so moje njewobćežene, husto hišće dźěćkace JA zhubi, a stejach na rozpuću. Dale kaž dotal njeje šło. Trjebach dospołnje hinašu strukturu swojeho žiwjenja, zo bych so z nižiny wudrapał.
Kotry puć sće wolił?
Přihot na pruwowanja
Tuchwilu přihotuja so zajimcy na pruwowanje za Rěčny certifikat hornjoserbšćiny na schodźenkomaj A1 a B1. Milenka Rječcyna je so z wotrjadnicu Rěčneho centruma WITAJ Manuelu Smolinej rozmołwjała.
Na koho měriće so z poskitkom?
M. Smolina: Chcemy wšěm, kotřiž serbsce wuknu, dać składnosć, swoje rěčne kmanosće zastopnjować. 6. měrca budźe pruwowanje w hornjoserbšćinje na schodźenkomaj A1 a B1, 18. septembra na schodźenkomaj A2 a B2. Hač do toho chcemy našu internetnu prezentaciju www.sprachzertifikat-sorbisch.de wo schodźenk B2 rozšěrić. To njebě dotal časowych ćežow programěrowanskeje firmy dla móžno.
Budźe pruwowanje online?
M. Smolina: Ně, te ma so wotměć direktnje w Serbskim domje. Tam je, hladajo na wobkedźbowanje postajenjow korony dla, dosć městna. Pruwować budźemy zajimcow we wobłukach słuchanje, čitanje, pisanje a rěčenje. Přizjewjenje za pruwowanje je hač do 12. februara móžne, dotal mamy jedne. Z nazhonjenja wěmy, zo je na kóncu stajnje wjace pruwowancow.
Štó poskitk tajkeho pruwowanja wužiwa?
Tradicija je rozsudna
Wubědźowanje w debjenju jutrownych jejkow ludowych wuměłcow wospjet pohnuwa owalne drohoćinki tworić. Milenka Rječcyna je so z projektowej managerku Domowiny za Hornju Łužicu Rejzku Krügerowej rozmołwjała.
Jejkadebjerjo su so z prašenjemi na Was wobroćeli. Čehodla?
R. Krügerowa: Lětsa wotměwa so wubědźowanje wo najrjeńše jutrowne jejko nažel zaso bjez jutrownych wikow. Wobdźělnicy wubědźowanja móža pak swoje kolekcije z póštu sem do Budyšina słać. Za dorosćenych wot 25 lět su to kolekcije po třoch jejkach w jednej družinje debjenja. Jich wudźěłki měli hač do 19. měrca dóńć na adresu Domowiny pod hesłom jutrowne jejka. Dźěći, młodostni a młodźi dorosćeni hač do 24lětnych maja hač do 7. apryla chwile, nam swoje kolekcije po dwěmaj jejkomaj słać.
Kotre wašnja debjenja budu hódnoćene. A mysla wuhotowarjo perspektiwisce na dalšu wariantu?
Mjenje wobchada a naraz sněh?
Kajki bě to rjany spočatk zymskich prózdnin. Wot soboty hač do póndźele mějachmy najrjeńše słónčne wjedro, a zdobom je so znowa sněh našoł. Poprawom móhli to kaž dar zrozumić, kotryž su dźěći za swoju wutrajnosć za čas lockdowna dóstali. Wjedro je ludźi po cyłej Łužicy z domow wabiło, zo bychu so pod hołym njebjom pohibowali. Po wjele lětach wuhladach samo zaso sněhakowarjow na zasněženych polach. A dźěći wužiwachu kóždužkuli małku abo wjetšu hórku za sankowanje.
Zo smědźachmy so skónčnje stajnje zaso raz nad sněhom wjeselić, wšak překwapja. Minjene lěta bě jich jenož jara mało dnjow ze sněhom, hdyž scyła. Klima so měnja, a dyrbimy wuskutki znjesć. Hižo w oktobrje je přećelka z posměwkom powědała, zo liči w zymje z wjele sněhom. Wšako smy w času pandemije tak a tak mjenje z awtom po puću. Hladajo na swójski staw jězdźenych kilometrow zwěsćich tež ja jasnje mjenje porno tamnym lětam. A to njeběch zawěsće jenička. Tež lětadłowy wobchad je hižo nimale lěto přetorhnjeny. Prognoza přećelki, byrnjež to chutnje njeměniła, je so zwoprawdźiła – kak rjenje!
Z pomocu widejow wuknyć
Dźeń a wjace zajimcow sćěhuje Youtube-kanal wučerki Worklečanskeje zakładneje šule „Michał Hórnik“ Milenki Cyžoweje. Milenka Rječcyna je so z młodej pedagogowku rozmołwjała.
Z kotreje přičiny swoje wuwučowanske wobłuki online stajeće?
M. Cyžowa: Mi je wažne, zo maja moji šulerjo zwisk ke mni, zo mje widźa a zo móžu jim wosebje nowe pismiki a wobsahi posrědkować, a to wšitko w jara krótkej formje. Z pomocu tajkich widejow móža sej wuknjacy kóždeje staroby přeco zaso wobhladać, što maja wuknyć abo što chcedźa wospjetować. Za šulerjow 1. lětnika je to jara wažne, dokelž sej tam zakłady nadźěłaja.
Waš online-poskitk je w Serbach wosebitosć. Wšako su tajke zjawnje wozjewjene přinoški serbskich wučerjow w nowych medijach rědke. Što Was we Wašim postupowanju skruća a pohonja?
M. Cyžowa: Dóstawam po Whatsapp abo Moodle – platformje, z kotrejž naša šula dźěła – jara pozbudźace reakcije staršich, ale tež šulerjow.
Maće za to přikład?
Durje gymnazija online wotewrjene
Z přewšo čiłym internetnym wustupom wabi Budyski Serbski gymnazij wo přichodnych šulerjow. Milenka Rječcyna je so z nawodu kubłanišća Renéjom Wjacławkom rozmołwjała.
Dźeń wotewrjenych duri, kiž traje cyły měsac, je hesło wustupa Serbskeho gymnazija Budyšin w interneće. Z kotreje přičiny sće webstronu přerjadowali?
R. Wjacławk: Po wjelelětnej tradiciji wotměwamy stajnje w nowembru na Serbskim gymnaziju dźeń wotewrjenych duri. Tónkróć bě nam jasne, zo njebudźemy jón hač do zymskich prózdnin přewjesć móc. Tuž smy so hižo sčasom, za digitalnu formu rozsudźili. Wšako chcemy zjawnje wo nowych šulerjow wabić. Swoju ideju smy zwoprawdźili, a tuž je wuslědk wot 22. januara na našej internetnej stronje widźeć.
Z kotrym wobsahom zajimcow na swoje poskitki skedźbnjeće?
Wšitke městna dotal zachowali
Wjele firmow wojuje w tymle ćežkim času wo přežiwjenje. Z pandemiju bědźi so tohorunja Wojerowske předewzaće „Haar und Kosmetik Figaro“. Silke Richter je so z jednaćelku Elku Beyer rozmołwjała.
Frizerske nožicy tuchwilu wšudźe wotpočuja. Je tež wšitko druhe we wašej firmje womjelkło?
E. Beyer: Wonkownje zawěsće tak skutkuje, zo we wšěch jednotliwych salonach našeho předewzaća zymski spar knježi. Tomu pak tak njeje. Za kulisami so něštožkuli hiba.
Što so wot spočatka druheho lockdowna pola was za zawrjenymi durjemi stawa?
Hłowu do sněha njetyknyć
Korona ma nas ze swojimi mnohimi mjezwočemi dale w horšći, hač so nam to lubi abo nic. Preč hladać a skoržić njepomha. Sym sej chětro wěsta, zo je čłowjek sam na tutej mizerje wina. Wšědnje widźu, kak ludźo wosamoćeni a z nahubnikom zababjeni po hasach brodźa, lědma druhemu do woči hladajo a strowjo. Ně, to zawěrno rjenje njeje. Njewěm, hdy sym posledni raz někomu ruku na postrow dała a jeho přećelsce wobjimała.
A ně, tež ja njejsym w swojim powołanju za system relewantna. Lěkarjow a žony a muži w hladarnjach a starownjach njemóžu wysoko dosć chwalić za to, štož wšědnje na swojim městnje zdokonjeja. Ja tajke powołanje bohužel nimam. Tola tež ja sym njehladajo na to žiwa a spytam něšto zeskutkownić. Sym kruće wo tym přeswědčena, zo je w dźensnišej, nas wobdawacej zymnoće dźeń a wažniše, zo so sami wo swoju duchownu cyrobu a wo tajku tež za swojich lubych staramy. Sprawny posměwk, krótke nygnjenje, lube słowčko. Přichilnosć. Hižo to ćežku dušu na wokomik wolóža a wutrobu wotewrja. Sprawny posměwk je tež za nahubnikom widźeć a čuć.
Město koncerta film wo rjedźe
Poprawom by nětko čas za „Wosebity koncert na spočatku lěta“ był, kotryž bě Heidemarja Wiesnerec 1994 do žiwjenja zwołała. Lětsa wšak dyrbješe tónle rjad wupadnyć. Cordula Ratajczakowa je so z pianistku rozmołwjała.
Hdy sće přestała koncerty planować?
H. Wiesnerec: Próstwu, rjad wosebitych koncertow spěchować, sym hižo loni w měrcu stajiła. Wšitko bě planowane, na to pak smy wuwiće pandemije starosćiwje sćěhowali a rozsudźili, zo su koncerty přeriskantne. Tuž sym próstwu Załožbje za serbski lud změniła na spěchowanje dokumentarneho filma wo přihotach koncertow, a wjeselu so, zo je so tónle projekt poradźił.
Kak sće ideju za film zrodźiła?
H. Wiesnerec: Jónu sym w dźiwadle dožiwiła, zo su do předstajenja krótki film wo přihotach inscenacije pokazali, a hakle po tym so hra započa. To je so mi lubiło. Rady chcu publikumej pokazać, kak „Wosebity koncert na spočatku lěta“ přihotujemy. Myslu sej, zo je po 25 lětach tež načasu za tajku dokumentaciju.
Kak daloko sće z filmowej produkciju?
