Cyrkej dźensa hišće zmužita?
Za něšto tydźenjow budźe tomu 45 lět, zo je bamž Jan Pawoł II. ze swojim historiskim prědowanjom we Waršawje do stawiznow zašoł. Statysacam wěriwych wón 2. junija 1979 přiwoła: „Njebojće so!“, dawajo ludźom zmužitosć w tehdyšim rozestajenju z komunistiskim režimom. Dźesać lět pozdźišo so socialistiski swět sypny. Podobnje zmužity bě kardinal Joachim Meisner lěta 1987 na jeničkim zetkanju katolikow w NDR, jako wón rjekny: „Njesćěhujemy žanu druhu hwězdu hač Betlehemsku“, spjećujo so tak ideologiskemu wusměrjenju kraja na čerwjenu hwězdu Sowjetskeho zwjazka.
Za čas socializma běchu fronty jasne: Stat na jednym a lud na druhim boku. Cyrkej steješe po boku jednorych ludźi a běše wosebje w času politiskeho přewróta 1989 opoziciskim mocam z wažnym podpěraćelom.
Časy su so změnili. Dźensa je cyrkej swoju opozicisku rólu dawno wotpołožiła. Wona je kruće ze statom zwjazana. Tón zběra za nju cyrkwinski dawk ludźi. Biskopja a kardinalojo dóstanu swoju bujnu mzdu ze statneje kasy. Na to wšak smy so dawno zwučili.
Přichod lěsow zaručić, ale kak?
Suchota, wichory a škódniki – mnohe štomy mrěja z woćoplenjom klimy tež w Němskej. Kak hodźi so lěs přichoda přetworić a kotre ćeže maja fachowcy při zalěsnjenju? Anja Nowakowa je so ze zamołwitej za medijowe a zjawnostne dźěło lěsniskeho wobwoda Hornja Łužica Christin Gedikowej rozmołwjała.
Kak je móžno lěs přichoda twarić?
Ch. Gedikowa: Lěs spjelnja mnohostronske a wažne nadawki. Je žiwjenski rum zwěrjatow a rostlinow, filtruje powětr a wodu. Dale škita lěs před wysokej wodu a eroziju a zaruča surowiznu drjewo. Hladajo na změnu klimy hraje potajkim přewšo wažnu rólu, dokelž wjaza wulki dźěl wuhlikoweho dioksyda. Lěs je zdobom wočerstwjenski a wólnočasny rum. Sakske lěsy maja so k tomu přichodnje integratiwnje wobhospodarić. To rěka, zo maja so zaměry za škit přirody do wobhospodarjenja zapřijeć. Tež zaměrne wužiwanje přirodnych procesow při wuwiću a wobhospodarjenju lěsa měli při tym wobkedźbować.
Je zalěsnjenje lochce zmištrujomne?
Předkřesćanski pozadk křižerjow
Pod hesłom „Kóstku dać“ wustaja Karoline Schneider tuchwilu „fragmenty swojeho slědźenja“ we wobłuku wosebiteje přehladki Budyskeho Serbskeho muzeja „Jutry w Serbach“. Bosćan Nawka je so z etnologisce zajimowanej wuměłču rozmołwjał.
Knjeni Schneider, dosć njewšědne hesło wustajenskeho přinoška dowola wjacore interpretacije. Što so za nim chowa?
K. Schneider: Titul nawjazuje na tak mjenowane kóstkowe graty, kajkež su za křižerjow charakteristiske. Sym w muzejach a uniwersitnych zběrkach stajnje zaso chěžki kawrijowych šlinkow našła a jako Serbowka sym so prašała, kak nož su do Łužicy dóšłe a tam z křesćanskej tradiciju stałe. Tele šlinki dźě pochadźeja z indo-pacifiskeho ruma. Přiwšěm su w mnohich kulturach prezentne – hłownje jako talisman pře złe duchi, ale tež jako symbol wulwy a tuž płódnosće. Čehodla su křižerske graty z nimi wupyšene, njeje so dotal wuslědźiło – štož bě mi z přičinu, so fenomenej we wobłuku swojeje promocije wědomostnje wěnować.
Piše wo tym, na čož ma lóšt
„Sym wjesny hólc a tajki wostanu!“ To su słowa muža, nowinarja, kotryž je wčera swoje 85ćiny swjećił. A najebać bohate žiwjenske a powołanske nazhonjenja poprawneho wuměnkarja móža so čitarjo dale wo přinoškach w Nowym Casniku wjeselić, za kotrež je so Horst Adam pjera jimał. Temy dyrbja so jemu lubić, zo by so z nimi zaběrał. „Tajkich wšak na swojej lisćinje hišće dosć je“, jubilar přeradźi.
Diskusija njeje bohahanjenje
Žurnalisća su hižo lětstotkaj zwučeni, zo kóždy čitar najlěpje wě, wo čim by nowina kak rozprawjeć dyrbjała. Fararjo, wučerjo, lěkarjo a druzy fachowcy su podobne nazhonjenje dawno nachwatali: Wěriwi, starši, pacienća a wědy lačni lajkojo so hižo njeboja, hdys a hdys na zakładźe přistupnych informacijow hinaše konkluzije ćahnyć hač powołanscy fachowcy. To je pózdni wupłód rozswětlerstwa w nowowěku. W tym rozeznawa so načasne žiwjenje wot srjedźowěka, wot hierarchiskeje towaršnosće stawow. Z nowym rjadom „Serbska debata“ přeprošujemy w tutym zmysle wšěch, zo jenož sobu njemysla, ale so tež zjawnje słowa jimaja. Wšako temy, kaž změna strukturow, kubłanje, sebjezrozumjenje našeho ludu a zastupnistwo serbskich zajimow, kóždeho potrjechja.
Spěwarki dźěćaceho chóra Serbskeje zakładneje šule Budyšin su ...
Statnik: Swoje prawa wučerpać!
„Štó zastupuje serbski lud? Přichod politiskeje participacije“ je tema štwórteje „Serbskeje debaty“ srjedu, 10. apryla, w 19 hodź. we „Vis-à-vis“ we Wojerecach. Nimo Tomaša Čornaka a Mata Krygarja budźe na podiju tež předsyda Domowiny Dawid Statnik, z kotrymž je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Maće zrozumjenje za Serbow, kotřiž nječuja so wot Domowiny zastupjeni?
Dawid Statnik: Jako Domowina prócujemy so wo to, zo mnohostronske perspektiwy wobkedźbujemy. Njeje přeco móžno, wšitke wočakowanja spjelnić abo wšitke jednotliwe měnjenja zastupować. Njehladajo na to sym wotewrjeny, so wo měnjenjach wuměnić a tež wujasnić, kajku politisku móc Domowina jako třěšny zwjazk a zastupjerka zajimow skići. Lěpšiny našeho třěšneho zwjazka su bazodemokratiska struktura kaž tež wotewrjenosć a transparenca. Smy w stajnym dialogu z čłonami, ale tež dalšimi zajimcami.
Bychmy ranking narodnych mjeńšin w Europje tworili, hdźe by serbski lud nastupajo prawa a spěchowanje přirunujo z druhimi stał?
Próstwar być abo mějićel prawow
„Chceće próstwar być abo mějićel prawow?“, so prawiznik Hajko Kozel druhdy swojich mandantow praša. Samsne prašenje staji so Serbam, chcedźa-li swoje zakonsce zaručene prawa tež přesadźić. Do zjawnosće su tele słowa we wobłuku Serbskeje debaty w Budyšinje přišli. Dalše tajke zarjadowanje do toho w Chrósćicach je nowy wid na rozprawy sakskeho knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu spřistupniło. Tam su přitomni wot Marka Sucheho zhonili, zo „my Serbja sej swoje problemy přezłoće barbimy“.
Trjebamy wjac tołmačerjow
Tež serbska debata dźens wječor w 19 hodź. w Budyskim Serbskim domje („Smy indigeni?“) budźe so simultanje tołmačić, tón raz zaso wot Milenki Rječcyneje. Z nawodnicu Rěčneho centruma Witaj, dr. Beatu Brězanowej, je so Marcel Brauman wo wažnym srědku za zjawnu dwurěčnosć rozmołwjał.
Wy sće so hižo před dlěšim časom dobrowólnje za simultane tołmačenje přizjewiła. Što je Was k tomu pohnuło?
dr. Beata Brězanowa: Sym naprašowanje dóstała a wćipna była, hač to zmištruju. Nimo toho je mi wědome, zo trjebamy přidatnych simultanych přełožowarjow. Wšako mam so hižo tójšto lět wo simultane přełožowanje na Hłownych zhromadźiznach Domowiny postarać a tołmačerjow namakać. Mamy nazhonitych a wušiknych, ale potrjeba stupa. Tuž trjebamy ludźi, kiž so zmuža k pospytej.
Što mamy my serbowacy wobkedźbować, hdyž so simultanje přełožuje?
Wuměnu mjez generacijemi chcedźa skrućić
Nowe wjesne towarstwo Při Marijinej studničce su minjeny tydźeń w Róžeńće załožili. Wone chce na dotalne skutkowanje młodych swójbow nawjazać. Z předsydu Tomašom Šołtu je so Marian Wjeńka rozmołwjał.
Knježe Šołta, kak je tomu dóšło, zo sće w Róžeńće wjesne towarstwo załožili?
T. Šołta: Mjez Róžeńčanskimi wjesnjanami mamy tójšto aktiwnych na wšelakich polach. Hač je to wokoło putniskich a dalšich cyrkwinskich podawkow, mejskich nałožkow, nowolětnych, hońtwjerskich, młodźinskich, sportowych, póstniskich a kulturelnych aktiwitow. A stajnje zaso zwěsćamy mjez sobu, hdyž so wjacori „gratu“ přimaja, je wo wjele rjeńšo a jednorišo. Zo by so to naslědnje na dobro wjeski skrućiło, je z toho nastała ideja, towarstwo přizjewić, kaž je tež hižo w dalšich wjeskach maja.
Kelko ludźi je towarstwu přistupiło a štó skutkuje w předsydstwje nimo Was sobu?
