Zakaz křižerjow přećiwo prawu
Koronakriza nas wšitkich chětro wobćežuje. Zdźěla prawje njewěmy, što směmy a što nic. Wo tajkich njewěstosćach, mjez druhim, hač směm mać a nana w přichodnej wsy wopytać, je so Janek Wowčer z prawiznikom Hajkom Kozelom rozmołwjał.
Na čo dyrbju dźiwać, hdyž dom abo bydlenje wopušću a na přikład na dźěło du. Trjebam dokumenty?
H. Kozel: Zo předleži njewobeńdźomna přičina, dom abo bydlenje wopušćić, njetrjeba kontrolowany/kontrolowana w krutym zmysle dopokazać, wěrypodobna pak dyrbi być. Wobkrućenje dźěłodawarja, zawodny abo słužbny a personalny dokument wěrypodobnosć potwjerdźa.
Sportować a wuchodźować so je dale dowolene, ale „předewšěm“ blisko bydlenja. Što to konkretnje rěka?
H. Kozel: Jasne postajenje po metrach abo kilometrach njepředleži. Na kóždy pad pak měli z toho wuchadźeć, zo dźe při tym wo zdalenosće, kotrež móžemy w normalnym padźe nóžkujo abo kolesujo přeprěčić. Budyske wyše zarjadniske sudnistwo je wutoru postajiło, zo je to něhdźe hač do 15 kilometrow. Słowo „předewšěm“ pak woznamjenja, zo su wuwzaća móžne.
Dajće so překwapić!
„Kajke móžnosće digitalny hornjoserbsko-němski słownik Soblex skići, to předstajataj Katka a Bernhard Baierec nětko z němskorěčnym tutorialom na internetnym filmowym kanalu Youtube wot SAEK. Cordula Ratajczakowa je so z Bernhardom Baierom rozmołwjała.
Kak staj z mandźelskej ideju digitalneho nawoda za wužiwanje Soblexa zrodźiłoj?
B. Baier: Poprawom njebě to naju myslička, ale Wito Bejmak a Michał Cyž staj nastork dałoj. Hdyž su nětko w času koronakrizy šulerjo a wučerjo doma, njeby špatne było jim tajke dalekubłanje poskićić. Na kóncu sym ja čestnohamtski nadawk přewzał, dokelž so jako sobu zamołwity za program z techniskimi aspektami Soblexa derje wuznawam. Moja žona je teksty rěčała, Budyske studijo Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala je tutorial nahrało a online stajiło.
Što poskićeće?
Jutrowne poselstwo hinak šěrić a swjećić
Njewočakowano a kruće so tuchwilne škitne naprawy přećiwo koronawirusej tež na ewangelske wosady wuskutkuja. Tam su tohorunja wšitke zarjadowanja, Bože słužby a nutrnosće najprjedy raz wotprajene. W Ewangelskim cyrkwinskim kruhu šleska Hornja Łužica pak su kreatiwny projekt „Domjace kemše“ załožili. Z jeho iniciatorom, fararjom Albrechtom Bönischom, je so Andreas Kirschke wo ideji a prěnich reakcijach rozmołwjał.
Knježe fararjo Bönischo, kak je k ideji projekta „Domjace kemše“ dóšło?
A. Bönisch: W aktualnej situaciji njemóžemy kemše jako zhromadźenstwo swjećić, přiwšěm pak wone njewupadnu. Modlić so, spěwać a słowo Bože słyšeć dźě njeje na cyrkej wjazane – byrnjež wona prěnje městno za nje było, štož wšak ničo nowe njeje. Mi bě wažne wosadnym pomoc do rukow dać, z kotrejž móža doma bohosłužbu swjećić.
Što je zaměr projekta?
Što je naraz wšitko móžno
Nichtó njemóže dźensa z wěstosću rjec, hdy budźe po koronakrizy a kak dołho dyrbimy wšitke naprawy hišće znjesć, kotrež tak raznje do našeho wšědneho dnja zasahuja. Porno tomu pak je hižo dźensa jasne, zo pisamy nětko zhromadnje kapitl, kotryž drje do stawizniskich knihow zańdźe. Snano změje wón hesło „Towaršnosć w nuzowym stawje – što je naraz wšitko móžno“.
Wójna ludźibóle zaběrała
Španiska gripa bě sej před něhdźe sto lětami po cyłym swěće miliony smjertnych woporow žadała. Sobudźěłaćer Serbskeho instituta Měrćin Brycka je do archiwa pohladał, kajke bě tehdy połoženje we Łužicy. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjała.
Kak su serbske časopisy tehdy wo španiskej gripje rozprawjeli?
M. Brycka: Přinoški wo španiskej gripje běchu dosć chutne. Njepisachu pak tehdy ani wšědnje ani tydźensce w tajkej měrje kaž wo tuchwilnej influency. Najwjace a najčasćišo su Katolski Posoł a Serbske Nowiny w času wot oktobra do nowembra 1918 rozprawjeli, štož zwisuje z druhej „nazymskej“ žołmu španiskeje gripy, kotraž běše wosebje ćežka.
Čehodla njeje wirus ludźi tak zaběrał?
Sněh wina był
Priwatny němski sćelak Radio PSR wusyła stajnje poslednju njedźelu měsaca nabožne powěsće w serbskej rěči. Projekt zwoprawdźa z redaktorom časopisa za katolskich Serbow Katolski Posoł Rafaelom Ledźborjom. Janek Wowčer je so z nim wo naležnosći rozmołwjał a so mjez druhim prašał:
Kak dołho projekt běži a kelko króć je sćelak hižo serbskorěčne powěsće wozjewjał?
R. Ledźbor: W aprylu budźe dwě lěće, zo nabožne powěsće serbsce w Radiju PSR wusyłamy. 24 króć sym mjeztym na sćelaku był. Prěni pospyt bě w aprylu 2018. Přichodne wusyłanje budźe njedźelu, 26. apryla, něhdźe w 20.30 hodź.
Štó je mysličku za to zrodźił?
Nadych zymy tola dožiwić směli
Časniki na lětni čas přestajić
Do čeho so podać?
Byrnjež naša kanclerka jón hišće njewozjewiła – de facto tež my jón nětko mamy: narodny nuzowy staw. My Serbja móhli sej rjec: Haj a?! Ničo nowe za nas, smy dźě hižo lětstotki w narodnej nuzy žiwi. Tola tónle nuzowy staw je hinašeho razu, a tuž smy a budźemy jako staćanki a staćenjo Němskeje přichodne měsacy, snadź tež lěta nuzowani so ze zjawami němskeho statneho nuzoweho stawa rozestajeć – na přikład z minjenu njedźelu postajenej „Ausgangsbeschränkung“.
Zo móhli so z wopřijećom serbsce rozestajeć, bjeztoho zo bychmy je z nuzu jenož po słowje „zeserbšćili“ (kaž to z němskimi hustodosć činimy), trjebamy nuznje serbski wotpowědnik. Za hrožacu „Ausgangssperre“ namjetuje nam Němsko-hornjoserbski słownik „zakaz wuchoda“. To pak je skerje njekmany namjet, wšako je wuchod pak někajka dźěra, z kotrejž móžeš so won podać, na př. nuzowy wuchod, pak wobzorosměr, kotremuž tež ranje rěkamy, abo někajka kónčina na ranju, na př. Daloki wuchod.
Žiwy być w karantenje
Wjac hač wosomdźesać wobydlerjow je mjeztym w Budyskim wokrjesu z coronawirusom natyknjenych, mjez druhim tež we Wojerecach. Wjacore sta ludźi dyrbja w karantenje přebywać, štož scyła žadyn lochki čas za potrjechenych njeje. Wšako dyrbja w dospołnej izolaciji žiwi być a tak strach, zo druhich natyknu, pomjeńšić. Silke Richter je sej z młodej Wojerowčanku, kotraž je w karantenje, mejlki pisała. Dokelž chce wona anonymna wostać, mjenujemy ju Paula Weber. Prawje mjeno a adresa stej redakciji znatej.
Čehodla sće w karantenje?
Paula W: Wobdźělich so na seminarje, na kotrymž bě po wšěm zdaću tež z wirusom natyknjena wosoba. Seminar su na to přetorhnyli a nas wo tym informowali. Dale nas zamołwići prošachu, so w strowotniskim zarjedźe přizjewić a z wěstoty do karanteny hić. Po tym zo sym so w strowotniskim zarjedźe předstajiła a dosmyk (Abstrich) dała, dóstach tež hnydom postajenje krajnoradneho zarjada do rukow, zo mam oficialnje 14 dnjow doma wostać.
Kotre mysle Was w tym wokomiku přewodźachu?
