Duch je swoboda myslenja
Strach nic znjewužiwać
Sće dźensa hižo z woknom hladali a klimowej změnje přihladowali? Ně? Potom pak je wulki čas!
Stajnje zaso je rěč wo tym, zo je změna klimy za njezwučene wjedrowe fenomeny abo swojorazne wobswětowe zjawy zamołwita. Horce temperatury k jutram, dwaj tydźenjej pozdźišo zaso zmjerzki, powodźenja w Brazilskej ... . W medijach abo socialnych syćach ludźo na to předewšěm ze spektakularnymi wobrazami pokazuja. Tajkich wšak je wšědnje. Po cyłym swěće so kóždy dźeń něšto njezwučene stawa a dźakowano šmóratkam hodźi so tole z fotami a widejemi dokumentować. Často ludźo twjerdźa, zo su to podawki, kotrež njemóhli so bjez změnjaceje so klimy stać. Fakt pak tohorunja je, zo je stajnje zaso k ekstremam dóšło. Jich ličba pak je minjene lěta přiběrała. Za kóždu dlěšu suchu periodu abo sylny zliwk pak změna klimy zamołwita njeje. Strachi před ekstremnymi wjedrowymi zjawami pak so přewšo rady znjewužiwaja.
Ideje za prestiž gymnazija wuwili
Hajko Kozel je ze zahajenja šulskeho lěta 2023/2024 šulski staršiski rěčnik Delnjoserbskeho gymnazija w Choćebuzu. Milenka Rječcyna je so ze serbskim juristom rozmołwjała.
Kak je tomu dóšło, zo sće tutu zamołwitosć přewzał?
H. Kozel: Sym wo tym rozmyslował, kak móhł so jako nan za gymnazij angažować, na kotryž mój syn chodźi. Sym swój zajim a swoje zaměry spočatk šulskeho lěta 2023/2024 staršiskej zhromadźiznje zwuraznił. To je mjez druhim skrućenje a dalewuwiće serbskeho profila na šuli.
Kak je staršiska konferenca reagowała?
H. Kozel: Sym maćernorěčny Serba a serbski nan. Wjetšina staršich su za mnje hłosowali, tež hdyž njejsu maćernorěčni. To mějach za wulce zajimawe. Wšako běch do zarjadowanja słyšał, zo starši za serbski profil gymnazija zajim nimaja. Nětko pak su zajimawy signal wusyłali. Kruh staršich bjez serbskeho pozadka su maćernorěčneho nana wuzwolili kiž chce serbski profil gymnazija skrućić.
Što je so mjeztym stało?
Ideje za prestiž gymnazija wuwili
Hajko Kozel je ze zahajenja šulskeho lěta 2023/2024 šulski staršiski rěčnik Delnjoserbskeho gymnazija w Choćebuzu. Milenka Rječcyna je so ze serbskim juristom rozmołwjała.
Kak je tomu dóšło, zo sće tutu zamołwitosć přewzał?
H. Kozel: Sym wo tym rozmyslował, kak móhł so jako nan za gymnazij angažować, na kotryž mój syn chodźi. Sym swój zajim a swoje zaměry k spočatku šulskeho lěta 2023/2024 staršiskej zhromadźiznje zwuraznił. To je mjez druhim skrućenje a dale wuwiće serbskeho profila na šuli.
Kak je staršiska konferenca reagowała?
H. Kozel: Sym maćernorěčny Serba a serbski nan. Wjetšina staršich su za mnje hłosowali, tež hdyž njejsu maćernorěčne. To mějach za wulce zajimawe. Wšako běch do zarjadowanja słyšał, zo nimaja starši za serbski profil gymnazija zajim. Nětko pak su zajimawy signal wusyłali. Kruh staršich bjez serbskeho pozadka su maćernorěčneho nana wuzwolili kiž chce serbski profil gymnazija skrućić.
Što je so mjeztym stało?
Što zbywa bjez pochada?
„Klub potajnych Serbow“ rěka inscenacija socio-dźiwadłoweho Thespis-centruma, kotruž zajutřišim prapremjernje w Budyskim dźiwadle na hrodźe předstaja. Bosćan Nawka je so z režiserom hry a nawodu centruma Georgom Genouxom rozmołwjał.
Knježe Genouxo, što je „Klub potajnych Serbow“ a štó w nim skutkuje?
G. Genoux: Klub wopisuje skupinku młodostnych, kotraž so za dwěsćě lět skradźu na Lubinje schadźuje, hdźež zhromadnje serbuja a wo tym rozmysluja, kak hodźała so knježaca diktatura w Sakskej spowalić. Ze zběžkom a pomocu sydom serbskich kralow spytaja woni serbski swět wuchować. Wuchadźišćo fiktiwneho scenarija je, zo su „ćěmne mocy“ móc přewzali a wšo „njeněmske“ zakazali.
Njeje přewjele fantazije trjeba, historiske paralele kaž tež aktualne towaršnostne tendency w scenariju spóznać.
Minus a plus digitalizacije
„Rewolucija swoje dźěći žerje“ – hrónčko płaći tež za digitalnu rewoluciju. Nimale wšitcy drje po šmóratku šmóraja, tola: Štó zamóže hišće tři sady porjadnje pisać? Starši, kotřiž zažnemu přistupej dźěći do swěta šmóratka zadźěwaja, su domjacym nadawkam digitalizowaneje šule druhdy hižo na puću. A hdyž budźe posledni stary nopašk poslednjeje domizniskeje stwy w digitalnym rowje pochowany, budźemy widźeć: Serbske žiwjenje z toho njeschadźa. Sćěhuješ dźěłarnički digitalizacije, hdźež maja zajimcy „so wuspytać“, maš zaćišć, zo je třihanje sekwencow so hibacych pisanych wobrazow dźensniši dźeń „klučowa kompetenca“.
Jěwa-Marja Čornakecz Mytom Zejlerja
Drježdźany (SN/MiR). Sakske ministerstwo za kulturu a turizm (SMWK) spožči lětuše Myto Zejlerja za serbsku rěč Jěwje-Mari Čornakec. We wobkrućenju jury rěka: „Jěwa-Marja Čornakec dóstanje Myto za serbsku rěč Myto Zejlerja 2024 za wusahowace zasłužby na polu serbskeje literatury.“ Statna ministerka Barbara Klepsch je poručenje jury přiwzała a rjekny: „Gratuluju nowej lawreatce wutrobnje a wjeselu so, zo so z tymle mytom jeje wobšěrny angažement oficielnje hódnoći. Z jeje skutkowanjom je Jěwa-Marja Čornakec přikładnje dopokazała, kak hodźi so posrědkowanje a wužiwanje serbskeje rěče z kreatiwitu, angažementom a zaměrnosću dale wuwiwać.“ Na naprašowanje SN praji lawreatka: „Sym přewšo překwapjena. Myto mje jara česći a sym jara zwjeselena. Je to wulke připóznaće mojeho dźěła.“
Swójski podźěl často problem
Dokelž lědma hišće něchtó wšitke horncy ze spěchowanskimi srědkami za města a gmejny přewidźi, maja někotre komuny hižo přistajenych, kotřiž jeničce za tym slědźa, z kotreho hornca móhli sej te abo tamne srědki zawěsćić. Snano mjenowani ludźo na te wašnje samo swójsku mzdu ze spěchowanskimi srědkami zaručeja.
Najnowše tajke spěchowanje je leaderowy management Hornjołužiskeje hole a hatow wupisał. Kaž Serbske Nowiny w tymle tydźenju rozprawjachu, móža so komuny a towarstwa požadać, jeli chcedźa mjeńše projekty zwoprawdźić, za kotrež móža spěchowanske srědki hač do wobjima 20 000 eurow dóstać. Za někotrehožkuli je to hižo chětro wulki projekt. To je na kóždy pad najprjedy raz chwalobne. Z telko pjenjezami hodźi so hižo něštožkuli na wsach zeskutkownić. Špak při tym je, zo trjeba komuna abo towarstwo swójski podźěl. Bjez njeho njeńdźe.
Z wjeselom čłonka jury była
Na lětušim 20. čitanskim wubědźowanju Rěčneho centruma WITAJ je Edith Mrózec prěni króć w jury sobu skutkowała. Milenka Rječcyna je so z wučerku za němčinu, wěcnu wučbu a nabožinu na Kulowskej Krabatowej zakładnej šuli rozmołwjała.
Kak je tomu dóšło, zo sće nadawk přewzała, w jury sobu skutkować?
E. Mrózec: Sobudźěłaćerka Rěčneho centruma WITAJ je so pola mnje naprašowała, hač chcyła čłonka jury na lětušim čitanskim wubědźowanju być. Sym tež hnydom k tomu zwólniła była a připrajiła. Do wubědźowanja mějachmy zetkanje koordinatorow za serbsku rěč na šulach we Wojerecach. Tam je so mje tež nawodnica Smolerjec kniharnje Annett Šołćic za tym prašała. Tež jej sym rady připrajiła.
Sće Wy zašłe lěta tute wubědźowanje na wědomje brała a snadź hižo na někajke wašnje přewodźała?
Lózyskosć so přesadźi!
Pod tutón titul bych podawki kołowokoło reformy zakonja za škit klimy stajił. Hłownu rólu w absurdno-komiskej hrě koalicije hraješe – wospjet – Volker Wissing, naš zwjazkowy minister za naležnosće digitalizacije a wobchad. Zo móhł ze swojej politiku w zmysle awtoweje industrije pokročować, je wón koaliciskej partneraj Zelenych a SPD nućił, změnje zakonja přihłosować. Tuž njetrjeba so w swojim sektorje hižo sam wo dodźerženje zakonskich hranicow nastupajo mnóstwo wustorka wuhlikoweho dioksyda starać. Nowy zakoń postaja, zo so CO2-bilanca wšitkich sektorow nětko dohromady posudźuje. Sektor z dobrej bilancu móže potajkim druhi z hubjenej bilancu wurunać. Za Volkera Wissinga je to perfektnje, wšako słuša wobchad, hospodarski wobłuk w jeho zamołwitosći, do sektorow, kotrež w zańdźenych lětach dojednane cile za škit wobswěta wospjet docpěli njejsu. Loni je cilowu marku za zniženje wuhlikoweho dioksyda wo 13 milionow tonow misnył.
