Šołćic pječwo Drježdźanjanam słodźi
Christin Šěnec na Wurzenskej dróze w sakskej stolicy pjekarnju přewzała
Daloko znatej stej w Drježdźanach, a nic jenož tam, Šołćic pjekarnja a konditarnja z kofejownju na Wurzenskej 11 do 15. Mnozy z Ralbic pochadźaceho pjekarja Jana Šołtu w měšćanskim dźělu Mikoćinje (Mickten) „serbskeho pjekarja“ mjenuja. Wšako słyša tam, w kofejowni a pjekarskim wobchodźe, napřećo legendarnym „sakskim kupjelam“, prawidłownje naše maćerne słowa. Tak je Marja Šołćina, mandźelska pjekarskeho mištra, rodźena Wałdźic z Pěskec, tež Serbske Nowiny ze słowami „Witajće k nam“ na wopyt do domu witała. Přičina bě, zo je Jan Šołta lětsa 1. januara po 25 lětach pjekarnju młodej pjekarskej mišterce Christin Šěnec z Hrańcy přepodał. Wšako chce sej 68lětny, kiž je w swojim žiwjenju tysacy chlěbow a całtow, njeličomne słódne tykancy a torty a dalše twory pjekł, nětko tróšku wjace měra popřeć.
Pola nana pjekarstwo nawuknył
Samo jutrowničku rano pomha
Dobroščan Alfons Čórlich je mnohim znaty, dokelž ze swojimaj „złotymaj“ rukomaj kóždemu rady pomha. Zo pak steješe jeho kolebka w Šleskej, hdźež bě so před 71 lětami narodźił, lědma štó wě. Krótko po smjerći maćerje přińdźe z dźědom a wowku 1948 do Noweje Wjeski, nan přebywaše hišće we wójnskej jatbje a so hakle pozdźišo strowy nawróći.
Hač do lěta 1959 chodźeše Alfons Čórlich we Worklecach do šule. Ducy domoj je časćišo w Frömmeltec kowarni pozastał a tam kowarjej přihladował. Jónu smědźeše samo konja při kowanju dźeržeć. Pawołej Frömmeltej so wušikny hólčec lubješe. Po wuchodźenju šule bu młodemu Nowowješćanej kowarnja w slědowacych třoch lětach městnosć, hdźež sej wjace hač jenož wušiknu dźěławosć přiswoji. Pilnosć, dypkownosć, swědomite a akuratne dźěło běchu wažne kriterije wukubłanja. We Worklecach bě tehdy šěsć koni, wo čejichž pódkowy so pola Frömmeltec starachu – přichodna móžnosć bě Hozec kowarnja w Chrósćicach. Jutry pak zastarowachu tež konjej w Nowej Wjesce a dalše tři w Hrańcy.
Zajim, twjerdy a krutykaž kristal
André Domš z Njebjelčic ma wosebity zajim za kamjenje a mineralije
Na čaporowych wikach kupjeny rjany kamjeń – hórski kristal bě spočatk njewšědneho zajima za kamjenje a mineralije młodeho Njebjelčana Andréja Domša.
Skerje jako dekoracija kupjeny kamjeń wubudźi w nim zajim so wobhonić, wo kotry kamjeń so jedna, zwotkel pochadźa a kak je nastał. A to poča jeho putać. André chcyše na kóždy pad wjace wo kamjenjach a jich pozadku wědźeć. Pytaše zaměrnje sam dale za rjanymi, njewšědnje skutkowacymi kamjeniznami. W Pěskečanskej pěskowej jamje měješe prěnju wulku geologisku formaciju, kotraž skićeše wulke mnóstwo tajkich.
André wobstara sej fachowe knihi, kotrychž mjeztym tójšto ma. Prawidłownje so w nich wo chemiskej zestawje kamjenja, wo jeho pochadźe a nastaću wobhonja. Ale tež, hdźe móhł njewšědne abo wurjadne kamjenje nadeńć.
Wo „telefonowej wučomnicy“ a wo wjele jejach
Muzej jenož jutrownych jejkow? Předstawy wo tym, što so snano za tym chowa, su bjezdwěla wšelakore. Wćipny podam so tohodla do Zabroda w gmejnje Halštrowska Hola blisko krajneje hranicy. Łužiske domizniske towarstwo je Muzej jutrownych jejkow we wutwarjenej hródźi na Čejkec statoku wutworiło. 29. měrca 2002 su jón wotewrěli. Prěnje mysle wo muzeju, pokazkowej dźěłarni a muzejowym wobchodźe sahaja hač do lěta 1984. Tehdy pak njeměješe přisłušna rada wokrjesa wotewrjene wucho za to.
Po sprjewinym dole niže Budyšina
Po kraju po puću
Tónkróć za našu wuprawu z Budyšina awto njetrjebamy. Pohibujemy so po bjezposrědnjej wokolinje města, a to jenož pěši.
„Na łódźi warić je něšto cyle hinaše hač w hotelu“
Sulšečan Robert Bejma šěsć měsacow na łódźi AIDA kucharił
Mjez pućowacymi, kotřiž dachu sej dowol na pućowanskej łódźi AIDA lubić, běše minjene lěta tež tójšto Serbow. Rady so na to dopominaja, što su wšo dožiwili, widźeli a kak wulkotnje su jich tam zastarali. Wo to so stotki ludźi personala na łódźi wodnjo a w nocy staraja, mjez kotrymiž bě tež hižo raz młody kuchar Robert Bejma ze Sulšec pola Kulowa.
Křižerjow hospoduja po starej tradiciji
Kěrluše křižerjow a klepot konjacych pódkowow – mnohim je tole centralny podawk jutrow we Łužicy. A njemóža sej scyła předstajić, najwjetši cyrkwinski wjeršk lěta na hinaše wašnje woswjećić. Hosćo přichadźeja zbliska a zdaloka, zo bychu telko kaž móžno procesionow widźeli. Jutry w Serbach dožiwić je jim prosće samozrozumliwe.
Maš pak tež ludźi, kotrymž je samozrozumliwe, zo hižo wjele lět jutry křižerjow hospoduja. Takle dźe so tež Florianej a jeho mandźelskej Angelice Smolic w Swinjarni. Tradiciju su tam po generacijach dale dali, a wona drje je mjeztym hižo něšto stow lět stara.
60 koni na dworje
Jutrowny zaječk
Michał Nawka
Zaječk je so zabłudźił
a wšě jejka rozzhubił
po zelenej zemi.
Wot koho je jejka brał?
Wot putkow je kupował,
płaćił z tolerjemi.
Hdźe wón jejka pisani,
wari, chowa za dźěći?
Njewidźach to ženje.
Za polemi pod hajkom
zaječk ma swój rjany dom.
Dźěła tam wšo rjenje.
wujimk basnje z knihi
„Dźěći pójće do pola“
Foto: SN/Maćij Bulank (24.03.16)
Žona ze sylnej energiju
Na wopyće pola wučerki a chóroweje dirigentki Bernadett Hencyneje
Młódna trawa na zahrodźe při swójbnym domje w Budyšinje ma hižo něšto nalětnjeho na sebi. Rjany to měrny blečk na kromje wokrjesneho města njedaloko Sprjewje. Tule bydli Bernadett Hencyna. Tež stwa w jeje domje wuprudźa přitulnosć, hladaš-li z wulkim woknom na zahrodku. „W nalěću a lěću při rjanym wjedrje rady w zahrodce dźěłam. Trjebam to prosće, to je za mnje wočerstwjenje“, praji Serbowka, jako mje zajimowaneho z woknom hladajo „lepi“. We jstwě z kožanymi křesłami, z blidom a kamorami steji tež klawěr. Na nim hrajo so Budyšanka zawěsće za nazwučowanja chórowych spěwow přihotuje. Jako wučerka za hudźbu a němčinu na Serbskim gymnaziju Budyšin kaž tež jako nawodnica chóra gymnaziastow 5. do 8. lětnika a Chróšćanskeho cyrkwinskeho chóra wona často na instrumenće hraje. „Njejsym žana pianistka. Móžu pak spěwy přewodźeć a sej tak jednotliwe melodije a chórowe hłosy za proby přiswojić.“
