Z wobrazliwej rěču po domiznje pućować
W žnjencu je wudał Budyšan Jurij J. Šołta swoju knihu „Horje a dele po Serbach“, z kotrejž chce nas „zawjesć do rěče domownych stron“. Swoje rozpominanja poćahuje na Hornju Łužicu, hdźež su Serbja doma w Horjanach a Delanach a dale do směra na Radwor hač do Budyšina.
Jako rodźeny Cyhelńčan wěnuje awtor swojej wsy wosebitu kedźbnosć. Na prašenje „Što móhło wšak wo Starej Cyhelnicy tež kusk wěrne być?“ (55) wotmołwja wón ze stawizničkami wo haskach „Powsy“ a „zerzawym puću“, wo statokach a něhdyšich trjebjenjach bliskich lěsow a kerkow. Přemysluje wo tym, što mjena powědaja a zwotkel móhłe pochadźeć: „Bjez cyhela žadyn twar krasnosće klóštra. […] Za wijatym pućom z Kukowa do Chrósćic załožimy tam do wsy, hdźež trjebaše klóšter swoju cyhelnicu.“ (55)
Čorny Halštrow
kak dyrbju do rjadu přińć
z tym lodom kotryž pławi
z bolosćemi z winowatosću k wutrajnosći
žabry su wobškodźene
kak dyrbju do rjadu přińć
njeje pruda
za črjódu rybow
čuć kak so minje pjerchot
ptačk bjez pychi
kotryž so ženje hižo njewróći
wjele radšo narunam
ćěkawe łopjeno w prućinje
kak dyrbju do rjadu přińć
njeje pruda
přeco bóle boli
ptače roje zańdu
a winowatosć so we wutrajnosći pospytać
kak dyrbju do rjadu přińć
z dalokimi trabantami
jedne łopješko čuje so přiwuzne
ze swětnišćom
kak dyrbju do rjadu přińć
w tutym hołku
z lodu ból a wobškodźene žabry
chójna so dźerži swobodna
za posledni rój rybow
ptački su hižo pokorne
započnu mjelčeć
kak dyrbju do rjadu přińć
w tutym njesćerpnym času
zacpěty
wjednik bjez wójska
z přepjatymi zaměrami
kak dyrbju do rjadu přińć
mje boli kóžde wozwěrjene počinanje
a sym žiwy wobškodźenu winowatosć
njech so mi zhubi
wo swjaty rozumčko
ruku na wutrobu
za nas njej’ žane horjeka žane deleka
Přichodna generacija kłapa wo durje Chróšćanskich pasionskich ...
Předstawizny Chróšćanskeho pasiona njesahaja tak daloko wróćo kaž Oberammergauskeho. Tam běchu jón w lěće 1634 předstajeć započeli, a po tym kóžde dźesać lět. Přiwšěm su pasionske hry tež w Serbach stawizny pisali, a wěste wuwiće hodźi so tohorunja zwěsćić. Prěni raz, zo su ćerpjenje Jězusa w serbskej rěči pokazali, bě 1936 na Wjenkec žurli w Chrósćicach. Jědnaće lět pozdźišo slědowaše dalše předstajenje, a to w Chróšćanskej farskej cyrkwi. Pawoł Kmjeć bě za to tekst spisał.
Zakótwjena a připóznata
W Trjebinje nazymu 1945 Domowinsku skupinu załožili
Beno Knop († 2005) z Hórkow je jako młody wučer do Trjebina přišoł a 44 lět skupinje předsydarił. Angelika Balccyna je wot lěta 2008 předsydka Trjebinskeje Domowinskeje skupiny.Pytaš-li w srjedźnej Łužicy přikład za to, zo je Domowinska skupina we wsy wažny stołp towaršnostneho žiwjenja, da podaj so do Trjebina w župje „Jakub Lorenc-Zalěski“. Tajki wopyt wudani so wosebje na wjerškach, přetož wone posrědkuja cuzemu zaćišće wo mjezsobnosći w komprinowanej formje. Kónc awgusta su tajki hromadźe z hosćimi z gmejny a Slepjanskeje wosady swjećili, zhladujo na 70. róčnicu załoženja swojeje Domowinskeje skupiny. Žadyn z tych, kotřiž wot samoho spočatka nazymu 1945 narodnej organizaciji přisłušachu, wjace žiwy njeje. „Ja zastupich 1948 jako wučomnik pola Pawoła Lejnika w Slepom“, dopomina so Hinc Šuca. 66 lět je wón w Domowinje, runje tak kaž Waltraud Fryšcyna, kotraž bě 1980 z Wochoz do Trjebina přišła.
Ze serbšćinu po swěće po puću (1)
Ze serbskim spisowaćelom Alfonsom Frenclom nastajamy so wot dźensnišeho z našej maćeršćinu na puć po blišim a zdalenišim swěće. Na swojich wuprawach zetkawamy so ze zapřijećemi wšědneho dnja, kotrež maja we wšelakich rěčach rozdźělne pomjenowanja, přiwšěm pak wobsteja zwiski. Na nje Róžeńčan w tymle serialu skedźbnja a je rozłožuje. Snano so tón abo tamny z tematiku dale rozestaja a počita raz w knize Alfonsa Frencla „Mój serbski słownik“, kotraž je njedawno w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła.
W Hózku rěkało: Do błóta, hotowi, start
Statuwy swobody, rjedźerce a hišće dalši lóštnje předrasćeni publikum zabawjeli a lóštnu njedźelu zaručili
Po zymnej wodźe Čorneho Halštrowa, po wysokich sćěnach a hłubokim błóće wjedźeše čara Black-bird-runa minjenu njedźelu w Hózku. Byrnjež hrozne wjedro było, přichwatachu mnozy wobdźělnicy, ale tež wćipni přihladowarjo zbliska a zdaloka.
Přezpólneho wubědźowanja dla wjerćeše so dny do toho w Hózku wšitko kołowokoło prěnjeho běha přez zadźěwki najwšelakorišeho razu. Tak je tam něhdźe pjatnaće młodostnych ze wsy a wokoliny wšědnje při sportnišću klepało, šrubowało a worało. Nastajichu wulke sćěny, přeborkachu polo, zmjetachu awtowe wobruče na hromadu, napjelnichu kontejner z wodu a při Čornym Halštrowje připrawichu sak.
Skónčnje bě wšitko natwarjene a dźeń wulkeho spektakla so bližeše. 128 běharjow w starobje 18 do 68 lět bě runjewon chcyćiwych za dračinu. Woda, zymna woda, wšak jich hišće zahe dosć dosćahny. Połni elana někotři hižo cyle cybnjeni při startowej liniji skakachu a na pimpus kiwachu.
Dožiwjene přežiwjenje – Dopomnjenki na kónc wójny a spočatk ...
Wotstawk k podawkam, kotrež jako młody dožiwiš, drje je z kóždym lětom wjetši, z pomjatka pak so ći wone njepominu. Runje k róčnicam, kaž tuchwilu k mjeztym sydomdźesatej róčnicy kónca Druheje swětoweje wójny, nawróćeja so tež dopomnjenki na wony struchły čas a na nowozapočatk po wójnje.
Běch do Radworja doběžał. Tola 150 metrow před ródnym domom steješe skupina wobrónjencow w ciwilnych drabach. Naposledk će tola hišće před ródnym domom hrabnu, sej myslach. Nadźijach pak so dobreho wukónca.
Hinak hač wočakowane
Designerka wozrodźa stare rjemjesło
Módroćišć za načasne produkty wužiwać
Stare rjemjesła so tuchwilu po cyłej Europje a tak tež we łužiskim regionje wozrodźeja. Kreatiwna Zhorjelčanka Alena Macmillan wěnuje cyły swój angažement módroćišćej.
Kaž w dobrej stwě swojeje wowki čuju so pola Iana a Aleny Macmillan w Zhorjelcu, njedaloko dwórnišća na Jaworničanskej dróze 3. Přetož zarjadowana je rumnosć z blidom a stólcami, kotrež dopominaja mje na zašłe časy. Blido je pokryte z drohoćinkami, ale nic tajkimi, kotrež do škleńčaneje witriny słušeja. Cyle nawopak, su to ručne toboły, šaty, bluzy a dalše wudźěłki z módroćišća. A nimale kóždy ma hinaši muster. Čakaja jenož na to, zo bychu je ludźo kupowali. Tež wšelake zawki, přikrywy za blida abo měški za chlěb a całty so poskićeja, sej swoje bydlenje porjeńšić. Na wšitkich wudźěłkach je přičinjene připowěšatko z mjenom labela Dilian. Jednotliwe módrobarbne pismiki wjaza čerwjena sekla na běłej podłoze. Barby to, kotrež wudźěłki Aleny Macmillan charakterizuja.
Jako farar a čłowjek w Serbach tójšto zeskutkownił
Wutoru, 1. septembra, budźe tomu na dźeń 18 lět, zo je něhdyši biskop Drježdźansko-Mišnjanskeje diecezy Joachim Reinelt Clemensa Hrjehorja za fararja do Chrósćic powołał. Lětsa je nětčiši biskop Heiner Koch rozsudźił, zo ma Clemens Hrjehor jako propst přewzać zamołwitosć za wosadu swj. Jana Nepomuka a dwě dalšej wosadźe a ma nawjedować cyłu katolsku zhromadnosć w Kamjenicy.
Wěriwi Chróšćanskeje a dalšich wosadow to wobžaruja, dokelž wědźa sej mjeztym 62lětneho Clemensa Hrjehorja jako dušepastyrja z přeswědčenja, horliweho měšnika, wuběrneho prědarja, wučerja wšěch generacijow a wobrotniweho organizatora wažić. Nad wšěmi tymlemi runosměrnymi kajkosćemi bě, je a wostanje jeho wobstajne kredo – njechabłaca kruta wěra do Boha.
Ze 14 lětami so rozsudźił
Před 25 lětami: Konkretna rěčna a kulturna podpěra we wulkej nuzy
W žnjencu před 25 lětami stejachu dotalne „nowinske organy“ Domowiny Nowa doba, Nowy Casnik a Rozhlad a do toho wot Swobodneje němskeje młodźiny (SNM) wudawany časopis Płomjo/Płomje před ćežkim rozsudom: Kak dale, hdyž bě dotal zwučene subwencionowanje hižo wotbyte? Z nuzy nalěta 1990 wupomha Strona demokratiskeho socializma (PDS) ze swojeho zamóženja, ale po zawjedźenju D-marki w juliju 1990 bu tónle hornc pjenjez spěšnje prózdny. Dnja 17. awgusta so předsyda PDS Gregor Gysi znowa z listom na financneho ministra knježerstwa Lothara de Maizièra (CDU) z namjetom wobroći, přewostajić serbskim nowinam znowa jedyn milion hriwnow ze srědkow SED, kotrež bě strona statnemu hospodarstwu přepodała.
Wulka ćahańca wo financowanje Noweje doby a druhich publikacijow bě hižo tydźenje běžała. Bjez wuslědkow.
