„Serbska kultura je moja lubosć“
Na wopyće pola cyrkwinskeho hudźbnika a chóroweho dirigenta
Wón ma runje tójšto dźěła, jako jeho w Budyšinje wopytam. „Dyrbju so hišće za zwučowanske hodźiny ze šulerjemi wokrjesneje hudźbneje šule přihotować“, mi Friedemann Böhme rozkładuje, „tuchwilu wuwučuju tam šesćoch na pišćelach.“ Tak ma přistajeny Budyskeje katolskeje tachantskeje wosady nimo swojeho cyrkwinsko-hudźbneho skutkowanja hišće dalše nadawki. Hudźba je jemu chlěb, radosć a dušiny pokoj. Z njej 59lětny tež młodych ludźi zahorja. Wo tym móžach so znowa přeswědčić na koncerće chóra 1. serbskeje kulturneje brigady w Chróšćanskej cyrkwi. Tam zamó Böhme spěwarki a spěwarjow Budyskeho Serbskeho gymnazija wuměłsce wužadać, a to z twórbami serbskich komponistow kaž Detlefa Kobjele, Jana Pawoła Nagela, Korle Awgusta Kocora a młodeho Feliksa Brojerja, ale tež wuznamneho komponista zašłosće Jacobusa Gallusa a moderneho ameriskeho komponista Stevea Dobrogosza. Na kóncu koncerta njejsu jeno připosłucharjo mócnje přikleskowali.
Zajimawe pućowanja na slědach Krabata a Šadowica
Dušny serbski kuzłar Krabat je woblubowana powěsćowa a literarna postawa ze serbsko-němskich knihow Jurja Pilka, Měrćina Nowaka-Njechorńskeho a Jurja Brězana. Po přewróće přidruži so k nim dotal mjez Serbami a čitarjemi NDR lědma znata młodźinska kniha bayerskeho spisowaćela Otfrieda Preußlera „Krabat“. Po lěće 1990 ličba zajimcow ze zapadneje Němskeje pospochi přiběraše. Wšako chcychu so tež woni z realnymi městnosćemi jednanja Preußleroweho romana we Łužicy zeznajomić. Do nich słuša socialna pedagogowka Ingrid Kalensee z Mannheima, kotraž bě 1991 prěni króć we Łužicy. Wot toho časa je wona, často zhromadnje ze swojej přećelku-koleginu Brigittu Mahnkopf, dźesatki razow w našej domiznje na slědach Krabata pućowała, slědźiła, z ludźimi rěčała a fotografowała. Lětsa je wo tym spisała 80stronsku knihu „Krabat und Schadowitz“ wo stawiznach slědźenja za Preußlerowym romanowym rjekom a jeho historiskim přikładom Janom Šadowicom we Łužicy. Wot njeje zezběrany material by za wobšěrnišu ediciju dosahał, ale bohužel bě Ingrid Kalensee lěta 2005 boža ručka zajała.
Přinošuje k dorozumjenju mjez ludami
Mysle po 37. mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije
To wšak je wobdźiwajomne, w Serbach wot 1979 kóždolětnje wuhotować Swjedźeń serbskeje poezije. Wot toho časa zetkawaja so tam serbscy basnicy a nawjazuja kontakty do słowjanskich krajow kaž tež k druhim ludam. Tak wuměnjeja sej swoje basniske twórby, přełožuja je – serbscy poeća wot swojich hosći-basnikow a wukrajni lyrikarjo wot swojich hosćićelow z Łužicy – do swojich maćernych rěčow. Takle je předewšěm serbska lyrika puć do swěta nastupiła a Serbja zhonichu wo lyriskim tworjenju z druhich krajow. Swjedźenje su tuž multiplikatorojo w šěrjenju serbskeje poezije. Wo tym swědča mjeztym tež z tychle zetkanjow wuchadźace antologije we wjacorych rěčach – kaž mjez druhim w čěšćinje, słowakšćinje, serbišćinje – a wozjewjenja twórbow serbskich basnikow w najwšelakorišich wukrajnych nowinach a časopisach.
Wotkrywa potajnstwa hatow
Serbska tworjaca wuměłča Iris Brankačkowa wustaja w Drježdźanach
Drježdźanska galerija Himmel ma mjez lubowarjemi našočasneho wuměłstwa dobre mjeno. Štóž tam wustaja, móže so bjezdwěla mjenować profilowany tworjacy wuměłc. Angela Hampel, we Worklecach rodźena, Volker Stelzmann, Uwe Peschel, Siegfried Klotz Wieland Förster abo Klaus Drechsel su tam w nowšim času swoje twórby pokazowali. A nětko čini to znowa Iris Brankačkowa z dwaceći mólbami pod hesłom „Rohodź“. Hižo před pjeć lětami běchu jeje wobrazy w Drježdźanach widźeć. „Špihelowanja“ wona tehdy swoju kolekciju mjenowaše. „Rohodź“ nětko abo „Špihelowanja“ tehdy – tematisce wobkruža Brankačkowa wodu a so zdobom zanurja do hatow Malešanskeje kónčiny. Tehdy jej recensenća wobkrućichu, zo je to „njewšědne molerstwo krajiny“, a to na swoje wašnje tež nětčiša wustajeńca podšmórnje: Njewšědna je Iris Brankačkoweje wuměłska, molerska zaběra z hatnej krajinu, njewšědny je tež jeje předmjet: Malešanske haty.
Serbske Nowiny němsce – za hdy a za koho?
Pola nas doma w Budyšinje čitaše so hižo přeco Sächsische Zeitung. Spočatk 60tych lět, najskerje běch w 5. lětniku, započach so za nju zajimować. Pytnych, zo njekomentowachu tam jenož „wulku politiku“, ale wozjewjachu tež powěsće z wokoliny, druhdy samo wo mojej polytechniskej šuli. W lětach 1961 do 1967 abonowaštaj mojej staršej přidatnje tydźenik Neue Bautzener Zeitung, dokelž nastupachu wšitke přinoški naš njeposrědni wobswět, naše město. Tónle lokalny, domizniski aspekt drje je mje tak zahorił, zo so dźensa hišće rady dopominam na krótkožijne čorno-čerwjene łopjeno, kotrež dochadźeše stajnje štwórtk.
Wobradźa čitarjej dožiwjenja ze zwěrjatami
Basnje za dźěći „Kupjel połna rybičkow“ wušli
Do wulkich prózdnin w Sakskej je wušła w LND zběrka basnjow za dźěći wot něhdźe šěsć lět z pjera basnjerki a prozaistki Dorotheje Šołćineje. Hižo titul knihi „Kupjel połna rybičkow“ wćipny čini. Najprjedy raz pak zawěsće pisane wobrazy Barbary Schumann dźěći do čitanja wabja – tež staršich a kubłarjow, kotřiž chcedźa dźěćom dožiwjenja z knihu wobradźeć. Ilustracija na wobalce je nadměrnje šibała. Njepředstaja jeničce rybički w kupjeli, ale tež dalše zwěrjata, domjacy skót a ptačinu, kotrež čitarja na wulěće w běhu počasow přez cyłe lěto přewodźeja. Dorothea Šołćina pak njewopisuje w swojich 27 basnjach jeničce přirodu abo začuća. Ně, wona powěda stawiznički w rymowanej formje! Basnje-powědki njejsu jenož pryzlojte. Wone na lóštne wašnje wědu posrědkuja.
Wotmołwa na list maćerje
Ladislav Volko
Maći,
kak je ći móžno wšitko chować
w tajkej małej wutrobje
a hłuboko dychać
a tróštować druhich
znjesć brěmjo na swojimaj ramjenjomaj
a rjec, zo bu wšitko
hižo do toho postajene
jěsć neple
a rjec, zo je to mjaso
Wšitko zdokonješ
bjez miknjenja
zdźěłać
přiwzać myslički
změrować žadosće
často směšne
často chutne
a połne ironije,
kiž kaž bumerang
padaja na twoje šědźiwe włosy
na wobličo a woči
sylzowate na kwasach
a pohrjebach
(Ze słowakšćiny Dorothea Šołćina)
„Sym wo hospodliwosći zahorjeny“
Wo 37. mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije so tule někotři basnicy a wopytowarjo wuprajeja:
Słowak dr. Volko nětko tež we Łužicy znaty
Dr. Ladislav Volko, narodźeny 1944 w Kežmaroku, je w Słowakskej a za jeje mjezami znata wosobina: Wón studowaše sociologiju w Krakowje, běše we Waršawje korespondent słowakskich nowin a dalšich wukrajnych medijow, hłownje pak wěnowaše so filmej. Tak je w kooperaciji z Tonijom Brukom nawjerćał dwaj dokumentaj – „Korene poznania“ a „Mosty“ – wo mjezsobnych poćahach Słowakow a Serbow. Nimo wědomostnych a publicistiskich wozjewjenjow wuda dr. Volko 1986 knihu „Slávne osobnosti filmu“. Po lěće 1989 dźěłaše we wonkownym ministerstwje Słowakskeje a wot 1992 jako diplomat w Pólskej. Wot lěta 1999 do 2004 běše wulkopósłanc Słowakskeje republiki w Indiskej. Dźensa dźěła jako pedagoga na fakulće za masowu komunikaciju Uniwersity swjateju Cyrila a Metoda w Trnavje, hdźež nawjeduje katedru za prawo a humanistiske wědomosće.
Putace finale na wulkim jewišću
Finale lětušeho 11. mjezynarodneho folklorneho festiwala w Chrósćicach je sej wot wobdźělenych hišće raz wšitko žadało: wot folklornych skupin z tu- a wukraja, kotrež chcychu na jewišću najlěpše dźěle swojich programow předstajić, a wot wopytowarjow, kotřiž chcychu je najebać sčasami palace słónco widźeć.
Hnydom po zakónčenju swjedźenskeho ćaha so program na wulkim jewišću pod Fulkec hórku ze serbskimi kulturnymi ćělesami zahaji. Tak zawjeselichu přihladowarjow hišće raz Serbski folklorny ansambl Wudwor a Přezpólni, Smjerdźečanska rejwanska skupina, Sprjewjan a rejwanski ansambl Pśijaśelstwo ze swojimi přinoškami. Widźeć a słyšeć běštej tež Slepjanski folklorny ansambl ze spěwami a rejemi kaž tohorunja Choćebuski cyłk Stara lubosć. Serbski ludowy ansambl poskići na to hišće raz wurězki ze swojeje noweje gale „Słowjan sym“.
