Imersija zakład wuknjenja
W nowym programje Domoj tuchwilu dwanaće Łužičanow intensiwnje serbsce wuknje. W Krabatowym wustawje we Wulkich Zdźarach je jich rěčne hnězdo, hdźež z docentku za rěčne kubłanje Jadwigu Brězanowej serbšćinu dožiwjeja, rěča a wuknu. Bianka Šeferowa je so z njej rozmołwjała.
Kak dołho traje program a kak wobdźělnicy serbšćinu wuknu?
J. Brězanowa: Intensiwny kurs serbšćiny programa Domoj traje cyłkownje dźewjeć měsacow, potajkim wot apryla do decembra. Zakład wuknjenja je imersija, štož woznamjenja, zo wobdźělnicy wšědnje serbšćinu słyša, nałožuja a so wuspytaja. Tak na přikład zhromadnje warimy, blido kryjemy, spěwamy atd.
Kajki bě rěčny staw wobdźělnikow do zahajenja intensiwneho kursa?
To serbske ma za swoju DNA
Jednaćel kulturneho centruma Krabatowy młyn w Čornym Chołmcu Tobias Čižik je so za nowe powołanske wužadanje jako sobudźěłaćer Smart Mobility Lab rozsudźił. Milenka Rječcyna je so z Čornochołmčanom rozmołwjała.
Što wabi Was do noweho nadawka?
T. Čižik: 1. awgusta nastupju swoje nowe dźěłowe městno. Nazhonjenja, kotrež sym na přikład w Krabatowym młynje, mjez druhim we wobłuku managementa a wodźenja personala zběrał, móžu derje trjebać, runje tak kaž swoje znajomosće we wobłuku informatiki, štož sym studował.
Drježdźanska Techniska uniwersita zarjaduje w Čornym Chołmcu slědźerski campus za awtonomne jězdźenje. Kak hodźi so nowa ideja ze sakskeje stolicy w Čornym Chołmcu zadomić?
Za dobrowólne lěto so požadać
Biskopicy (SN/MiR). Socialne zarjadnišća wabja tuchwilu wo zajimcow za dobrowólne socialne lěto (FSJ). Runje tak chcedźa městna w dobrowólnej słužbje Zwjazka (BFD) wobsadźić. Wobě naprawje stej dobra składnosć za tych, kotřiž chcedźa sej swoje kmanosće wuwědomić abo so na nowy žiwjenski wotrězk přihotować.
Kónc raja wjesołych dźěći?
Tydźenja bu w Ralbicach nowa pěstowarnja oficialnje wotewrjena. 155 městnow tam za dźěći wot jednoho do šěsć lět maja. Dołho su kubłanišćo twarili a so na nje wjeselili. Zo pak bychu Delenjo z luteho wjesela nad modernym nowym domom wjac dorosta měli – tomu wočiwidnje tak njeje. W gmejnje Ralbicy-Róžant je so loni dwanaće dźěći narodźiło. So wě, zo kubłanišćo tež dźěći z druhich gmejnow wopytuja. A tola rěči ličba za sebje.
W cyłym zarjadniskim zwjazku „Při Klóšterskej wodźe“ bě ličba nowonarodźenych 2024 niska. Jeničce 44 dźěći so w gmejnach Worklecy, Njebjelčicy, Ralbicy-Róžant, Chrósćicy a Pančicy-Kukow loni narodźi. To wuchadźa z wot zwjazka wozjewjeneje statistiki, kotraž wobsahuje ličby započejo wot lěta 2001. Wot toho časa njebě nihdy mjenje nowonarodźenych. To ma wuskutki, najprjedy na žłobiki a pěstowarnje, pozdźišo na šule. 44 dźěći, to stej dwě rjadowni.
Młodźina za přichod Łužicy
W Hórnikečanskej Energijowej fabrice wuwiwaja młodostni pod hesłom „Rańša změna“ ideje za město Wojerecy a tamniši region. Tole podpěruje Sakska agentura za strukturne wuwiće zhromadnje z kampanjomaj Spin 2030 a Study in Saxony Sakskeho ministerstwa za wědomosć, kulturu a turizm (SMWK).
Wuspěšnu seriju zakónčił
Serbske Nowiny su wčera posledni dźěl „Medicina raz serbsce“ wozjewili. Vanessa Žurec je so z awtorom, 24lětnym Pětrom Dźisławkom, rozmołwjała.
Čehodla sy so za studij mediciny w Lipsku rozsudźił a kak póńdźe po tym dale?
P. Dźisławk: Sym so jara zahe rozsudźił, medicinu studować. Hižo we 8. lětniku su mi přirodowědy wosebje wjele wjesela wobradźili, a mój zajim za medicinske temy bě wot spočatka sem wulki. Wot lěta 2019 studuju medicinu – mjeztym potajkim hižo šěsć lět. Jeli wšitko po planje wotběži, swój studij klětu wuspěšnje zakónču. Za přichod sej přeju, we wjesnych kónčinach – pola nas we wsy – swójsku praksu wjesć. Jako domjacy lěkar nimaš jenož jara dobre ramikowe wuměnjenja, ale tež wotměnjawy wšědny dźeń. Wosebje wabi mje wuski kontakt z pacientami: Rozmołwjam so rady z nimi, a mje jara motiwuje, jim samo pomhać. W mojich dotalnych praktikach sym dožiwił, kak dźakowni mnozy pacienća za medicinsku podpěru su – tuta wotmołwa zwjeseli a posylnja mje kóždy raz znowa.
Čehodla sy so rozsudźił, prawidłownje „Medicinu raz serbsce“ pisać?
Bjez serbskich poskitkow
Wjace hač 300 nalětnich pućowanjow wabi zajimcow wot apryla do julija, sej regionalne wosebitosće wotkryć. Milenka Rječcyna je so pola referenta sakskeho statneho ministerstwa za přirodoškit a wobswět (SMUL) Olivera Rittwegera wobhoniła.
Lětsa je w Sakskej Šwicy a při Łobju, w zapadnej Sakskej, w Rudnych horinach a Hornjej Łužicy telko nalětnich turow kaž ženje do toho. Zwotkel zajim pochadźa?
O. Rittwege: Ličba turow kaž tež turistiskich poskićerjow je minjene lěta wobstajnje rostła. Z intensiwnym wabjenjom na našich socialnych kanalach, z nowinarskim dźěłom a dźakowano dobremu wosobinskemu wabjenju zajim stupa. Temy přiroda, wobswět, krajina kaž tež zachowanje a škit wobswěta maja wjetši wuznam a ludźo tute temy bóle na wědomje bjeru. To mnozy poskićerjo wužiwaja. Naši zarjadowarjo kaž statny zawod Sachsenforst tohorunja tury poskićeja. W Hornjej Łužicy lětsa dohromady 66 tajkich přewjedźemy.
Do kotreje měry SMUL poskićerjow podpěruje, kotřiž ze serbskej rěču dźěłaja?
Kreatiwnje lutować?
Trjebamy poprawom hišće serbske powołanske dźiwadło? Kedźbu: Haj! Cyle nuznje samo. Smy jenička mjeńšina po cyłej Němskej a jedna z mało po cyłej Europje, kotraž ma swójski ansambl profesionalnych dźiwadźelnicow a dźiwadźelnikow. Tute naše serbske dźiwadło je, runja Serbskemu ludowemu ansamblej, wupłód našeje serbskeje wutroby, kotraž je stajnje hižo za kulturu biła. Němsko-Serbske ludowe dźiwadło, to je naše dźiwadło. Jewišćo w Budyšinje je naš wuraz žedźby za wysokej kulturu. Jasnje pak je, zo je w časach towaršnostneje polarizacije a powšitkowneho trenda na zjawnych institucijach lutować, dale a ćežo, kulturne institucije z dosahacymi financielnymi srědkami wuhotować. Na tym dypku, zo dyrbimy lutować, drje hišće njejsmy, Budyske dźiwadło hižo na personalu lutuje: Na němskej internetnej stronje su tuchwilu dohromady tři dźěłowe městna wupisane. Wšitke tři su z wobłuka serbskeho dźiwadła. Tak su tam dźěłowe městno dramaturga, sobudźěłaćerki za serbski marketing a za disponentku serbskeho dźiwadła wupisane.
Hórki zaso start a cil pućowanja
Organizatorjo zarjadowanja „Slaviamarš“ přeprošuja sobotu, 31. meje zaso na 50 kilometrow dołhe pućowanje po Hornjej Łužicy. Jedyn z organizatorow je 28lětny referendar wučerstwa Matej Wjeńka. Milan Pawlik je z nim rěčał.
Što je Was pohnuło, tute wosebite wubědźowanje we Łužicy zarjadować?
M. Wjeńka: Hromadźe ze sotru swojeje mandźelskeje wobdźělich so w lěće 2021 na tak mjenowanym „Mamutowym maršu“ blisko Berlina. Wosebje přihotowałoj pak so na 100 kilometrow dołhu turu, kotruž dyrbja wobdźělnicy w 24 hodźinach absolwować, njejsmoj. Po 21 hodźinach běchmoj jara zbožownaj a wolóženaj, zo smój cil docpěłoj. Dožiwjenje běše nam z inspiraciju. Zhromadnje ze swojej mandźelskej chcychmoj podobne zarjadowanje – jenož z połojčnej distancu – we Łužicy poskićić. To smój 2022 zwoprawdźiłoj. Lětsa naš „Slaviamarš“ hižo štwórty raz organizujemy. Našemu teamej přisłušeja moja mandźelska Marie-Luise, jeje sotra Leoni Matješkec a Fabian Šěrak.
Kotre konkretne nadawki maće spjelnić, zo by so sportowy event radźił? Maće dalšich pomocnikow?
Předewzaća lěpje zwjazać
Na ležownosći holanskeje farmy w Zdźěri su Radworska, Wulkodubrawska a Malešanska gmejna swojich firmownikow na 1. předewzaćelski dźeń přeprosyli. Bianka Šeferowa je so pola Radworskeje wjesnjanostki Madeleine Rynčoweje za pozadkom wobhoniła.
Kak je so ideja zhromadneho předewzaćelskeho dnja zrodźiła?
M. Rynčowa: Loni w awgusće zetkachmy so wjesnjanosća z Radworja, Wulkeje Dubrawy a Malešec zhromadnje z krajnym radu Budyskeho wokrjesa Udom Witschasom a zapósłancom sakskeho krajneho sejma Markom Šimanom (wobaj CDU) tu w Zdźěrjanskej holanskej farmje. Při tym zrodźi so ideja, zo měli zhromadnje něšto za předewzaćelow kónčiny činić. Zetkanje firmownikow mějach wosobinsce hižo dlěje předwidźane. Tež tamnym wjesnjanostam je tole wažna naležnosć. Jako gmejnski zwjazk z Wulkej Dubrawu a Malešecami pak je tole efektiwnišo a móžemy wjace docpěć. Wjeselu so, zo je něhdźe 80 předewzaćelow přeprošenje sćěhowało. A sym překwapjena, kak mnohostronsce su firmy w regionje nastajene.
Što je zaměr předewzaćelskeho dnja?
