Tež tónle kónc tydźenja na serbskich wsach kaž w Salowje, Chrósćicach, Sulšecach abo w Šunowje hišće meju mjetaja. Róžownik lěta 2015 je dźě potom hižo nimo, a wsy hotuja so zaso na swoje tradicionalne wjesne swjedźenje. Štož pak kóžde lěto na mejemjetanjach dožiwjamy, stej wulka horliwosć a radosć dźěći a młodostnych, tónle nałožk pěstować.
Mejske štomy drje wuhladamy tež na němskich wsach kaž w Halštrowje abo Brězni, haj samo we wjetšich městach, tež zwonka Łužicy a w Čěskej. Ale wašnje mejemjetanja, kaž my Serbja je hajimy, tam skerje njeznaja. Tole započina so nimo swjatočneho mejestajenja 30. jutrownika z tym, zo dźěći w pěstowarnjach a młodostni serbske reje nazwučuja. Zo su holcy narodnu drastu woblečene, je za nje wosebita česć. Móžach tole sam sobu dožiwić, jako w Pančicach-Kukowje a Sernjanach na akordeonje piskajo přewšo dostojne rejwanje dźěći a młodostnych přewodźach. Přeco zaso mi dušu hrěje, hdyž prócuja so hólcy a holcy při rejach „Katyržinka“, Serbske koło, „Hory módre“ a „Šewc“ tež wo to, pěsnje z hłowy a z cyłeje wutroby sobu spěwać.
Po systematiskim přesćěhanju serbskich wopytowarjow rejow ze stron prawicarjow, po přemóranju serbskich pomjenowanjow dróhow, institucijow a městnosćow na dwurěčnych taflach Łužicy a po nic naposledk napřećo cuzym njepřećelskim Pegida-hibanju wurosće mjez młodźinskimi klubami, towarstwami a wuměłcami regiona myslička, zo měł so jasny statement w formje beneficneho hudźbneho festiwala stworić. Wuslědk dožiwichmy minjenu sobotu. Pod hesłom „Wočiń woči – zhromadnje přećiwo rasizmej a fašizmej“ wuhotowa towarstwo Kamjentny dom w swójskim twarjenju kedźbyhódny a předewšěm wuspěšny wječor. Na wupředatej žurli wustupi šěsć skupin, z toho pjeć serbskich a dalša z Budyskimi korjenjemi. Berlinska dróha, Čorna kruŠwa, JKUBE a P.I.T.S. jako wuraznje tež politisce so wuprajace kapały transportowachu ideju koncerta hudźbnje, JANKAHANKA a DeyziDoxs namołwištej w připowědźach k tolerancy a protestej.
Pozitiwnje přemóženi su čłonojo wólbneho wuběrka, kotřiž staraja so wo wólby přichodneje Rady za serbske naležnosće w Braniborskej. Čehodla? Ličba próstwow wo připósłanje wólbnych podłožkow je wulka. Z tajkim připóznaćom njeje nichtó ličił. Mjeztym je wjace hač 1 200 próstwow do běrowa wólbneho wuběrka w Choćebuzu dóšło. Zawěsće budźe jich hišće wjace. Wšako je posledni termin zapodaća k zapisanju do wolerskeho zapiska přichodny pjatk, 24. meje.
Z chronistom być je čestne, ale zamołwite dźěło. Wšojedne hač dokumentuješ dźěławosć towarstwa, zawoda abo gmejny – wšo to žada sej pilnosć, wědu, přehlad a wóčko za wšitke podawki we wotpowědnym přirjadowanym wobłuku. Chroniki běchu hižo w starowěku pisali a tak podawki w časowym slědźe rjadowali. Bjez nich njebychu swětowe stawizny nastali a nazhonjenja, kotrež přeco zaso pomhaja přichod dale tworić. Kóžda chronika je tuž wěsty kamušk wulkeho stawizniskeho mozaika. Tole płaći za gmejnskich runje tak kaž za wjesnych chronistow w dwurěčnym regionje Łužicy. Derje, zo su stajnje zaso dobrowólni a zwólniwi, kotřiž swój swobodny čas a zwjetša tež priwatne srědki za tele čestnohamtske dźěło wopruja.
Hdyž dźensa před 70 lětami zastupjerjo Wehrmachty bjezwuměnitu kapitulaciju fašistiskeje Němskeje w Berlinje-Karlshorsće z ameriskim, britiskim a francoskim wójskom kaž tež z Čerwjenej armeju podpisachu, zakónči so najhrózbniši kapitl młódšich europskich stawiznow. Najwjetše wopory přinjesli běchu ludy Sowjetskeho zwjazka. To je dopokazane. Mamy so tež kóždemužkuli pospytej wobarać, tule historisku wěrnosć po aktualnym politiskim dobrozdaću přeinterpretować abo samo sfalšować chcyć – prosće respekta před milionami woporow a njesměrnymi zničenjemi dla.
8. meja 1945 je Serbam dźeń wuswobodźenja z nacionalsocialistiskeho potłóčowanja. Najpozdźišo wot lěta 1937, jako bruni mócnarjo wšu serbskosć zakazachu, tak tež Domowinu a Serbske Nowiny, bě dospołnje jasne: Planowachu naš mały lud wutupić. Rozmyslujemy dźensa scyła hišće wo tymle předpisanym dóńće? Wobaj stawizniskej podawkaj mamy sej tuž do swojeho narodneho wědomja kruće zašćěpić. Z maćernym mlokom měłoj so wonej přichodnym generacijam dale dawać.
Městno direktora Załožby za serbski lud je potajkim dale wakantne. To bě start noweje rady Załožby za serbski lud trochu hinaši, hač bě sej to někotryžkuli myslił. Załožbowa rada njemóžeše so na jednoho kandidata dojednać. Po wšěm zdaću běše tón, kiž je požadanje zašły tydźeń cofnył, runje tón, kotrehož chcyła wjetšina radźićelow w křesle direktora załožby widźeć. Spekulacije pak nětko žane njepomhaja. A nimo toho: By-li wšitko w žiwjenju runu smuhu běžało, by na swěće zawěsće tróšku wostudliwišo było. Rada a zarjad załožby dyrbitej tuž „po šuli“ wostać a swoje domjace nadawki hišće raz spjelnić. To wšak njerěka, zo je to jimaj na škodu.
Byrnjež so prěnje posedźenje noweje załožboweje rady tróšku njewočakowane skónčiło, je tola jasny pozitiwny signal do swěta šoł. Změna generacije je wočiwidna. Młodźi Serbja su skónčnje ceptar přewzali. Jasny signal za to je nowy předsyda, 40lětny Budyšan Jan Budar. Zdobom maja serbscy radźićeljo jasne předstawy, kak měło dale hić, a stajichu sej hnydom prěnje cile, kotrež móžemy jako chwalobne wobhladować.
Starši w Sakskej dyrbja so rozsudźić, hač sćelu swoje dźěćo na šulu w nošerstwje stata abo na tajku w swobodnym nošerstwje, w tym padźe na přikład jednoho towarstwa abo cyrkwje? Tónle rozsud woni cyle wědomje tworja. Wuslědk šulskeho kubłanja je na kóncu podobny. Wšitcy šulerjo maja samsne pruwowanja, hač su tu abo tam maturowali abo 10. lětnik na jednej wyšej resp. srjedźnej šuli wuchodźili. Wuslědki su po cyłej Sakskej připóznate. Argumenty, kotrež staršich wobwliwuja so za te abo tamne kubłanišćo rozsudźić, su wšelakore. Hdźe je šula? Kak dołhi je šulski puć? Na čo kubłanišćo přidatnje k spjelnjenju sakskeho kubłanskeho plana wažnosć kładźe? Je šula w swobodnym nošerstwje tam nastała, hdźež bě stat něhdyšu zawrěł? Kotru rólu hraja nabožne, wuměłske, přirodne abo sportowe aspekty? Kotre wosebite formy wuknjenja so we wučbje nałožuja?
Hłowna zhromadźizna Europskeje swobodneje aliancy (EFA) minjeny kónc tydźenja w Budyšinje bě z wida zarjadowarjow wuspěšna. Tež serbscy wobkedźbowarjo maja tam wobjednane wobsahi za jara zajimawe. Je prawje, europsku zjawnosć wo zničenju přirody w zwisku z wohroženjom kultury, žiwjenskich wašnjow a nic naposledk jónkrótneje serbšćiny w Slepjanskej wosadźe wudobywanja brunicy dla informować. To a pózdnje wuskutki hórnistwa su zastupjerjo łužiskich wobydlerskich iniciatiwow delegatam nazornje rozłožili. Byrnjež ekologiska a ekonomiska doraznosć politiska zasada EFA była, bě bjezradnosć wo słyšanym a sobotu popołdnju na městnje w Slepjanskej wosadźe widźanym ćim wjetša.
Jako běch dwanaće lět stary, je pola nas jutry jenož mało ludźo kemši chodźiło, byrnjež jeničce jedna swójba mojeje ródneje wsy Dołgi (Dollgen) w delnich Błótach ewangelska njebyła. Naši pak, kotřiž su we wobchadnej rěči jenož mało serbskich słowow zachowali, hajachu serbske tradicije a wopytowachu ze swojimi dźěćimi k jutram kmótow. Najwašniši to wopyt cyłeho lěta. Měnju, zo je pěstowanje tajkich přećelskich stykow tež křesćanski skutk. Loni k jutram je moja mótka Tereza z Hornjeje Łužicy ke mni po jejka přišła. Přednjese mi při tym serbske hrónčko, dokelž chcyše so tak za dariki minjenych dwanaće lět dźakować.