Z wudaća: štwórtk, 19 septembera 2019

Choćebuz (HA/SN). We wobłuku swojeho zetkanja ze zastupjerjemi serbskich institucijow zawčerawšim w Choćebuzu (SN rozprawjachu), je braniborska knježerstwowa społnomócnjena za naležnosće Serbow, statna sekretarka dr. Ulrike Gutheil (SPD) zwěsćiła, zo zhromadny koncept k wožiwjenju delnjoserbskeje rěče njewobsteji. Je najwjetši čas, zo tajki masterski plan za wšelake jednotliwe skupiny zdźěłaja. Najwažniši akterojo za to maja Serbja sami być, ministerstwo budźe jich podpěrać.

W žiwej diskusiji su přitomni najprjedy prašenje rozjimali, štó měł tónle zamołwity nadawk – zdźěłać analyzu a koncept – přewzać. Direktor Serbskeho instituta dr. Hauke Barthels rjekny, zo by jeho institucija to činiła. Za to pak by přidatny personal trjebała. Runja dalšim rěčnikam je sej wón za tajku koncepciju pominał spušćomnu a jasnu analyzu dźensnišeje situacije delnjoserbšćiny, tež hdyž wona boli. Někajke sony njepom­haja, ale jenož realistiske předewzaća.

Drježdźany/Schwerin (dpa/SN). Před nimale lětom wotewrjeny přizjewjenski portal frakcije AfD w Sakskim krajnym sejmje bu jenož mało wužiwany. Tam móža šulerjo a starši wučerjow přizjewić, kotřiž přećiwo postajenju neutraliće pedagogow jednaja. Ideju portala je AfD zrodźiła, dokelž začuwachu, zo wučerjo na šulach přećiwo prawicarskopopulistiskej stronje šćuwaja. Dotal je 20 do 30 přizjewjenjow dóšło, rěčnik AfD zdźěli. Pokazki wobjednawaja cyle anonymnje w parlamentariskim dźěle.

Ze sakskeho kultusoweho ministerstwa rěka, zo njeje dotal žanych pokazkow, skóržbow wučerjow portala dla. Tež zwjazkej wučerjow njeje ničo znate, zo je k pohórškam dóšło. Krajna šulerska rada měni, zo je portal lědma tema mjez šulerjemi. W Mecklenburgsko-Předpomorskej bu strona z mjenom Neutralna šula minjeny tydźeń datoweho škita dla zakazana. Wšitke wozjewjene teksty maja zamołwići hač do 20. septembra z portala wotstronić. W padźe přeńdźenjow hroža chłostanja.

Škit awtochtonych narodnych mjeńšin w Němskej lěpje škitać

Podstupim (SN/BŠe). Braniborska prócuje so zhromadnje ze Sakskej a Schleswigsko-Holsteinskej, narodne mjeńšiny a ludowe skupiny do zakładneho zakonja zakótwić. Wotpowědnu próstwu chcedźa zamołwići zwjazkowej radźe přepodać. „W Braniborskej su Serbja hižo 25 lět we wustawje zakótwjene. Škit pak je nadawk cyłkowneje towaršnosće a stata. Tuž měli wotpowědny tekst za škit a spěchowanje awtochtonych, domoródnych mjeńšin do zakładneho zakonja zapisać. Hladajo na połoženje ludowych skupin po cyłym swěće je tole wažny signal“, wuzběhny braniborska kultusowa ministerka Martina Münch (SPD) zawčerawšim po wuradźowanju kabineta. Braniborska je minjene lěta wjele k tomu přinošowała, kulturu a rěč Serbow lěpje škitać. To samsne měło tež za narodnu mjeńšinu w Němskej bydlacych Sintow a Romow płaćić. Škit mjeńšin a zachowanje jich kultury a rěčow spožča identitu, zesylnja regionalne poćahi a je Němskej wobohaćenje.

Jako bywši Budyski wyši měšćanosta njeje Christian Schramm serbskim naležnosćam jenož přichileny był, ale je bikulturnosć sprjewineho města tež do swojich wysokich komunalnych funkcijow zapřijał. Jeho nastajenje njeje so hač do dźensnišeho změniło. Kaž wčera na swjatočnosći w Dźiwadle na hrodźe, spóznaješ to druhdy na „małych flosklach“. W swojich dźaknych słowach po spožčenju čestneho wobydlerstwa bě Christian Schramm prěni a jenički, kotryž witaše přitomnych němsce a zdobom serbsce „Dobry wječor!“. Žanej moderatorce, žanomu aktiwnemu wyšemu měšćanosće a tež žanomu lawdatorej njeje do myslow přišło, wosebitosće města dla, Serbow w publikumje w jich maćeršćinje postrowić. Poprawnu samozrozumliwosć zamołwići w druhich radnicach serbskeho sydlenskeho ruma jako wuraz runoprawnosće prosće wobkedźbuja. Škoda, zo njejsu organizatorojo z Budyskeje radnicy „mału dwurěčnu flo­sklu“ wčera za trěbnu měli. Axel Arlt

Berlin (dpa/SN). Kwota za elektroawta je mjez druhim wobsah naćiska klimoškitneho programa 2030, kotryž klimowy kabinet wobdźěłuje. Cyłkownje 138 stron wopřijacy dokument njeje hišće wobzamknjeny. Dźensa wječor pak zetka so nawodnistwo koalicije, zo by wo tym wuradźowało. Jutře zeńdźe so potom klimowy kabinet wuběrka zwjazkoweho knježerstwa, hdźež měli rozsudy wu­tworić. Nimo elektroawtow su tež wolijowe tepjenja tema. Wot lěta 2030 njeměli hižo nihdźe žane nowe zatwarić.

Praha (ČŽ/K/SN). Nastupajo kwalitu žiwjenja bywa Čěska republika lěta 2018 mjez 147 krajemi swěta na 24. městnje. Porno lońšemu je so wona wo dwě poziciji polěpšiła a tak samo USA přesćahnyła. To wuchadźa ze zwěsćowanja, přewjedźene kóžde lěto wot organizacije Social Progress Imperative hromadźe z agenturu Deloitte. W indeksu towaršnostneho rozwića, kiž wobsahuje dźesać wšelakorych kategorijow, docpěwa Čěska ze 100 móžnych 84,66 dypkow. W tabulce steji wona za Južnej Koreju a před Estiskej. Dźiwajo na staty Visegrádskeje štyrki ranžěruje Čěska nahladnje před Pólskej (81,23), Słowakskej (80,34) a Madźarskej (80,11). Najlěpje žiwi su ludźo w nordiskich krajach. Prěnje městno zaběra Norwegska (90,26), druhe Islandska (90,24) a třeće Danska (89,96). Šwicarska (89,87) je štwórta a Němska (89,24) dźewjata. Afriske staty porno tomu hladajcy zawostawaja. Eritreja wupokazuje cyłkownje 33,74 dypkow, Srjedźoafriska republika 32,96 dypkow a Čad jeničce 28,20 dypkow. Čěska je so předewšěm w ekonomiskich kategorijach polěpšiła, ale tež ze zežiwjenjom a strowotnistwom.

Za serbstwo a swoju maćeršćinu Marka Cyžowa jako čłonka Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny a předsydka jeho wuběrka za zjawnostne a lobbyjowe dźěło zaměrnje skutkuje. Jej leži wonkowny wobraz serbskeho třěšneho zwjazka jara na wutrobje. Tu widźi wona, kotraž zastupuje Maćicu Serbsku w tymle gremiju, swoje tuchwilne městno aktiwneho narodneho dźěła. Staraše so wo wobsah lońšeho online-naprašowanja Domowiny mjez sobustawami serbskich cyłkow. Tam zwěsćene „deficity w informacijach wo dźěle organizacije“ ju starosća. Toho­dla wona nětko wjele mocy nałožuje, předležace konkluzije na dobro nahladnosće Domowiny zeskutkownić.

Dalše serbskorěčne zarjadowanje Kamjenskeho Lessingoweho muzeja wčera w tamnišim Röhrmeisterowym domje bě přewšo wuspěšne. Nimale 25 zajimcam su Měrana Cušcyna, Jan Cyž, Měrka Mětowa a Róža Domašcyna (wotlěwa) njedawno w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu knihu „znaki pominaki kopolaki“ předstajili. „Za nas bě zarjadowanje w serbskej rěči eksperiment. Bě rjane a překwapjace derje wopytane zarjadowanje a poradźeny pospyt“, rjekny nawodnica Lessingoweho muzeja dr. Sylke Kaufmann našemu wječornikej. Foto: René Plaul

Njedaloko Krěpjec steji wulka hala, w kotrejž žito suša, rjedźa, přewětruja a filtruja. Něhdźe 18 000 tonow Zapadołužiske wikowanje ze žitom wob lěto tež wot serbskich ratarjow nakupuje.

Krěpjecy (SN/mwe). Jednaćel firmy WLG je Michael Hille, kotryž je tež za zwěsćenje hódnoty žita zamołwity. Hakle po tym móža w předewzaću rozsudźić, za čo hodźi so na přikład pšeńca nanajlěpje dale wužiwać a předźěłać.

Ratarjo dadźa swoje drohotne kubło, kotrež su z polow tež při suchim a horcym lěću žnjeli, do dobrych rukow. Wšako je Hille studowany technologa za cyrobne twory a zežiwidła. K tomu je sej w běhu swojich powołanskich lět wjele nazho­njenjow nazběrał a so dokładnje w ratarstwje wuznawa. Tuž so tež z klimowej změnu a z tym zwjazanymi konsekwencami při hnojenju polow cyle dokładnje zaběra a tež bioratarjow při wukonjenju jich dźěła poradźuje a podpěruje.

Njeswačanska gmejnska rada so z połnej paru do dźěła dała

Njeswačidło (JK/SN). Zo hospodarski plan nastajić a k tomu trěbne wustawki wobkrućić scyła tak jednore njeje, dyrbjachu nowi čłonojo Njeswačanskeje gmejnskeje rady na swojim wčerawšim posedźenju nazhonić. Hakle nětko móže gmejna swoje nadawki a winowatosće po wobzamknjenych a płaćiwych wustawkach zwoprawdźić. Nastajić zahajensku bilancu kaž tež eksterne pruwowanje gmejny běchu přistajenych komuny chětro wužadali a z tym zapozdźene schwalenje hospodarskeho plana zawinyli. Samo na sebi bychu nětko w radźe dyrbjeli hižo wo klětušim planje wuradźować, ale tón nastajić tež lochko njebudźe.