Z wudaća: pjatk, 11 oktobera 2019

Budyšin (MCu/SN). „Wosebitostka noweje zběrki je, zo je pódla serbskich tež pjatnaće němskorěčnych twórbow zapřijatych. Tak móže čitar rozdźělne puće při nastaću wobeju wersijow přirunać“, praji lektorka Marka Maćijowa. Wo tym móžeše so wčera wječor w Smolerjec kniharni něhdźe 20 lubowarjow poezije přeswědčić, jako čitaše Róža Domašcyna twórby we woběmaj rěčomaj. „Mam dwě rěči, a tej po swojim nałožuju“, wona wujasni.

Titulna ilustracija zběrki „W času zeza časa“ je drjeworězba znateho wuměłca Karla-Georga Hirscha. Solidnje wuhotowała je literarno-wuměłsku drohoćinku Iris Brankačkowa. Někotre twórby, kotrež Róža Domašcyna čitaše, su wusko splećene z tworjacym wuměłstwom. Basni „Koma kajkosće kludźi“ a „Punkt mit legende“ stej po motiwje italsko-ameriskeho molerja Francesca Clementeho nastałoj. Na dźěło wuměłca Ludgera Hinsy, kiž je lětsa w Budyskich cyrkwjach křiže ze škleńcy wustajał, poćahujetej so basni „Zepěra“ a „Dir gegeben als stütze“.

Drježdźany (dpa/SN). W Sakskej móhli dźensa wuhibki stajić, zo wutworja nowu knježerstwowu koaliciju. Stronskej nawodnistwje CDU a SPD chcyštej popoł­dnju kóžde same za sebje wo móžnym zahajenju koaliciskich jednanjow wuradźować. Zeleni činja to jutře na stronskim zjězdźe w Lipsku. Dotal wupada cyle za koaliciju CDU, SPD a Zelenych, kajkejež dotal w Sakskej hišće njebě. Koaliciske jednanja móhli so po informacijach stron 21. oktobra zahajić.

Rozžohnuja so z Gottom

Praha (dpa/SN). W čěskej stolicy Praze zahajichu dźensa dwaj dnjej trajace žarowanske swjatočnosće za Karela Gotta. We wulkej žurli Palaisa Žofín steji zawrjeny a z běłymi kwětkami pokryty kašć, kotryž wojacy wobstražuja. Wulke portretowe foto dopomina na 1939 w Plzenje rodźeneho wulkeho šlagroweho spěwarja. Ludźo, kotřiž mějachu składnosć, při kašću so rozžohnować, tworjachu před palastom kilometry dołhi rynk. Karel Gott bě 1. oktobra 80lětny zemrěł.

Nobelowe myto Etiopjanej

Dalše dźěle katolskeje narodneje drasty je Worklečanska šwalča Petra Kupcyna (naprawo) za tamnišu pěstowarnju zešiła a je dźěćom a nawodnicy Danieli Šołćinej dźensa přepodała. Wužiwać chcedźa drastu za ptači kwas a mejemjetanje. K tomu je šwalča 15 muchow za hólcow sponserowała. Nětko šije wona za Smjerdźečanski rejwanski dorost. Nimo toho podawa cyłodnjowski poskitk za šiće we Worklečanskej­ zakładnej šuli a po prózdninach tohorunja kursy za dorosćenych w Smjerdźečanskej LIPJE. Foto: Feliks Haza

520 000 eurow w kachlach spalił je sobudźěłaćer porjedźernje, bjez toho zo by to wědźał. Wobsedźer firmy twjerdźi, zo je wšě swoje nalutowanki w kachlach schował, a sej pjenjezy wot swojeho kumpla wróćo žada. Sudnicy w Arnsbergu su skóržbu za wotrunanjom wotpokazali, argumentujo,­ zo wšak njemóžeše dźěłaćer wědźeć, zo su pjenjezy w kachlach schowane. Z přećelstwom wobsedźerja a sobudźěłaćerja porjedźernje je nětko nimo.

13lětny je z awtom staršeju w Bentheimje konopej transportował. Swědcy so młodemu šoferej chětro dźiwachu a wołachu policiju. Jako zastojnicy k bydlenju dojědźechu, bě hólčec zhromadnje z nanom konopej hižo z připowěšaka wzał. Jako zastojnicy rozłožichu, čehodla tu su, so pachoł maćerje płaćo prašeše, čehodla dyrbi stajnje wón z awtom jězdźić. Wotmołwu na to wón bohužel žanu njedósta.

Budyšin (CS/SN). Hladajo na dźensniše wuradźowanje Zwjazkoweje rady wo tym, skónčić zmilinjenje brunicy, je serbski zapósłanc CDU w Sakskim krajnym sejmje Marko Šiman wčera na nowinarsku rozmołwu prosył, zo by swoje žadanja w tym zwisku potwjerdźił.

Najwažniše Markej Šimanej je, zo so 10 000 derje płaćenych dźěłowych městnow energijoweho hospodarstwa z runje tak derje płaćenymi nowymi industrijnymi městnami naruna. Politikarjo dyrbja za to wotpowědne wuměnjenja tworić. K nim słušeja spěchowanske srědki a dawkowe wolóženja za zawody, kotrež so we Łužicy zasydla. To móhło so we wobłuku wurjadneho hospodarskeho pasma stać, štož dyrbja z Europskej uniju dorěčeć. Masiwne­ zničenje dźěłowych městnow kaž w 90tych lětach njesmě so na žadyn pad wospjetować.

Zapósłanc sakskeho sejma je so tež k wobchadnym projektam wuprajił. Tak dyrbja železniskej čarje Zhorjelc–Drježdźany kaž tež Zhorjelc–Berlin nuznje elektrifikować. Šiman chcył so tež za logistiski centrum w Budyšinje zasadźić, hdźež móhli twory do wagonow składować a tak kolije jako transportny srědk lěpje wužiwać.

Karlsruhe (dpa/SN). Smjertny třělc z Halle je swój njeskutk přiznał, runje tak kaž antisemitiski motiw. 27lětny Stephan B. je so na wjace hodźin trajacym přesłyšowanju pola zamołwiteho sudnika na Zwjazkowym sudnistwje wobšěrnje wuprajił, rozprawja telewizija ZDF, powołaca so na zwjazkowe statne rěčnistwo. 27lětny skućićel bě srjedu před synagogu w Halle nad Solawu žonu a w bliskim dejnerowym wobchodźe muža zatřělił. Do toho bě wón podarmo spytał so z pomocu brónje do synagogi zadobyć. Tam bě so něhdźe 80 čłonow židowskeje wosady zhromadźiło, zo bychu swjedźeń Jom Kippur swjećili. Policija je přeswědčena, zo měješe skućićel w synagoze masaker planowany. Wčera popołdnju zeńdźechu so w Halle sta ludźi, zo bychu krawny njeskutk wopominali. W Drježdźanach běchu wobydlerjo dźensa namołwjeni, so před synagogu zhromadźić, ze židowskej wosadu so solidarizować a tak jasne znamjo přećiwo prawicarstwu sadźić.

W Pólskej knježaca strona PiS sej wólbneho dobyća wěsta

Waršawa. Wólbny bój w Pólskej nabywa dny do njedźelnych wólbow parlamenta chětro razne formy, charakterizowane wot wosobinskich nadběhowanjow.

Opoziciska Wobydlerska koalicija (KO), kotraž móže so po woprašowanjach ně­hdźe 26 procentow hłosow nadźijeć, spyta afery politikarjow knježaceje narodnokonserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PiS) ludźom hišće raz wuwědomić. Wšako bě runje PiS swój čas přilubiła bjez aferow dźěłać chcyć.

Po lońšim skandalu nowowutworjeny wuběranski komitej za spožčenje Nobeloweho myta za literaturu je runja předchadźacym gremijam najbytostnišu tradiciju Šwedskeje akademije wobkedźbował, sej do kartow hladać njedać a z poměrnje njewočakowanym rozsudom překwapić. „Wěčni kandidaća“ – hač Baricco, Murakami abo Pynchon – smědźa so tuž dale swojeho wuznamjenjenja nadźijeć. To njerěka, zo njejstaj sej nětko wuzwolenej lawreataj myto zasłužiłoj. Hač staj wonaj woprawdźe „jenož to najwuběrniše w idealistiskim­ směrje stworiłoj“, kaž bě Alfred Nobel hłowne wuměnjenje mytowanja něhdy sformulował, wo tym směmy a budźemy dale diskutować. Ryzy literarisce a nastupajo wuměłski wliw je rozsud komiteja runje tak zrozumliwy kaž woprawnjeny. Kotry politiski resp. towaršnostny signal – hlej Solženicyn, Churchill, Dylan – pak chce akademija nětko sposrědkować, wostawa prašenje. Bosćan Nawka

Berlin (ČŽ/K/SN). Mjeztym 88lětny ně­hdyši generalny sekretar KSSZ, wótc „pjerjestrojki“, ruski prezident a lawreat Měroweho Nobeloweho myta Michail Gorbačow, je spisał nowu knihu. Wušła je wona w Němskej składnostnje 30. róčnicy powalenja Berlinskeje murje z titlom „Was jetzt auf dem Spiel steht. Mein Auf­ruf für Frieden und Freiheit“. Powšitkownje ma so edicija za politiski testament ruskeho statnika. Awtor wěnuje so w njej aktualnym stracham na swěće kaž tež němsko-ruskim poćaham. Wona je połna wobmyslenjow a zludanjow.

„Nastupajo zwrěšćenje komunistiskeho režima w tehdyšej Němskej demokratiskej republice hlada ,Gorbi‘ – kaž Němcy familiarnje prjedawšeho sowjetskeho statnika mjenuja – znjeměrnjeny na staw swěta, w kotrymž politikarjo a medije wutworjeja atmosferu njepřećelskosće. Stare hidy ze zymneje wójny so wróćeja. Ruskej a Rusam přidźěleja znowa rólu „hrózbnika“, reziměruja knihu čěske medije.

Skupina dźesać šulerjow Serbskeje wyšeje šule Ralbicy přebywa tuchwilu we wobłuku třidźělneho projekta Erasmus plus w słowakskim měsće Zvolen. Tam přewjedu wone zhromadnje ze šulerjemi ze susodneje Čěskeje kaž tež Słowakskeje wšelake eksperimenty. Tema jich slědźenja je woda. Tak sej spřistupnjeja, hač móže čłowjek wodu w přirodźe najwšelakorišo wužiwa. Wobdźělnicy projekta su mjez druhim wopytali žórło rěki Hron, wapnowu prózdnjeńcu a słowaksku stolicu Bratislavu, hdźež su so nadrobnišo z rěku Dunaj zaběrali. Po zhromadnym zakónčenju projektoweho tydźenja wróća so woni jutře zaso do domizny. Klětu w meji wotměje so třeći a posledni dźěl projekta w Ralbicach. Foto: Julija Serbinec