Z wudaća: pjatk, 08 januara 2021

Berlin (dpa/SN). Sněh a zalodźene dróhi su dźensa rano we wjacorych zwjazkowych krajach njezboža a zaraćene dróhi zawinili. W sewjerorynsko-westfalskim Bonnje stej so wosobowej awće z jězdnje sunyłoj. W Sauerlandskej dyrbjachu wjacorym nakładnym awtam pomhać, kotrež běchu na nahłych dróhach tčacy wostali. W Badensko-Württembergskej je bus po nahłej skłoninje dele zjěł. Po informacijach policije so nichtó njezrani.

Wočakuja serum za šćěpjenje

Berlin (dpa/SN). W zwjazkowych krajach wočakowachu dźensa posyłku seruma předewzaća Biontech přećiwo koronawirusej, cyłkownje 668 000 dozow. Serum chcychu direktnje do 27 centralnych składow krajow dowjezć. Najwjetši dźěl dóstanje na wobydlerjow najbohatši kraj Sewjerorynsko-Westfalska ze 141 375 dozami, najmjenje Bremen ze 4 875. Sakska ministerka za strowotnistwo Petra Köpping (SPD) sej žada, při rozdźělenju šćěpiwa na to dźiwać, hdźe je wosebje wjele starych ludźi.

SPD wo pandemiji wuradźowała

Jutře, 9. januara, swjeći Ruth Thiemannowa, rodźena 1941 jako Meltkec Ruth w Barće, hdźež dźensa zaso bydli, wosomdźesaćiny. Diplomowa historikarka, dr. phil., diplomowa kulturnowědnica, Domowinska funkcionarka, lektorka a knihi­kupča – tele hesła jeje žiwjenjoběh woznamjenjeja. Kajke to žiwjenje. Kóžde polo ze žohnowanymi žnjemi.

Zo bu Delnja Łužica wot hornich Serbow sčasami zanjechana, měješe wšelake přičiny. Jedna z nich běše prosće njewěda wo krajinje mjez Grodkom a Błótami. To je sej tež młoda stawiznarka, dostudowawši z diplomom na Lipšćanskej uniwersiće, wuwědomiła. „Wědźach wo historiskich rozdźělach mjez Hornjej a Delnjej Łužicu. Tele dopóznaće je mje ćěriło“, kaž dźensa praji. Wona měješe to za „myslensku podłohu“ pozdźišeho jednanja. „Běše načasu, wěste wěcy w Delnjej Łužicy spěchować.“ Ruth Thiemannowa, ručež bě na wotpowědnym městnje, je so do dźěła dała, „wěste wěcy spěchować“. Dźěłowe městno bu Serbski dom.

21. sibirski festiwal sněhowych skulpturow na dalokim wuchodźe Ruskeje je zahajeny. Dohromady pjatnaće mustwow sněhowych rězbarjow měješe štyri dny chwile, wuměłske twórby w parku města Pjerwomajski z prasowanych, tři metry wysokich sněhowych blokow wurězać. Krute zmjerzki so wo to staraja, zo wostanu swojo­razne skulptury zajimcam prawje dołho přistupne. Foto: dpa/Kiril Kuchmar

Fararka na wuměnku Katrin Müller ma bože narodki z 43 krajow

Prosty papjerjany boži narodk ­za hromadufałdowanje je Katrin Müller w dźěćatstwje zwjeselił. Na njón fararka na wuměnku rady spomina. Doma w Nieder Seifersdorfje njedaloko Niskeje pokazuje mi wona 300 božich narodkow z dohromady 43 krajow. Luboznje a kreatiwnje rentnarka małe wuměłstwowe twórby w bywšej kowarni, w „prózdnjeńcy“ a „finskej chěži“ wu­staja. W kóždym božim narodku tči wosebita stawizna wo hodźoch.

Rentnar a što potom – wuměnkarsku

swobodu wužiwać abo wužadanje

přiwzać (29)

Prašeš-li so w Kulowje a wokolinje za Jurjom Szczepanskim, jeho kóždy znaje. Zo žněje 1955 w Salowje rodźeny Jurij Szczepanski telko připóznaća, su bjezdwěla wot njeho zwoprawdźene skutki na dobro ludnosće. Wot staršeju bu z młódšej sotru tak kubłany, zo „kóžde dźěło rady činiš, hdyž maja tež druzy nad dokonjanym swoje wjeselo“. Tak je sej w dźěćat­stwje přiswojene kajkosće kaž pilnosć, skromnosć, dokładnosć a spokojnosć hač do dźensnišeho wobchował.

Do šule chodźeše wosom lět w Koćinje a poslednjej lěće hač k złoženju pruwowanja po 10. lětniku w Kulowje. Derje wě so hišće na swojeho wučerja serbšćiny Achima Nowaka dopominać, kiž ma wulke zasłužby, zo Szczepanski dźensa serbšćinu poměrnje derje wobknježi. Swoje poprawne přeće, nawuknyć powołanje mulerja, Salowčan krótkodobnje změni a sta so z metalotwarskim zamkarjom.

Washington (dpa/SN). Hladajo na masiwnu kritiku prócuje so wotwoleny prezident USA Donald Trump po nadběhowanju Kapitola přez swojich přiwisnikow nastatu škodu wobmjezować. W nowym widejowym poselstwje wón namócnosće zasudźa. „Kaž wšitcy Američenjo sym namócnosćow, anarchije a chaosa dla rozhorjeny. Nětko je čas hojenja a wujednanja“, Trump rjekny a zdobom připowědźi, zo chcył zastojnstwo nowemu prezidentej Joewej Bidenej 20. januara porjadnje přepodać.

Krótko do wozjewjenja poselstwa běchu sej wodźacy demokraća kongresa wot republikana Trumpa naškaranych namócnosćow dla žadali jeho hnydom wotsadźić. Předsydka Domu reprezentantow Nancy Pelosi a najwyši demokrat w Senaće Chuck Schumer namołwištaj amtě­rowaceho wiceprezidenta Mikea Pencea a čłonow knježerstwa, Trumpa na zakładźe artikla 25 wustawy USA ze zastojnstwa wotstronić. Mjenowany artikl dowola prezidenta pušćić, njeje-li wón kmany, „prawa a winowatosće zastojnstwa wukonjeć“. Tajku deklaraciju dyrbjeli wiceprezident a ministrojo zdźěłać.

Dźensniši dźeń móžeš mnohe wěcy online nakupować. To wšak smy loni k hodam dožiwili. Lěpje wšak je sej twory pola domoródnych zhotowjerjow kupować. Kak to dźe, pokazuja hnydom tři manufaktury w Budyšinje a Wjazońcy (Neukirch), kotrež nadobne tekstilne produkty zhotowjeja a k tomu hišće ze sobu kooperuja: modowa designerka Corinna Seiler ze swojim ateljejom „e.elle“ w Budyšinje, płatowa manufaktura Hoffmann z Wjazońcy a Karin Mross, tohorunja z Wjazońcy, kotraž předewšěm płaty z wušiwankami zlěpšuje a twory w swójskim wobchodźe „Die Lade“ předawa. ­Rady wone zajimcam we wobłuku dnjow wotewrjenych duri wšitko nadrobnje ­pokazuja. Loni činjachu to pod hesłom „ManufakTour“.

Washington (dpa/SN). Zwjazk žurnalistow Němskeje (DJV) je rozhorjeny ­na nadpady tež na němskich žurnalistow w stolicy USA Washingtonje reagował. „Zaso raz so pokazuje, kak jara so přiwisnicy Donalda Trumpa demokratije a nowinarskeje swobody wohladaja, našćuwani wot wotwoleneho prezidenta a jeho ludźi“, rjekny zwjazkowy předsyda DJV Frank Überall nowinarjam. Předsyda dźěłarnistwa ver.di Frank Werneke rě­češe wo „njeakceptabelnym nadpadźe na swobodu nowinarstwa“.

Galiciska, dwurěčny awtonomny region w Španiskej, leži na sewjerozapadźe Iberiskeje połkupy mjez Atlantiskim oceanom na sewjeru a zapadźe, Portugalskej na juhu, wjerchowstwom Asturias a awtonomnym regionom Castilla y León na wuchodźe. Tale kónčina ma cyle hinaši raz hač nam znate regiony woblubowaneho dowoloweho kraja. Klima je jěra a włóžna, lěća su chłódne a dešćikojte, často z howrjacymi wichorami, zymy pak krute z wjele sněhom.

Galiciska krajina je swojorazna, dźiwja, zelena z bujnej wegetaciju. Na zapadźe, na pobrjoze Atlantiskeho oceana, sahaja wuske mórske promjenja – fjordy – daloko do kraja, na wuchodźe, wosrjedź galiciskeje prowincy Ourense wupřestrěwaja so hač do 2 000 metrow wysoke horiny Macizo Galaico. A tule běše w starodawnych, předkřesćanskich časach žiwa mytiska wosoba z mjenom Apalpador abo Pandingueiro – galiciski „rumpodich“.

Njeby to tež nam derje stało, by-li rěkało: „A prošu! Serbšćina w hrajnym filmje“? W Sewjernej Friziskej tuchwilu mjenujcy film nahrawaja, a to w pjeć regionalnych rěčach, kotrež w tamnišej pomjeznej kónčinje k Danskej tež wužiwaja. Wosobinsce bych so nad serbskorěčnym hrajnym filmom zwjeselił. Wšako njeby to jenož pokročowanje njesměrnych prócowanjow njeboh dr. Tonija Bruka było, ale zdobom dalewuwiće projektow minjenych lět. Myslu při tym na dobre zakłady do tohole směra, kotrež je Rěčny centrum WITAJ zhromadnje z Budyskej wotnožku Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala połožił. W minjenych lětach wšak su tam wjacore paski synchronizowali. Tež wobłuk Choćebuskeho filmoweho festiwala ze serbskim wobsahom je wuwiće do toho směra podpěrał a hišće podpěruje. Tuž měli nětko dalšu kročel hić a so wo zwoprawdźenje serbskeho hrajneho filma prócować. Sewjerni Frizojo nam pokazuja, kak to dźe. Janek Wowčer