Z wudaća: pjatk, 19 februara 2021

Hanau (dpa/SN). Na róčnicy rasistiskeho nadpada w hessenskim Hanauwje z dźewjeć mortwymi je zwjazkowy prezident Frank-Walter Steinmeier dźensa w měsće přiwuznym swoje sobužarowanje wuprajił. Steinmeier wobdźěli so na wopomnjenskim zarjadowanju z přežiwjenymi a přiwuznymi. Jeho přewodźeštaj hessenski ministerski prezident Volker Bouffier (CDU) a Hanauski wyši měšćanosta Klaus Kaminsky (SPD). Wčera wječor bě tam něhdźe 3 000 ludźi přećiwo prawicarskemu ekstremizmej demonstrowało.

USA k rozmołwam zwólniwe

Washington (dpa/SN). Nowe knježerstwo USA z prezidentom Joewom Bidenom je w zwadźe wo atomowym zrěčenju z Iranom zwólniwe so z Teheranom rozmołwjeć. USA bychu přeprošenje społnomócnjeneho EU za wonkowne naležnosće Josepa Borrella na zetkanje ze zastupnikami Irana přiwzali. Tak móhli za diplomatiskim rozrisanjom pytać, zdźěli rěčnik wonkowneho ministerstwa we Washingtonje. Dotal tajke přeprošenje nimaja.

Draghijej dowěru wuprajili

Lěto 2021je hišće młode, a runje tak młoda je nowa wuměłstwowa iniciatiwa, kotraž so pod mjenom „Swobodny społk“ na swójskej domenje https://swobodny-spolk.org w interneće předstaja: „Swobodny społk so za serbske, swobodne, kulturne a wuměłske tworjenje we Łužicy zasadźa.“ Trojorěčnje – hornjo- a delnjoserbsce kaž tež němsce – so iniciatiwa prezentuje, z čornoběłym logom w formje tróšku přesadźeneju połojcow koła. Z toho nastata dynamika dopomina na symbolej yin a yang. Wonej stejitej – tak wuči nas Wikipedija – w chinskej filozofiji za naprěčnej, přiwšěm na so poćahowacej dualnej principaj, kotrež mjez sobu njewojujetej, ale so wudospołnjatej: ćmowe a swětłe, zymne a horce, žónske a muske atd.

Što ma nam potajkim logo Swobodneho społka rjec? Kotrej napřećiwnej mocy so tu dynamisce zjednawatej abo so znowa nastajatej? Někotre mysle k tomu.

Prěni pokiw namakamy pod hesłom „Naša misija“, hdźež rěka: „Swobodny steji za swobodny duch a społk woznamjenja zhromadźenstwo hłójčkow z čerstwej fantaziju“. Potajkim dźe wo to, kolektiw (zhromadnosć) a indiwiduum (swobodu) znowa zapřimnyć.

Basnik, mysler a kritikar před 240 lětami zemrěł

W prěnimaj měsacomaj kóždeho lěta spomina kulturny swět a wosebje Němska na wuznamneho němskeho basnika, zakitowarja humanity a kritikarja Gottholda Ephraima Lessinga, kiž wšak pochadźa z našeje blišeje domizny, z Kamjenca.

Nowy swobodny duch byrgarstwa začuwał

Wulke wjeselo knježeše dźensa rano w kontrolnym centrumje swětnišćoweho zarjada NASA w kaliforniskim měsće Pasadena, po tym zo bě swětnišćowe jězdźidło „Perseverance“ wuspěšnje na Marsu přizemiło. Nastroj ma poměry na planeće přeslědźić, za slědami žiwjenja pytać a material zběrać. Za něšto lět wočakuja jeho zaso na zemi. Foto: dpa/Bill Ingalls/montaža: SN/Hanka Šěnec

Rodźeny Němc dr. Křesćan Kessner pyta jako so staty Serb w swojej dwurěčnej knize „Swjate su mi twoje hona“ za tym, što je serbskosć. Při tym wěnuje so tohorunja „wulkemu prašenju po wuchodnym a zapadnym myslenju“. Tež hdyž ­etnologa Albrecht Langa měnješe, „my njejsmy wuchodny dźěl zapada, ale najzapadniši wuchoda“ (str. 167), njewostawa Kessner při tajkej analyzy. Jemu radźi so samo synteza wzajomneho wliwa wobeju swětow w domiznje Serbow.

Křesćan Kessner (nar. 1954) powołuje so wosebje na zakładnika analytiskeje psychologije C. G. Junga (1875–1961). Tak, kaž je wón archetypus dale wuwił – potajkim čłowjeski zakładny woznam –, spyta Kessner pola nas Serbow dóńć hač na jadro wosoby. Kaž wón wuwjedźe, móžemy jenož dźěl našeje cyłkownosće zapřijeć. Wosebity dohlad (hlej k tomu Lessingowe spominanje „třećeho wóčka“ str. 178) wěnuje při tym „lěpšej połojcy“. To płaći za žonu kaž za muža, za młodych kaž za starych (str. 178–179).

Lehmannecy z Delan – mjezynarodna serbska swójba z 18. lětstotka (2. dźěl)

Słužba mjez Serbowkami a Čechowkami

Berlin (dpa/SN). Zwjazk wučerjow Němskeje je hladajo na rozšěrjace so mutacije koronawirusa před přechwatanym wotewrjenjom šulow warnował. Je „na kóždy pad trjeba kedźbliwje a łahodnje“ postupować, rjekny prezident zwjazka Heinz-Peter Meidinger nowinarjam. Mutacije wirusa su „najwjetše wohroženje za jasnu, spušćomnu a trajacu perspektiwu wote­wrjenja šulow“. Prezencnu wučbu měli hakle zaso přewjesć, je-li incidenca pod 35 spadnyła. Wotewrěć šule w Sakskej a Posaarskej hižo nětko je „njezamołwite“.

Prezidentka konferency kultusowych ministrow Britta Ernst (SPD) nawrót šulow k prezencnej wučbje porno tomu jako „dobru powěsć za dźěći a swójby“ wita. Zamołwići „wuwiće wirusoweje mutacije jara dokładnje wobkedźbuja“, rjekny braniborska kubłanska ministerka.

W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich­ nazhonjenjach a do­žiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych­ mjeńšin.

Njeje tomu tak husto, zo so prof. Wink a jeho akolyća nuzow jednorěčnych ludźi dla starosća – sprawnje prajene, telko z nich docyła njeznaja, znajmjeńša nic tak, zo bychu z nimi rěčeli. Minjeny čas pak je so dobry profesor dopomnił na swoje zašłe triumfy (a druhdy dezastry) nastupajo konfrontaciju z monolingualnym swětom.

„Tabu“ wirtuelnje sej zahrać

Budyšin. Na wirtuelnu partiju woblubowaneje hry „Tabu“ přeprošuje Budyska wotnožka Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho (SAEK) kanala jutře, sobotu, w 17 hodź. Přistup je na stronje schadźowanka.de móžny, hdźež nańdu zajimcy nimo toho dalše wólnočasne poskitki za cyłu swójbu. Mjez druhim wuhotuje SAEK tam „Serbske kino w póstnym času“ a „Warjenje z Rafaelu“.

Na młodźinske kemše

Róžant. Młodźinske dekanatne dušepastyrstwo wuhotuje jutře we 18 hodź. w Róžeńčanskej swjatnicy kemše za młodostnych. Tema Božeje mšě budźe roze­stajenje z načasnymi prašenjemi cyr­kwje. Dekanatny kružk kemše hudźbnje wobrubi.

Klub w dobrej stwě

Budyšin. Štóž so za klubowej atmosferu a elektroniskej hudźbu žedźi, tomu skići Budyski kolektiw FirleTanzFreaks jutře wot 20 hodź digitalnu alternatiwu. Dohromady štyri DJjojo, kotřiž su dotal mjez druhim w barje Sundowner a we wobłuku Budyskeho nalěća tačele napołožili, kaž w žanru rěka, chcedźa publikum z technom a house zahorić, wusyłajo live z Kamjentneho domu. Wjace pod steinhaus-bautzen.de

Při wjesnym haće w Miłoćicach je gmejna Njebjelčicy štomy pušćała. ­Milenka Rječcyna je wo tym z Njebjelčanskim wjesnjanostu Tomašom Čornakom ­(CDU) rěčała.

Kak je k tomu dóšło, zo sće štomy podrězać dyrbjeli?

T. Čornak: Jako gmejna mamy zamołwitosć za wobchadnu wěstotu we wšěch swojich wjesnych dźělach. Wobkedźbować mamy při tym tež strowotny staw štomow. Wjerby a čorne wólše při haće su hižo poměrnje stare. Tuž dyrbimy je pušćeć. Mamy tam zjawnu městnosć wokoło wsy, a dyrbimy na to dźiwać, zo so ničo njestanje. Tohodla dyrbjachmy tak jednać. Maksimalnje hač do kónca februara směmy po zakonju tajke dźěła wukonjeć.

Štó je doskónčnje wo tym rozsudźił?

T. Čornak: Starše štomy so rady złamaja. To pak by runje při Miłočanskim haće strašne było. Wšako su na ležownosći hrajkanišćo, młodźinski klub, towarstwowy dom a wohnjowoborna gratownja. Runje starši na to dźiwaja, zo móža sej tam dźěći woměrje hrajkać. A woni su loni wo to prosyli, zo bychmy staw štomow přepruwowali, štož smy jako gmejna činili. Zdobom su nas starši na to skedźbnili, zo su wjerby dudławe.