Oktoberska rewolucija staru Rusku powaliła (4 a kónc)
Prezident USA Thomas W. Wilson namjetowaše 21. januara 1919, konferencu wšitkich ruskich stron přewjesć, zo bychu so wo přichodźe kraja dojednali. Sowjetske knježerstwo tomu 4. februara přihłosowaše, dźeń do toho bě Čerwjena armeja Kijew wot „běłych“ wróćo zdobyła. „Běli knježićeljo“, kaž generalojo Anton A. Djenikin, baron Pjotr N. Wrangel, Lawr G. Kornilow, Aleksandr W. Kolčak, pak su 16. februara jednanja ze sowjetskim knježerstwom wotpokazali. W aprylu 1919 wopušćichu wukrajni interwenća Rusku. Ći „běli“ pak přihotowachu ofensiwu na teritorij sowjetow. Jadro běłeje armeje běchu jeno z oficěrow wobstejace jednotki. Hačkuli běchu wone derje wuhotowane, nastawachu nastajnosći rozkory mjez oficěrami, dokelž niši oficěrojo njerady kanony a mašinske třělby posłužowachu a njedachu so rady wot wyšich rozkazować.
Hłowna přičina poražki běłoarmistow pak bě jich hrube zachadźenje přećiwo buram, małobyrgarjam a přisłušnikam njeruskich narodow (zamordowachu na přikład 200 000 Židow). Lud so boješe, zo „běli“ zaso carske knjejstwo wutworja a zemsku reformu wotstronja.
85 lět lodohokej w Běłej Wodźe
Oktoberska rewolucija staru Rusku powaliła (3)
Ćeknjeny šef prowizoriskeho knježerstwa Aleksander Kerjenskij hromadźi srjedź nowembra 1917 wokoło sebje 20 000 kozakow, zo by Pětrohród wróćo zdobył. Kozakojo běchu wobrónjeni burja z wosebitymi priwilegijemi na kromje Ruskeje, kaž nad Donom, w sewjernym Kawkazu, Uralu a Altaju kaž tež swěrni wojacy carja. Ale tež mjez nimi přiběraše ličba přiwisnikow sowjetow. W běhu pochoda na Pětrohrod přeběža tuž něhdźe połojca kozakow Kerjenskeho bolšewikam, 7 000 dalšich spjećowaše so wojować a wostatnych 3 000 staremu režimej swěrnych jězdnych pobichu čerwjeni gardisća. W běhu nowembra 1917 je so rewolucija bolšewikow w mnohich městach a kónčinach Ruskeje přesadźiła, dokelž so nimo wobrónjenych dźěłaćerjow tež namórnicy a wjetšina wojakow mócnarstwu sowjetow přizamknychu abo so jako neutralni deklarowachu.
Oktoberska rewolucija staru Rusku powaliła (2)
Po zdobyću Zymskeho palasta w Pětrohrodźe a wozjewjenju dekreta wo měrje 8. nowembra 1917 rano schadźowaše so 2. wšoruski kongres sowjetow samsny dźeń wječor znowa pod nawodom bolšewika Lewa Kamjenjewa. W prezidiju zabra rjad dalšich načolnych bolšewikow městno. Do nich słušachu Wladimir I. Lenin, Lew D. Trockij (prawe mjeno Bronstein), Grigorij J. Sinowjew, kiž bě so z Leninom w aprylu 1917 ze Šwicarskeje nawróćił, pozdźiši ludowy komisar nutřkowneho a šef sowjetskeho knježerstwa Aleksej I. Rykow, Anatolij W. Lunačarskij (ludowy komisar za kulturu) a prěnja ministerka swěta Aleksandra M. Kollontaj. Józef W. Stalin njebě pódla. Wón je pozdźišo twjerdźił, zo bě w Oktoberskej rewoluciji prawa ruka Lenina. Druhi nawoda rewolucije, předewšěm wobrónjeneho boja, pak bě Lew Trockij, syn najenka ryćerkubła a prěni ludowy komisar za wonkowne naležnosće a zakitowanje. Stalin da jeho 21. awgusta 1940 w Mexiku zamordować a je tež Kamjenjewa, Sinowjewa, Rykowa a dalšich starych bolšewikow 1936 a 1937 njewinowatych k smjerći zasudźić dał.
SJ Njebjelčicy
Oktoberska rewolucija staru Rusku powaliła
Dźensa před sto lětami wudyri w Ruskej druha rewolucija lěta 1917 – Oktoberska rewolucija, kotraž je kraj a swět přeměniła. Po starym ruskim julijanskim kalendru bě to 25. oktober. Februarska rewolucija započa so 12. měrca 1917 (po ruskim kalendru 27. februar). W Moskwje a Pětrohrodźe zběžkowachu dźěłaćerjo přećiwo carjej Mikławšej II. a za kónc wójny. Zběžkarjo wuzwolichu sowjety (rady) dźěłaćerjow a wojakow, a te so 15. měrca z Dumu (parlament) dojednachu, zo wutworja prowizoriske knježerstwo, zo zwołaja konstituowacu narodnu zhromadźiznu a zo dyrbi car wotstupić (hlej SN z 10. měrca). Z Februarskej rewoluciju nasta dwójne knjejstwo w Ruskej – sowjetow a narodneje zhromadźizny.
50 lět pomnik za wojakow na Fulkec hórce
Na kromje Chrósćic dopomina na Fulkec hórce pomnik za 2 000 kónc apryla 1945 w horcych bojach přećiwo fašistiskemu němskemu wójsku padnjenych wojakow 2. pólskeje armeje. Wojowanja wosebje w Dolinje smjerće mjez Pančicami, Swinarnju a Lejnom kaz tež wokoło Chrósćic žadachu sej na pólskej stronje tójšto woporow. W Hórkach nadpadnychu němscy wojacy transport pólskich zranjenych a zabichu 200 z nich.
Nowa serbska ćišćernja wutworjena
Před 70 lětami, 6. junija 1947, podpisa 14 Serbow załožensku lisćinu noweje serbskeje ćišćernje po rozbiću fašizma. Přede- wzaće z mjenom Domowina – ćišćernja a nakładnistwo, drustwo zwr, započa 1. julija 1947 w rumnosćach něhdyšeje Donnerhakec ćišćernje Před Šulerskimi wrotami 21 w Budyšinje dźěłać. Hižo něšto dnjow pozdźišo, 6. julija 1947, wuńdźe tam Nowa doba spočatnje jako tydźenik. Serbske ćišćerske wudźěłki běchu přewšo požadane, tuž přewzachu lěto pozdźišo rumnosće bywšeje ćišćernje A. Müller na Hornčerskej 41 a 1951 rumnosće bywšeho „Bautzener Tageblatt“ na Drjewowych wikach 21–23. Lěta 1952 přenjesechu woni Serbja swoje firmowe podźěle Domowinje, Zwjazkej Łužiskich Serbow. Ze załoženjom Ludoweho nakładnistwa Domowina 1. julija 1958 buštej ćišćernja a nakładnistwo dźělenej.
Sakska wustawa
Februarska rewolucija carja powaliła
11. měrca před sto lětami, po w Ruskej płaćiwym julijanskim kalendrje bě to 26. februar, wudyri w Pětrohrodźe generalny stawk dźěłaćerjow. Z nim docpěchu rozestajenja mjez ludom a knjejstwom carja Mikławša II. swój prěni wjeršk. Hižo wot spočatka lěta 1917 stawkowachu dźěłaćerjo w Pětrohrodźe, Moskwje, Bakuwje, Nižnym Nowgorodźe a druhdźe přećiwo zahubnym sćěham Prěnjeje swětoweje wójny, kotraž bě katastrofalne połoženje hospodarstwa a ludnosće w kraju zawiniła. Ludnosć tradaše hłód, a ju z tworami wšědneje potrjeby zastarać njebě hižo móžno. Po prěnich wuspěchach w 1. awgusta 1914 započatej wójnje přećiwo Němskej a Rakuskej je w lětomaj 1915 a 1916 wójsko Ruskeje ćežke poražki poćerpjeło.
