Zaso dźiwadło hrali
SWW załožili
Nürnbergski tribunal zahajeny
Hižo do kónca Druheje swětoweje wójny běchu so třo wodźacy reprezentanća antihitlerskeje koalicije dojednali, načolnych němskich wójnskich złóstnikow a politikarjow NSDAP ze smjerću chłostać. Jendźelski premier Churchill namjetowaše, sta wodźacych nacijow a generalow hnydom zatřělić. Stalin žadaše sej w mjenje Sowjetskeho zwjazka (ZSSR), tule ličbu na 50 000 rozšěrić. Prezident USA Roosevelt wupraji so za wotprawjenje złóstnikow ze sekeru abo na šibjeńcy. Na te wašnje su nazymu 1946 tež smjertne wusudy wuwjedli.
Wójnske ministerstwo USA pak namjetowaše na kóncu wójny 1945 nowemu prezidentej Trumanej, mjezynarodne wojerske sudnistwo wutworić. Wone njeměło jeničce načolnych złóstnikow, ale tež nacistiske organizacije a jich zahubnu ideologiju po dokładnym juristiskim jednanju zasudźić. Jako dotal njeznata wobskóržba buchu „złóstnistwa přećiwo měrej a čłowjestwu“ poručene, do čehož słušachu nadpady na druhe staty, złóstnistwa wójska přećiwo cuzym wojakam a na ciwilnej ludnosći, ale tež masowe morjenje ludow kaž Židow.
Sewjerofriziski institut skutkuje mjeztym 50 lět
Kónc awgusta 1965 wotewrěchu w małym schleswigskim měsće Bredstedt/Bräist tak mjenowany Nordfriisk Instituut (NI). Wón přewza nadawk, rěč, stawizny a kulturu Sewjernych Frizow hajić a přepytować. Institut z dwanaće sobudźěłaćerjemi na šěsć planowych a dalšich wobmjezowanych městnach je hač do dźensnišeho centralne zarjadnišćo k zachowanju a spěchowanju mjeńšinowych aktiwitow we wokrjesu Sewjerneje Friziskeje (NF), kotrež ma swoje sydło w přistawnym měsće Husum. Institut podpěruje tuž – na politisce neutralnej bazy – hižo 50 lět čestnohamtske mocy w specifiskich towarstwach runje tak kaž kubłanje abo medije. Sam wudawa štwórćlětnje časopis Nordfriesland.
Nowy sejm wolili
Před 60 lětami zaso serbski dźenik
Pod hłownym nadpismom „Mamy swój serbski dźenik“ wozjewja Nowa doba dźensa před 60 lětami, zo wona wot 1. oktobra 1955 jako dźenik šěsć króć wob tydźeń wuchadźa. „Njeje to wulkotny postup? Mnoho dopisow a postrowow redakciji dopokazuje, zo so přetworjenje Noweje doby do dźenika wšudźe w Hornjej Łužicy a samo we wukraju wita. Budźemy wšitke pokiwy čitarjow swědomiće wuhódnoćić a so prócować, polěpšić naš serbski dźenik tak, zo jón nochce žadyn krajan wot Čornoboha hač k twarnišću noweho wulkokombinata Čorna Pumpa, wot starosławnych hrodźišćow w Kamjenskich kónčinach hač k Nišćanskej nižinje parować.“ Tak pisaše třeći šefredaktor Noweje doby Maks Pilop samsny dźeń w zawodnym nastawku „Krok po kroku doprědka!“
Na 1. stronje wozjewi dźenik 1. oktobra 1955 postrow Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny, kotrehož organ Nowa doba bě. W nim wupraji nawodnistwo organizacije přeće na nowinu, „zo budźe nam wosebje rozprawjeć wo našim narodnym dźěle a wo žiwjenju we Łužicy.“
Historiski rozsud wosrjedź nocy
W rańšich hodźinach 23. awgusta 1990 wobzamkny Ludowa komora NDR, tehdyši sejm, kónc swójskeho kraja, Němskeje demokratiskeje republiki
Zapósłancy ludu běchu w přidatnym posedźenju, zwołanym na wurjadnu próstwu ministerskeho prezidenta Lothara de Maizièra (CDU) w nócnym marathonje wobzamknyli, zo ma NDR wobłukej Zakładneho zakonja Zwjazkoweje republiki Němskeje po artiklu 23 Zakładneho zakonja přistupić. Stać měješe so to 3. oktobra samsneho lěta.
Wotpowědnu próstwu ludoweho zastupnistwa předčita prezidentka Ludoweje komory Sabine Bergmann-Pohl a wozjewi zdobom wuslědk wothłosowanja: „Wotedate bu 363 hłosow, wšitke běchu płaćiwe. Z „haj“ hłosowało je 294 zapósłancow.“ Trěbna wjetšina za doskónčny krok k zowazjednoćenju bě docpěta. Dźesać měsacow po wotewrjenju murje bě kónc něhdyšeje socialistiskeje NDR wobzamknjeny. Ministerski prezident de Maizière, kiž chcyše tydźenje trajacu ćahańcu rozsudźenu měć, bě po nócnym posedźenju mučny, ale chětro wolóženy.
Wojerowski zjězd 1935 – manifestacija Serbow
Wjace hač 5 000 Serbow wobdźěli so 18. awgusta 1935 na župnym zjězdźe we Wojerecach – poslednjej wulkomanifestaciji Domowiny do jeje zakaza 1937. Zlět bě połstaćinam wutworjenja Serbskeho burskeho towarstwa Wojerecy w lěće 1885 wěnowany a měješe žiwjensku wolu serbskeho ludu demonstrować. Předsyda Domowiny Pawoł Nedo namołwi 30. julija 1935 w Serbskich Nowinach wšěch Serbow a towarstwa, zo bychu na zlět do Wojerec přišli.
Nacistiskim mócnarjam njebě wulke zetkanje Serbow docyła lube a woni spytachu tomu zadźěwać. Wojerowski wokrjesny burski wjednik Wićaz, sam Serb, zakaza ratarjam so na tajkim schadźowanju Domowiny wobdźělić. Nedo protestowaše na to bjez wuspěcha pola krajneho rady dr. Schmiege a po tym telefonisce w nutřkownym ministerstwje. Tamniši zamołwity zastojnik Tietjen jemu štyri dny do zjězda přewjedźenje „njepolitiskeho zarjadowanja“ dowoli. Nedo bě jeho přeswědčił, zo hrozy při zakazu zjězda strach mjezynarodneho skandala.
Unikatny serbsko-ruski koncert
Hdyž sy Němcam to powědał, su njewěriwje hladali. Runjewon absurdna předstawa tež je, zo je so dobyćer – štwórć lěta po tym zo je nacistiskej Němskej šiju zadźernył –, z poraženym w zjawnosći bok poboku zjewił.
