Serbski spěw w štyrjoch rěčach
Lětuša inscenacija Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła na hłownym jewišću „Paradiz w dobrej stwě“ změje sobotu, 17. februara, premjeru w Budyšinje. Składnostnje toho je so Bosćan Nawka z dramaturgowku hry a zastupjerku intendanta za serbske dźiwadło Madleńku Šołćic rozmołwjał.
Knjeni Šołćic, premjera „Paradiza w dobrej stwě“ Markusa Köbelija so bliži. Što móžeće nam k stawej přihotow rjec?
M. Šołćic: Tuchwilu wšědnje probujemy, a přihoty běža po planje. Mjez druhim zaklinči znaty serbski spěw, kotryž smy do ameriskeje jendźelšćiny, šwicarskeje němčiny, francošćiny a japanšćiny přełožić dali. Zdokonjeli su to za nas Ornafec swójba z New Yorka z Benjaminom Nawku, z Berna pochadźacy klankodźiwadźelnik našeho domu Jan Schneider, Marija Šołćic z Nancy a Goro Kimura z Tokija. Za tydźeń přewjedźemy potom kompletne proby.
Lětsa skupina lajkow sobu hraje. Bě to zwoprědka wotpohlad?
Mólby a grafiki
Choćebuz (SN/bn). Pod hesłom „Reja do raja“ su wčera w klubowni Choćebuskeho Serbskeho domu wustajeńcu mólbow a grafikow Marion Kwicojc wotewrěli. Titlej přehladki wotpowědnje steja hudźba, reje a drasta w srjedźišću. Sylne, swěćace so barby tworja razne kontrasty w mólbach; grafiki su z pjerom a tušu zwoprawdźene čornoběłe rumy.
Twórby „steja sej w samostatnej wobrazowej rěči napřećo“ a „wudospołnjeja so w mjezsobnej bjezwuwzaćnosći“, kaž Marion Kwicojc koncepciju ekspozicije sama wopisuje. Inspiraciju namaka wona w swojej wosobinskej serbskej wokolinje, na swjedźenjach, wšudźe tam, „hdźež ludźo wšědnemu dnjej wućeknu a hdźež knježi zynk, kotryž złožuje so na rytmus wutroby a kotremuž so rejwarjo podrjaduja“. W Lipsku bydlaca, z delnjołužiskich Bórkowow pochadźaca tworjaca wuměłča a spěwarka – mjez druhim wustupuje wona ze skupinomaj „Serbska reja“ a „Kupazukow /Isle of Sounds“ kaž tež jako solistka – je wernisažu zhromadnje z hóstnej instrumentalnej skupinu hudźbnje wobrubiła. Lawdator bě dr. Hartmut Leipner.
Za Serbami so dźensa hišće praša
Serbja maja bohudźak wjele wěrnych přećelow. Jedyn z nich je dr. Hans Modrow, a wón swjeći jutře, 27. wulkeho róžka, dźewjećdźesaćiny.
Hans Modrow, předposledni ministerski prezident NDR, narodźi so w dźensnišej Pólskej a dožiwi kaž wulki dźěl jeho generacije typiski žiwjenski puć: wójnsku jatbu, antifašistiske lěhwo, politisku karjeru a wopyt stronskich šulow. Njedźiwajo na to bě wón atypiski wysoki funkcionar. Nazymu 1973 pósła jeho strona SED jako 1. sekretara wobwodneho wjednistwa do Drježdźan. Naslědnik Wernera Krolikowskeho pak njezaćahny do wile předchadnika, ale do normalneho wysokodomu. Nowy to signal!
Sym Hansa Modrowa bórze po tym wosobinsce zeznał. Zhoniwši, zo sym serbski žurnalist, prašeše so mje za žiwjenjom Serbow. To je hač do dźensnišeho tak, hdyž so w Berlinje zetkamoj. Modrow je sej spěšnje wjele wosobinskich přećelow mjez Serbami zdobył, hač spisowaćela Jurja Brězana abo Hórčanskeho wjesnjanostu Franca Młynka.
Zhromadne dźěło skrućeć
Dana Dubil je nowa jednaćelka Němskeho dźěłarniskeho zwjazka (DGB) w regionje wuchodna Sakska. Jako naslědnicu Matthiasa Klemma su ju na konferency DGB Sakskeje loni w decembru w Lipsku do zastojnstwa wuzwolili. Axel Arlt je so z njej rozmołwjał.
Móža dźěłarnistwa hladajo na přesunjenja w towaršnosći, kotrež tež we wuchodnej Sakskej zwěsćamy, zajimy dźěłopřijimarjow hišće dosć zastupować?
D. Dubil: Definitiwnje haj. Wone móža dźěłaćerjow a přistajenych motiwować, jich organizować, so za jich prawa a zajimy zasadźeć, jich skutkownje do zjawnosće zapřijeć a skónčnje tež něšto zahibać.
Złožujeće so na to, zo je čłonstwo tudyšich dźěłarnistwow zaso přiběrało?
D. Dubil: Dźěłarnistwa we wuchodnej Sakskej rostu. Wšako smy so jako dźěłarnicy z rólu zastupjerja rozžohnowali. Stachmy so z dźěłarnistwom sobučinjenja. Dźěłaćerki, dźěłaćerjo a přistajeni z nami hromadźe postupuja. Móc, kotruž móžeš z teje zhromadnosće rozwić, je cyle hinaša, hač hdyž so jenož na zastupjerja powołuješ.
Što tči za dźěłarnistwom k sobučinjenju?
Hdyž maš wuhladyna přichod
Na Drježdźanskich wikach „Karrierestart“ je so tež meblowy zawod Maja z Kulowa předstajił. Zajimawe na tymle stejnišću bě, zo su wučomnicy sami wo sebi a swojim wukubłanju a wo zawodźe rozprawjeli. Předstajichu projekty a přikłady swojeho dźěła z pomocu digitalnych medijow. Jan Kral je so z wučomnicu Angelinu Schwarze rozmołwjał.
Byšće so prošu skrótka předstajiła.
A. Schwarze: Sym wučomnica w druhim wukubłanskim lěće. Chcu so stać z industrijowej překupču. Wukubłanje derje běži a sym tu na wikach, zo bych zawod a swoje dźěło bliže předstajiła.
Njejsće sama tu. Kajki je poměr mjez wučomnikami w zawodźe?
Z Němskimi Pazlicami dale wusko zwjazany
Dźensa swjeći jedyn z najwuznamnišich wuměłcow Němskeje – moler, grafikar a rězbar Georg Baselitz wosomdźesaćiny. Minjenu wutoru je sćelak telewizije BR połdrahodźinski film „Georg Baselitz – Ein deutscher Maler“ składnostnje jeho jubilejnych narodnin wusyłał. Swětoznaty je wón nic naposledk přez swoje „na hłowje stejace“ wobrazy.
Wobšudnistwo ze žiwidłami spóznać je ćežko
W Smječkečanskim Domje swj. Jana přednošuje póndźelu, 29. januara, w 19.30 hodź. dr. Handrij Klimant na temu „Bój přećiwo wobšudnistwu ze žiwidłami“. Rodźeny Radworčan dźěła w zwjazkowym zarjedźe za škit přetrjebarjow a wěstotu žiwidłow w Berlinje (BVL). Marian Wjeńka je so z nim rozmołwjał.
Wy pochadźeće z Radworja a dźěłaće dźensa w Berlinje. Kajki bě Waš šulski, wukubłanski a powołanski puć?
Dr. H. Klimant: Dokelž so hižo z dwanaće lětami rozsudźich so ze skótnym lěkarjom stać, bě puć poměrnje runy. Abituru złožich 1989 na SRWŠ w Budyšinje, studowach w Lipsku a nětko dźěłam hižo nimale 18 lět we wobłuku škita přetrjebarjow a wěstoty žiwidłow. Wězo so tež na prěnje lěta rady dopominam, ale sobu najrjeńši čas bě wot lěta 2011 do 2015, jako skutkowach jako agrarny atašej w němskim pósłanstwje w Moskwje. Wróćo w Němskej dóstach nadawk, bój přećiwo wobšudnistwu ze žiwidłami sobu natwarić, štož je wulke wužadanje, ale tež jara zajimawe.
Na kotru temu sće promowował?
Kóždej šuli swoje mjeno
Štóž je hdy w Slepjanskej kónčinje přebywał, tón wě, zo su tamniše wsy wot hole wobdate. Region to, kotryž ma swoje typiske wašnje žiwjenja. W serbskimaj stolicomaj Budyšinje a Choćebuzu ludźo často njewědźa, z čim so wobydlerjo na wsach Slepjanskeje wosady zaběraja. Tele dny pak pyta sej namjet puć do wulkeho łužiskeho swěta, kotryž móhł, ně, twjerdźu, zo dyrbi samo myslenje tež druhdźe wobwliwować.
Wot 1960tych lět ma Slepjanska šula mjeno „Dr. Marja Grólmusec“. Generacije šulerjow su so ze žiwjenjom a skutkowanjom antifašistki zaběrali, byrnjež rodźena Radworčanka njeposrědni zwisk k tamnišim kónčinam njeměła. Přiwšěm je derje, zo zwonka Slepoho stejaca wosobina historiski horicont šěri. Nětko pak kursěruje ideja, nastawacemu nowemu Němsko-Serbskemu šulskemu centrumej Slepo spožčić mjeno Kito Lorenc. Hač tomu tak budźe, njeje jasne. Wšako su tam tež druzy, kotřiž chcedźa dotalne mjeno zachować. Zajimawe je, zo wotwažuja w Slepom wo dwěmaj mjenomaj.
Překwapjenka a profesionalita
Michał „Černo“ Brězan je wot wšeho spočatka hłowny organizator jolka-swjedźenja. Bosćan Nawka je so z Nukničanom rozmołwjał.
Knježe Brězano, kak hódnoćiće ze stejnišća zarjadowarja lětuši swjedźeń?
M. Brězan: Nastupajo wotběh a wopyt je poprawom wšitko kaž wočakowane běžało. Překwapił je mje nimoměry dobry wothłós, a to nic jenož wjesnjanow. Program je so lětsa, kaž so zda, skoro wšitkim wopytowarjam lubił.
Na kóncu sće Michała Cyža počesćili. Njeje wón woprawdźe ničo wo tym wědźał?
M. Brězan: Ně, hewak dźě njeby to žana překwapjenka była. Tak je so akcija šlachćiła, a wón so jara wjeseleše. Bě načasu so jemu za dźěło jako wuměłski nawoda dźakować.
Što su Waše wosobinske wjerški?
M. Brězan: Kóžde lěto je to hinak, njeje móžno sej jednorje něšto wubrać a wosebje wuzběhnyć. Tónraz mějachmy hosći, čemuž dotal tak było njeje, ale je mje wosobinsce zwjeseliło.
Směmy jolku mjeztym jako profesionelnje organizowany swjedźeń wopisować?
Dowolnicy su z cyłeje Europy
Brězowski jězor je hižo dlěje hač 35 lět dowolowa idylka wšitkim, kotřiž lubuja měr a so rady kupaja. Tež tu profituja wo wuwiću, zo dale a wjace ludźi swój dowol w Němskej přežiwja. Jost Schmidtchen je so wo tym z jednaćelom zaměroweho zwjazka Lotharom Ahrom rozmołwjał.
Knježe Ahro, kak su so ličby wopytowarjow loni při Brězowskim jězoru wuwili?
L. Ahr: Z dokładnje 19 463 přenocowanjemi na přibrjohomaj za tekstil a FKK mějachmy loni stopnjowanje wo 400. Docpěli pak smy stopnjowanje jeničce na přibrjohu za FKK, hdźež mamy kupanišćo, stanowanišćo a předawanišći zakuskow. Tónle wobłuk je dźeń a woblubowaniši. Cyłkownje smy tam 5 931 přenocowanjow zličili.
Zwotkel kupacy, stanowarjo a dalši dowolnicy su?
