Filmaj napřećiwka
„Poezija napřećiwka“ rěkaše režiserej Konradej Herrmannej na Choćebuskim filmowym festiwalu wěnowany wosebity rjad – „Filmaj napřećiwka“ by było hodźace so nadpismo za serbskej paskaj, kotrajž stej minjenu sobotu swoju premjeru dožiwiłoj: hudźbne widejo „Je to dosć?“, nastate we wobłuku seminaroweje wučby na Choćebuskim Delnjoserbskim gymnaziju, a dokumentacija „Fastnachtsstrauss und Erntekranz – Wendische Bräuche der Niederlausitz“, kotruž bě Załožba za serbski lud do nadawka dała. Serbska tradicija je tema wobeju filmow, intencija pak je cyle rozdźělna.
„Sym jeničce jejko molowace dźěćo?“, praša so młoda holca w delnjoserbskej drasće w spěwje wideja. „Njewěm, hač mi to dosaha, chcu wjace“, wotmołwi wona sebi sama, pytajo nowe horiconty swojeje identity. Stereotypy chce přewinyć – „Słyšiće mje?“, so wona praša.
Na swojim njewobstawać
Šulstwo w Sakskej chromi. Tole znajmjeńša twjerdźa eksperća, a to nic hakle wot wčerawšeho. Po wšěm swobodnym staće pobrachuja wučerjo. Z tymle faktom so Serbja hižo wjacore lěta bědźa. Serbske šulske towarstwo jako fachowe a nadregionalne towarstwo wšak lěto wob lěto z konkretnymi ličbami na móžnu katastrofu skedźbnja. Runje tak so tež třěšny zwjazk serbskich towarstwow Domowina z problemom zaběra a so prócuje tajkej katastrofje zadźěwać. K woprawdźitemu rozrisanju pak dotal dóšło njeje. Čehodla? To nichtó prawje rjec njemóže. Twjerdźić chcył, zo zaleži to mjez druhim hłownje na tym, zo mjenowanej stronje kóžda swoju kubłansku poliwčku waritej, a to po swójskim recepće. Namjety k zlěpšenju recepta pak ani chef de cuisine Domowiny Dawid Statnik ani šefkucharka SŠT Ludmila Budarjowa wot tamneho přiwzać nochce, dokelž kóždy z njeju najradšo sam postaja. Znajmjeńša skutkuja takle tuchwilne diskusije mjez Domowinu a SŠT wo naćisku k ponowjenju sakskeho šulskeho zakonja na zjawnosć.
Američenjo změnu wolili
Nětko je so tola runje to stało, štož njebě nichtó wočakował. Donald Trump, kandidat republikanow, je prezidentske wólby w USA jasnje před Hillary Clinton dobył. Štó by sej to myslił? Budźmy sprawni! Poprawom smy wšitcy wěrili, štož nam fachowcy ze swojimi woprašowanjemi stajnje wěšćachu: Kandidatka demokratow Hillary Clinton wólby dobudźe, byrnjež snano jeno snadnje. Druzy nam powědachu, zo budźe dobyće Clinton cyle jasna wěc, wšako so mjez Američanami po tymle mazanym wólbnym boju na kóncu tola rozum přesadźi.
Nětko su wšitcy šokowani. Politikarjo njewědźa, što rjec. Bursy panisce reaguja. Nichtó tak prawje njewě, što na nas čaka. Němske knježerstwo je njewěste, kak ze situaciju wobchadźeć.
„Pokazać, što wšo mamy“
Druhi raz wotměje so přichodnu sobotu koncert „Wočiń woči – zhromadnje přećiwo rasizmej a fašizmej!“ w Budyskim Kamjentnym domje. Cordula Ratajczakowa je so z organizatorom a čłonom předsydstwa nošerskeho towarstwa Kamjentneho domu Julianom Nyču rozmołwjała.
Tež lětsa skići Budyšin bohužel znowa dosć přičin, koncert přećiwo rasizmej přewjesć. To pak njebě zawěsće nastork, zo sće so za pokročowanje rozsudźili, abo?
J. Nyča: Ně, wězo nic. Mějachmy druhi koncert poprawom hižo loni planowany, to rěka hižo dołho do tutych zrudźacych podawkow w septembrje. Jasnje pak widźimy, zo problem, na kotryž chcemy skedźbnić, dale wobsteji a so po zdaću samo přiwótřa. Njeje žana nowosć, zo wobsteja w Budyšinje prawicarske struktury a rasistiske měnjenja. Zwólniwosć pak, so k tomu zjawnje wuprajić, wočiwidnje přiběra. Dyrbimy tuž dale přećiwo rasizmej wojować, a to z jasnej poziciju. Z nacijemi njerěčimy.
Što na ludźi sobotu čaka?
Wšědnje hranicy překročene
Widźiće to tež tak? Smy žiwi w chětro wichorojtych časach, w kotrychž so nimale wšědnje hranicy překročeja, w pozitiwnym kaž tež w negatiwnym zmysle. Měnju podawki, kotrež njeby sej před lětami hišće nichtó tak předstajić móhł: Pozitiwnje smy na wědomje brali, zo je so bamž Franciskus wosobinsce na zahajenju swjedźenskeho lěta k 500. róčnicy reformacije wobdźělił, potajkim runje toho hibanja, kotrež bě jeho zastojnstwo něhdy wotstronić chcyło. To drje wjace dołho njetraje, zo so katolscy a ewangelscy wěriwi skónčnje dojednaja, kak to ze zhromadnej eucharistiju zrjaduja.
Su pak tež podawki, na kotrež z wěstej starosću zhladuju: Štó by sej myslił, zo ma politiska strona AfD, kotraž hakle něšto lět eksistuje, mjeztym wjace hač 20 procentow wolerjow w Sakskej. A nichtó njewě, hač so podźěl hač k přichodnym wólbam hišće njepowjetši. USA dožiwjamy wólbny bój Donalda Trumpa, kiž so do najnišich hranicow čłowjeskeje přistojnosće wohlada.
Budyske fararki su wosebity pad
Budyske ewangelske wosady swjeća 6. nowembra 50. róčnicu ordinacije žonow sakskeje krajneje cyrkwje. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z fararku Budyskeje wosady swj. Pětra dr. Corneliju von Ruthendorf-Przewoski, kotraž swjedźeń organizuje.
Čehodla su stawizny fararkow tu wažne?
C. Ruthendorf-Przewoski: Porno tamnym ma Sakska ewangelska krajna cyrkej najmjenje ordinowanych žonow, je jich jenož 20 do 25 procentow. W Budyšinje je tomu cyle hinak, je to wosebity pad. Tule žony hižo 50 lět z klětki prěduja, a to bjez přetorhnjenja. Njeznaju w Sakskej žanu druhu wosadu, hdźež je tajka wobstajnosć fararkow. Zwoprawdźiło je so wobzamknjenje synody tehdy we wosobje Christiny Seele, kotraž bě hižo 1953 wikarka w Budyšinje. 1966 bu wona ordinowana a wot lěta 1967 skutkowaše tule jako fararka. Christine Seele je wobraz žonow na klětce tu raznje wobwliwowała. Slědowałoj stej ju fararka Gabriele Pappai a Claudia Scharschmidt. Dźensa skutkuja štyri fararki w Budyšinje.
Kak chceće ludźom jubilej zbližić?
Předstaja wotewrjeny proces
Z jónkrótnej zhromadnej akciju spominaja někotre dźiwadła pjatk, 4. nowembra na 5. róčnicu wotkryća dźesaćlětneje mordarskeje serije přez nacionalsocialistisku trójku NSU. Nimo Nürnbergskeho, Kamjeničanskeho, Zwickauskeho a Jenaskeho jewišća wobdźěli so tež Budyske NSLDź na sceniskim čitanju „Wotewrjeny proces“ ze sudniskich protokolow. Cordula Ratajczakowa je so z intendantom Lutzom Hillmannom rozmołwjała.
Budyšin njeje direktnje wot złóstnistwow NSU potrjecheny. Čehodla so NSLDź přiwšěm na akciji wobdźěli?
L. Hillmann: W medijowym rozprawnistwje bu Budyšin w minjenym času njedobrowólnje mjenowany, a to nic runjewon pozitiwnje. Dźe-li wo prawicarski terorizm po cyłej Němskej, dyrbi sprjewine město kedźbliwe być. Chcemy z akciju pokazać, zo njejsu tule jenož prawemu lěhwu přichileni. Su tu tež přistojni ludźo, kotřiž hinak mysla a jednaja. Budyšin njesmě so stać ze synonymom za prawicarstwo. Chcemy tuž jako dźiwadło znamjo do hinašeho směra sadźić.
Kak so akcija pjatk wječor wotměje?
Sport je jeho wulka lubosć
Dźensa njeje w katolskich Serbach jenož wysoki swjedźeń Wšěch swjatych. W Budyšinje swjeći tež Mikławš Krawc wosomdźesaćiny. 1. nowembra 1936 w Sernjanach rodźeny je wučerstwo studował. Wot lěta 1956 hač do 1959 wučerješe w Kuparskich Bórkowach w Błótach, po tym hač do 1962 na Serbskim wučerskim wustawje w Budyšinje, na to pjeć lět w Radworju a na Pestalozzijowej šuli w Budyšinje. Wot 1967 hač do jeje zawrěća bě jubilar wědomostny sobudźěłaćer Akademije pedagogiskich wědomosćow ze sydłom w Serbskim domje.
Dorozrisana mizera njeje
Kelko su wučerjo Swobodnemu statej Sakskej hódni? Tele prašenje mnohich ludźi jima, tež wučerjow samych. Najebać natykany tydźenski hodźinski plan woni šulerjow swědomiće wuwučuja. Widźa pak, zo w Sakskej derje wukubłani młodźi wučerjo do druhich zwjazkowych krajow wotchadźeja: Dokelž njejsu referendariatne městno dóstali. Dokelž njejsu sej dlijenja šulskeho zarjadnistwa při wobdźěłanju swojeho požadanja lubić dali. Dokelž prosće nochcedźa – přirunowane z druhimi zwjazkowymi krajemi – mzdu akceptować, kotruž Sakska swojim pedagogam płaći. Zo by to jasne było: Status zastojnika z tym ničo činić nima. Te časy su w Sakskej nimo, a to nic jenož hoberskich pensionowych narokow dla, kotrež někotre zapadne zwjazkowe kraje poćežuja. Po demokratiskim sebjedorozumjenju njeje wučer hižo podlěšena ruka stata, nima tež wyšnostny nadawk.
Lajski dźiwadźelnik z wjetšimi a mjeńšimi rólemi
Na Křižerskim puću w Konjecach swjeći Pawoł Janca dźensa 80. narodniny. Stajnje wjesoły a ze šibałym posměwkom je woblubowany ludowy wuměłc jako čłon lajskeje dźiwadłoweje skupiny Konjecy-Šunow wot časa załoženja kulturneho cyłka zawjeselił njeličomnych lubowarjow lajskeho dźiwadła.
