15. meje před 150 lětami narodźi so w Klukšu jako syn wučerja a kantora pozdźiši wyši wučer, domiznowědnik a rěčespytnik Měrćin Kral. Z dźewjeć lětami zemrěštaj staršej a Měrćin a młódši bratr Jan běštaj syroće. Wuj Michał Kral, wučer w Sokolcy pola Budyšina, přewza zamołwitosć za wobeju syrotow. Wobaj wopyta­štaj Budyski Krajnostawski wučerski seminar a staštaj so z dobrymaj serbskimaj pedagogomaj a wótčincomaj. Měrćin Kral wučerješe najprjedy wot lěta 1892 do 1895 w Minakale a potom hač do wuměnka 1933 jako šulski nawoda w Zarěču. Toho­dla da sej tež přimjeno Zarěčanski. 1933 poda so na wuměnk, kiž přežiwi hač do smjerće 15. małeho róžka 1950 w Małym Wjelkowje.

Budyšin (SN/CoR). Wjace hač 700 000 ludźi na 45 městnach po cyłym swěće, mjez druhim w Pekingu, New Yorku ­a Istanbulu, je sej wustajeńcu „Party w 21. lětstotku“ hižo wobhladało, wot njedźele je wona w Budyskim Serbskim muzeju přistupna. Parta je jako swjedźenska pycha za hłowu wobstatk słowakskeje drasty, wosebje njewjesćin­skeje. Ideju, w minjenych lětdźesatkach zwjetša zabytu tradicionelnu drastu wožiwić, ju z načasnymi elementami kaž pomolowanjom mjezwoča zwjazać a jako modernu mólbu předstajić, zrodźištaj fotograf Ľubomír Sabo a jeho mandźelska-etnologowka Katarína Sabová na folklornym festivalu „Hontianska Parada“ w Hrušovje 2015. Štož započa so „při winje a hudźbje“ wuwiwaše so k wulkemu projektej. Katarína Sabová poda so ze slědźenskim teamom 20 etnologow do regionow, zo by wědu wo najwšelakorišich drastach a partach zběrała. „50 lět njeje so nichtón za to zajimował, njeeksistowaše ani karta ani publikacija wo nich. Smy pioněrojo byli“, wona rozłoži. Jej a mandźelskemu pak njeńdźeše jenož wo historiju, ale chcyštaj tež zajim młodych ludźi za pokłady słowakskich stawiznow zbudźić.

Basnik, hudźbnik a filozof Friedrich Schollmeyer je nowy rjad Budyskeho towarstwa Dźěłań dźeń „Małowuměłstwo – Kleinkunstwerk“ zahajił. Mjez recitaciju swójskeje lyriki a krótkoprozy zanjese wón wjacore spěwy, přewodźujo sebje samoho na gitarje kaž tež na bijadle. Publikum bě z „aforistiskimi interwencijemi“ interaktiwnje do dwuhodźinskeho programa zapřijaty. Wotpowědne, tohorunja ze swójskeho pjera pochadźace sentency bě Schollmeyer wopytowarjam do swojeje prezentacije wudźělił. Nowy rjad wudospołnja kulturny poskitk towarstwa a chce ludźi stajnje štwórtk mjez druhim z čitanjemi a koncertami zawjeselić. Foto: SN/Hanka Šěnec

Hač dźe wo hymnu abo narodnu drastu – tež w Serbach přeco znowa w najwšelakorišich nastupanjach wo tym diskutujemy, w kotrej měrje směš tradiciju změnić. Zajimawa je w tymle zwisku wustajeńca „Party w 21. lětstotku“, kotruž njedźelu w Budyskim Serbskim muzeju wotewrja. Tam prezentuja młode rjanolinki w słowakskej narodnej drasće raz hinak, z po wašnju bodypaintinga pomolowanymi mjezwočemi. Zajim młodych ludźi za nimale zabyte, přiwšěm bohate stawizny zbudźić je zaměr. Kaž etnologowka projekta powěda, njeje tónle pospyt, tradiciju z modernu zwjazać, jenož pozitiwny wothłós mjez ludźimi namakał. Tradicija je po zdaću mnohim tak swjata, zo njesměš so jeje dótknyć. Bóle realistiske je prašenje, w kotrej měrje směš to činić. Tak jewja so z partu-bortu njewjesty pyšene drje we wotcuzbnjenej formje – wšitke pak su ­njewudate žony bjez dźěsća. Tak swjata projektowym nawodam tradicija potajkim tola je. Cordula Ratajczakowa