„Módry dźiw“ přeco hišće zajimawy

štwórtk, 16. meje 2024 spisane wot:
Jedyn z najwjetšich hižo njewužiwanych dźěłowych nastrojow swěta, łopatokolesowy bager, zbudźa hišće dźensa jako turistiska atrakcija wulki zajim. Tak mjenowany ­„Módry dźiw“– steji na polu pod hołym njebjom we Wórlicy (Hörlitz) blisko Złeho Komorowa. Natwarjeny bu we wuchodnej Němskej w 1960ych lětach. 171,5 metrow dołha a 50 metrow wysoka mašina waži nimale 4000 tonow a je 5130 kubiknych metrow brunicy na hodźinu wurywała, a to přez dobu 50 lět. Přimjeno dósta bager za swoju něhdy módru barbu, kotruž wšak lědma hišće spóznawaš. Industrijneho hobra móžeš sej wobhladać z platformy na bliskej wuhladnej wěži, na kotruž wjedźe 114 schodźenkow. Garantowany je woprawdźity wow-efekt. Foto: Jolanta Bombera-Rječcyna

To a tamne (16.05.24)

štwórtk, 16. meje 2024 spisane wot:

Žadyn rjany wuhlad do přichoda: Ezoteriski telewizijny kanal Astro TV přestanje wusyłać. Sćelak za horoskopy, kładźenje kartow a wěsćenje přichoda 31. decembra zawru, mějićel kanala zdźěla. Zamołwići maja sćelak za „wodźacu telewizijnu platformu ezoteriskeho žiwjenskeho poradźowanja a spirituelnych wobsahow“ a mnohim ludźom orientaciju a podpěru w žiwjenju. Sćelak ze sydłom w Berlinje-Charlottenburgu wusyła wot lěta 2004.

„Jědź z awtom kaž žona“ je titul kampanje, z kotrejž chcedźa francoskich šoferow k wjetšej kedźbliwosći w nadróžnym wobchadźe pohnuć. Na plakatach w francoskej stolicy Parisu zdobom na to skedźbnjeja, zo zawinuja mužojo 84 procentow wšěch smjertnych wobchadnych njezbožow w kraju a zo su w 93 procentach zražkow pod wliwom alkohola wina.

Europski dowěrnik za prawa mjeńšin?

srjeda, 15. meje 2024 spisane wot:

Što nastupajo (narodne) mjeńšiny we wólbnych programach w Sakskej přizwolenych stron k Europskim wólbam čitamy

Namjety 34 stron a zwjazkarstwow steji na hłosowanskim lisćiku za Europske wólby 9. junija 2024 w Sakskej. Kak wone so nastupajo (narodne) mjeńšiny wuprajeja? Rešerša za hesłom „mjeńšiny“ je wunjesła, zo ma jenož dwanaće tu při­zwolenych stron wotpowědne wuprajenja we wólbnym programje.

Alternatiwa za Němsku (AfD)

AfD powšitkownje so „za to zasadźuje, zo so Europska charta za regionalne a mjeńšinowe rěče dodźerži“. Konkretniša je strona nastupajo kulturu a stawizny Němskeje, kotrež „steja w srjedźišću“. Wuraznje mjenuje „staraćelsku winowatosć napřećo němskim mjeńšinam we wukraju“ ze „spěchowanjom rěčneje wučby w kónčinach němskich mjeńšin“. Wot 1. septembra 2022 płaćiwe postajenje pólskeho ministerstwa kubłanja, wučbu němčiny za němsku mjeńšinu tydźensce wot třoch na jednu hodźinu přikrótšić, AfD „kritisce widźi“.

Křesćanska demokratiska unija(CDU)

Budyšin (SN/mb). Pospytam prawicarskich cwólbow, zarjadowanja „wjesołeje póndźele“ w Budyšinje mylić, je policija drje wuspěšnje zadźěwała (Serbske Nowiny rozprawjachu). Aktualna ataka na nowu seriju kulturnych podawkow, organizowanych w kooperaciji połsta organizacijow, je pak politiskeho razu. Zapósłanc AfD Frank Peschel je so pola krajneho knježerstwa oficielnje za kóštami tutych eventow z wida dawkipłaćerjow wobhonił. Wotmołwa sakskeje ministerki za justicu a demokratiju, Europu a runostajenje Katje Meier (Zeleni) na małe naprašowanje Peschela interpretowaše zapósłanc wčera w nowinskej zdźělence tak: „Nimale 87 000 eurow płaći to dawki­płaćerjam. Kóšty za ,Demokratiekünstler‘ při tym ani zapřijate njejsu.“ Jeho konkluzija: „Wočiwidnje so statnej ministerce politiska realita prawicarsko-konserwatiwnje nastajeneje ludnosće w Budyšinje njelubi.“ Tohodla wona po­zdatnje „dawkowe pjenjezy za politisku agitaciju nałožuje“.

Wopominaja dźeń katastrofy

srjeda, 15. meje 2024 spisane wot:

Ramallah (dpa/SN). Palestinjenjo wopominaja dźensa ćěkanje a wuhnaće wjace hač 700 000 Palestinjanow za čas prěnjeje wójny na Bliskim wuchodźe 1948. Palestinjenjo woswjeća dźeń Nakba (Dźeń katastrofy) kóžde lěto 15. meje, dźeń po załoženju israelskeho stata 14. meje 1948. Fachowcy w tym zwisku na to pokazuja, zo njeje problem wuhnatych ­Palestinjanow hač do dźensnišeho rozrisany. Wosebje młodźina je zadwělowana a radikalnym mocam wotewrjena.

Höcke k pokuće zasudźeny

Halle (dpa/SN). Politikar AfD Björn ­Höcke je so po zasudźenju wužiwanja wustawu ranjacych a teroristiskich organiza­cijow dla kritisce wo swobodźe měnjenja w Němskej wuprajił. Spočatnje nochcyše rjec, hač chce so wusudej wobarać. Krajne sudnistwo w Halle bě rozsudźiło, zo ma Höcke 13 000 eurow pokuty płaćić, dokelž je w narěči hesło nacionalsocialistiskeje SA wužiwał. 52lětny Höcke twjerdźi, zo njeje hesło wědomje wužiwał.

Reforma chorownjow na blidźe

W Rumunskej, kaž w stolicy Bukaresće, su wčera z portretami ludźi wopominali, kotřiž su w komunistiskich jastwach Rumunskeje ćerpjeli abo tam žiwjenje přisadźili. 14. meje 1948 běchu komunistiscy mócnarjo tysacy ludźi zajeć dali, kotrychž mějachu za wohroženje abo přiwisnikow stareho režima. Mnozy z nich w dźěłowych lěhwach zahinychu. Foto: dpa/Vadim Ghirda

Cła USA za chinske elektroawta

srjeda, 15. meje 2024 spisane wot:

Washington (dpa/SN). Prezident USA Joe Biden je Chinje njefairne hospodarske zadźerženje wumjetował a tak swoju připowědź nastupajo cła na elektroawta a druhe chinske wudźěłki potwjerdźił. „China tute wudźěłki ze subwencijemi podpěruje a produkuje wjace, hač móže swět trjebać“, rjekny Biden w narěči w Běłym domje. Zdobom wón potwjerdźi, zo prócuje so wo sprawne wubědźowanje z Chinu, nic wo konflikt.

Biden chce elektroawta z Chiny puć do USA z wurjadnymi cłami sto procentow zatwarić. Nimo toho wukazuje knježerstwo USA nowe abo raznje zwyšene cła mjez druhim za solarne platy, połwodźaki, krany za přistawy a mediciniske wudźěłki kaž sykawy a škitne nahubniki. China wumjetuje Bidenej wólbne bojowe manewry a připowědźa konsekwency.

Ukraina wojakow cofnyła

srjeda, 15. meje 2024 spisane wot:
Charkiw (dpa/SN). Hladajo na najnowšu rusku ofensiwu we wuchodnej ukrainskej Charkiwskej kónčinje je ukrainske wójsko tam po swójskich informacijach wojakow wot jednotliwych pozicijow wotćahnyć dyrbjała. „Jako sćěh wojowanjow smy so na někotrych wotrězkach do lěpšich pozicijow podali, zo bychmy žiwjenje wojakow wuchowali a stratam zadźěwali“, ukrainski generalny stab zdźěla. Zdobom pak rěkaše: „Wojowanja dale traja.“ Ruska bě minjeny tydźeń ofensiwu na Charkiw zahajiła a wjacore wsy wobsadźiła. Ukraina, kotraž ćerpi pobrachowaceje municije dla, z wotmachom spyta, rusku ofensiwu zadźeržeć.

USA sćelu Israelej dalše brónje

srjeda, 15. meje 2024 spisane wot:

Washington/New York (dpa/SN). USA chcedźa po informacijach medijow Israelej dalše brónje w hódnoće miliardy dolarow (něhdźe 924 milionow eurow) přewostajić. Wo tym je knježerstwo prezidenta USA Joewa Bidena kongres informowało. Posyłka wobsahuje municiju za tanki, taktiske jězdźidła a granaty za artileriju. Medije wuraznje na to pokazuja, zo knježerstwo USA tuchwilu ćežke bomby za Israel blokuje. Přičina je postupowanje israelskeho wójska w měsće Rafah na juhu Gazaskeho pasma. Biden bě Israelej hrozył, zo móhła ofensiwa w dospołnje přepjelnjenym měsće konsekwency za dodawanje ameriskich brónjow za Israel měć. Wočiwidnje pak je Israel zamołwitych w USA mjeztym wo tym přeswědčił, zo je wojerska akcija w Rafah wobmje­zowana. Tole je rěčnica knježerstwa we Washingtonje wobkrućiła.

Generalny sekretar UNO António Guterres je „zludany“ na ofensiwu israel­skeje armeje na juhu Gazaskeho pasma reagował. Tole połoženje ciwilneje ludnosće dale pohubjeńša, Guterres rjekny.

Twarja dalšu studnju pitneje wody

srjeda, 15. meje 2024 spisane wot:
Na Berlinskim naměsće w Choćebuzu su předwčerawšim, póndźelu, twarske dźěła zahajili, zo móhli tam w nadawku měšćanskich zawodow dalšu studnju pitneje ­wody natwarić. Je to mjeztym druha studnja tutoho razu, z kotrejž hotuja so w Choćebuzu na wočakowanu horcotu w lěću. Wosebje turisća, ale tež domoródni su ­dźakowni za składnosć wochłódźenja w horcym měsće. Prěnja studnja steji hižo ­na Gródkowskej w centrumje delnjołužiskeje stolicy. Foto: Michael Helbig

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND