To a tamne (31.05.24)

pjatk, 31. meje 2024 spisane wot:

Samo sudnik bě bjezradny: W USA je so muž k sudniskemu jednanju jězdźenja bjez jězbneje dowolnosće dla internetnje přizamknył – sedźo za wodźidłom awta. Sudnik Cedric Simpson w staće Michiganje nochcyše swojimaj wočomaj wěrić. Wobskorženy bě po puću k lěkarjej, kaž rjekny a pytaše runje za parkowanišćom. Rozhorjeny sudnik mužej kazaše, so hišće samsny dźeń w jastwje přizjewić. Po dwěmaj dnjomaj jeho zaso pušćichu. Přichodny sudniski termin je srjedu.

Na drjewjanym mosće so přełamał je kóń we wokrjesu Trier-Saarburg. Jěcharka chcyše wčera rano konja pěši po mosće wjesć, jako so zwěrjo ze zadnimaj nohomaj přełama a so snadnje zrani. Kóń njemóžeše wjace sam stanyć. Alarmowane wohnjowe wobory wjacorych wsow přijědźechu a konja skónčnje wuswobodźichu. 54lětna jěcharka so njezrani.

SSW pola Serbow na wuměnje

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:

Budyšin (SN). We wobłuku informaciskeje jězby wopytuje skupina frakcije Južnoschleswigskeho wolerskeho zwjazka (SSW) w krajnym sejmje Schleswigsko-Holsteinskeje hač do dźensnišeho Serbow w Budyšinje. „Jako narodne mjeńšiny móžemy wjele wot druheho wuknyć. Dyrbimy styki wutworić a so wuměnjeć, zo bychmy dobre ideje sobu domoj wzali a tam zwoprawdźili“, praji Lars Harms, předsyda frakcije SSW.

Program wobsahuje wopyt Serbskeho muzeja, Serbskeho šulskeho towarstwa a medijopedagogiskeho projekta LUCIJA, Serbskeho instituta, Rěčneho centruma WITAJ kaž tež wopomnišća Budyšin.

Wažna tema, za kotruž so SSW a Domowina zasadźujetej, je přiwzaće mjeńšinoweho škita do zakładneho zakonja. Aktualne podawki z prawicarskoekstremnymi parolemi, wohroženjemi politikarjow we wólbnym boju, kóždežkuli nadpady na demokratiju SSW a Domowinu raznje zasudźujetej. W zhromadnej zdźělence rěka: „Stejimy zhromadnje za žiwu mnohotnosć. Zasadźujemy so za měrliwe zhromadne žiwjenje wšelakich kulturow a rěčow.“

NATO hotuje so na Trumpa

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:

Praha (dpa/SN). Wonkowni ministrojo 32 čłonskich statow NATO chcedźa dźensa a jutře na swojim informelnym zetkanju w Praze přichodne wjerškowe zetkanje zakitowanskeje aliancy přihotować. Na wjeršku w juliju we Washingtonje chcedźa mjez druhim wobzamknyć, nadawki na dobro Ukrainy, kotrež su USA spjelnili, druhim krajam přepodać. Pozadk je móžnosć, zo so Donald Trump klětu jako nowy prezident USA do Běłeho domu nawróći. Tón je hižo připowědźił, zo chcył podpěru Ukrainy znowa rjadować.

FDP žada sej polěpšenja

Berlin (dpa/SN). Po wobzamknjenju zwjazkoweho knježerstwa nastupajo nowy rentowy paket maja politikarjo FDP dalše debaty wo financowanju za trěbne. „Zo móža so naše wnučki hišće na stabilny rentowy system spušćeć, dyrbimy ­rólu generaciskeho kapitala zesylnić“, rjekny městopředsyda frakcije FDP w zwjazkowym sejmje nowinarjam. Tež předsydka Młodych liberalnych, Franziska Brandmann, žada sej polěpšenja.

Israel w pomjeznym pasmje

Joao Engelmann, 54lětny ratar, móže jenož hišće brune błóto ze swojeje płokanskeje mašiny wuběžeć dać. Zapławjenja w brazilskim staće Rio Grande do Sul su tež jeho statok zapusćili a sej 160 smjertnych woporow žadali. Po trochowanju zamołwitych je něhdźe 6 500 ratarskich zawodow potrjechenych. Zliwki běchu zapławjenja zawinowali. Foto: pa/REUTERS/Amanda Perobelli

Warnuja před wulkej wodu

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:
Drježdźany (dpa/SN). Ludźo w Sakskej měli so wočakowanych zliwkow dla na wulku wodu nastajić. Krajny zarjad za wobswět, ratarstwo a geologiju w tym zwisku oficialnje warnuje. Němska wjedrarnja z toho wuchadźa, zo dóńdźe mjez dźensnišim popołdnjom a njedźelu popołdnju k masiwnym zliwkam. Hižo w nocy na sobotu móhli warnowanske mjezy za wulku wodu překročene być. Njeje wuzamknjene, zo dyrbja při spadkach wjace hač sto litrow na kwadratny meter najwyši alarmowy schodźenk 4 wukazać. Mnóstwo spadkow móhło lokalnje hač do 150 litrow na kwadratny meter wobsahować. Tole móhło tež w rěkach problemy zawinować „najprjedy w małych w srjedźnych horinach, pozdźišo tež we wulkich rěkach“, krajny zarjad w tym zwisku zdźěli.

Zjězd katolikow bjez Serbow

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:
Erfurt (dpa/SN). Z Božej słužbu na swjedźenju Božeho ćěła su dźensa w Erfurće ze zjězdom katolikow pokročowali. Planowane běchu dźensa diskusije wo reformowych prócowanjach cyrkwje, předźěłanju splažneho znjewužiwanja w cyrkwi a wo poćahu cyrkwje k antisemitizmej. W Erfurće wočakowachu za to předsydu konferency biskopow Němskeje Georga Bätzinga. Tón bě wčera hišće raz potwjerdźił, zo nochcedźa žanych politikarjow AfD na zjězdźe měć. Z wolerjemi strony pak chcedźa do rozmołwy přińć. Serbja njejsu do zjězda zapřijeći. Bus serbskich wěriwych do Erfurta su snadneho wobdźělenja dla wotprajili, MDR zdźěla.

Berlin: Ukraina kmana za EU

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:

Brüssel (dpa/SN). Ukraina je po posudku němskeho knježerstwa wšitke reformowe zawjazki k zahajenju rozmołwow wo přiwzaću kraja do Europskeje unije přesadźiła. „Z wida zwjazkoweho knježerstwa spjelnja Ukraina wšitke wuměnjenja, zo móhła jednanja wo přistup k EU w juniju zahajić“, rjekny statna ministerka za europske naležnosće Anna Lührmann (Zeleni) powěsćerni dpa. „Tohodla zasadźujemy so za spěšne dojednanje wšěch čłonskich statow EU na ramik jednanjow“, wona rjekny.

W ramiku jednanjow su směrnicy a zasady rozmołwow wo přistup zakótwjene. Wón je wuměnjenje za zahajenje jednanjow w dyrbi wot wšěch 27 čłonskich statow EU jednohłósnje wobzamknjeny być. Na wjeršku EU loni w decembru běchu zasadnje wobzamknyli, zo zahaja rozmołwy z Ukrainu wo přistup k EU, su-li wuměnjenja za to ze stron Kijewa spjelnjene. Po měnjenju EU potrjechi tole wosebje bój přećiwo korupciji, škit mjeńšinow a wobmjezowanje wliwa oligarchow. Nětko čakaja na posudk druhich krajow.

Nalada zawodow zaćěmnjena

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:

Nowe woprašowanje mjez rjemjeslniskimi předewzaćemi Sakskeje

Drježdźany (dpa/SN). Dale trajaca kriza němskeho twarstwa wuskutkuje so negatiwnje na naladu sakskeho rjemjesła. Tam knježitej dale njewěstosć a njedowěra hladajo na wočakowanja do přichoda. Tole rjekny jednaćel zwjazka rjemjeslnikow Sakskeje Andreas Brzezinski wčera při předstajenju konjunkturneho woprašowanja 2024 w Drježdźanach. Wulki dźěl zawodow liči přichodny čas z chabłacymi nadawkami a wobrotami. „Wo wožiwjenju konjunktury znajmjeńša w rjemjesle njemóžemy tuchwilu rěčeć“, Andreas Brzezinski rjekny.

Ze stron politiki pobrachuja nastorki za inwesticije a wěstota planowanja, za zawody runje tak kaž za přetrjebarjow, Brzenzinski skoržeše. Nimo zdźeržliwych priwatnych domjacnosćow poćežuja zawody pobrachowacy fachowcy, njewěste wuwiće danje, wysoke kóšty energije a běrokratija. Politika měła „skutkowne impulsy dawać“, zo móhło so rjemjesło „z konjunkturneje nižiny wudrapać“.

Zemrěć abo zahłódnić?

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:

Wo wóčko stara so Syričan, wo wutrobu Słowačka a wo koleno Ukrainjanka. Nic w Syriskej, Słowakskej a tež nic w Ukrainje. W Hornjołužiskich klinikach w Budyšinje su woni mi pomhali a běch wjesoła. Nimo přewšo lubowaneje serbskeje kwasneje jědźe so mi druhdy tež něčeho druheho chce. Tuž popřeju sej tež falafel, raj­sowe nudle, čewapćići a tež originalnu pizzu. Nic pak w Turkowskej, Vietnamje, Chorwatskej abo w Italskej. Ale w Budyšinje, Pančicach-Kukowje, Kamjencu abo dru­hdźe we Łužicy. W chorowni a w hosćencu wuhladam žony w rubišku, kotrež tam wšitko wurjedźa. Po naměsće dundajo so wjeselu, zo ukrainsce bjesadowacy mužojo rano wotpadki zběraja. Ja jim so dźakujo přinygnu.

Sym wćipna dokal ći, kotřiž wołaja „wukrajnicy won“, póńdu, hdyž lěkarja trjebaja – němskeho pak w chorowni nimaja. A što, hdyž brjuch korči – němski hosćenc pak je zawrjeny? Wumrěć? Zahłódnić? Milenka Rječcyna

Młodźi ludźo chětro samotni

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:

Wiesbaden (dpa/SN). Samotnosć njeje problem jeno staršeje generacije: Po ­najnowšim přepytowanju čuje so kóždy třeći w starobje mjez 18 a 53 lětami znajmjeńša nachwilnje wosamoćeny. Kaž Zwjazkowy institut za přeslědźenje wobydlerstwa wčera we Wiesbadenje zdźěli, je samotnosć w Němskej wot spočatka koronapandemije mjez młodymi dorosćenymi pod 30 lětami daloko rozšěrjena. Mjeztym je so samotnosć na towaršnostnje relewantny brach wuwiła. Problem njeje jenož strowotniska naležnosć, ale wobsahuje tež towaršnostne strachi: Wosamoćeni chileja skerje k nabožnemu abo politiskemu radikalizowanju, štož na kóncu samo demokratiju a socialnu zhromadnosć wohrožuje.

Přepytowanje dopokazuje, zo je samotnosć minjenych pjeć lět w Němskej widźomnje přiběrała. Tak bě wona wot 2005 do 2017 mjez 14 a 17 procentami stabilna. Po spočatku koronapandemije 2020 wona na 41 procentow rozrosće, lěto pozdźišo samo na 47 procentow. Po kóncu pandemije podźěl samotnych drje na 36 procentow spadny, tole pak je přeco hišće daloko nad prjedawšim stawom.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND