Na mnohotnosć literatury hladać
Serbski institut ma nowu wědomostnicu za literaturu. Wot 1. junija skutkuje germanistka dr. Juliane Rehnolt na poł městnje w Budyskim slědźenišću kaž tež na Instituće za slawistiku Drježdźanskeje techniskeje uniwersiće (TU).
Kak sće jako germanistka k Serbam přišła?
J. Rehnolt: Kito Lorenc twori móst. Hižo dźesać lět skutkuju we wšelakorych funkcijach na Drježdźanskej TU, mjez druhim na Instituće za germanistiku. Ludźo so mjez sobu znaja, tež prof. Christiana Pruniča z Instituta za slawistiku, kotrehož sobudźěłaćerka wot tohole lěta sym. Wudamy hromadźe z dr. Francom Šěnom knihu „Gedicht-Geschichten – Literaturkritische Studien/ Wólny wjerš a formy ryma – literarnokritiske studije. Edicija, kotraž ma w oktobrje wuńć, zapřija spisy ze zawostajenstwa Kita Lorenca. W jeho namrěwstwje móžeš hišće tójšto wotkrywać!
W kotrej měrje wabi Was Kito Lorenc?
Kóždy dźeń za nawodnicu šule wulke wužadanje był
Tež Powołanskošulski centrum „Konrad Zuse“ we Wojerecach je po dołhim času wobmjezowanjow swoje durje zaso wotewrěł. Silke Richter je so ze šulskej nawodnicu Kathleen Stephan rozmołwjała a so wobhoniła, kajki bě wšědny šulski dźeń za čas koronapandemije.
Kajke wužadanje sće wšědnje zmištrowała?
K. Stephan: Njemějachmy žanu wšědnu rutinu. Tydźensce dóstachmy nowe wukazy a postajenja, kotrež smy bjez komdźenja zwoprawdźili. Na spočatku šulskeho lěta zestajany wučbny plan za kóždu rjadownju smy kóždy dźeń přiměrili. Tuž bě kóždy dźeń wulke wužadanje.
Kak su šulerjo a wučerjo minjene tydźenje přetrali?
K. Stephan: W času, jako běchu šule zawrjene, su mnozy wučerjo a wšitcy šulerjo doma wostali. Wučba bě wuknjenski čas doma, za čož wužiwachmy wšelake komunikaciske puće, kaž na přikład platformu Lernsax. Poněčim su so šulerjo a wučerjo zaso nawróćili.
Je powołanskošulski centrum tež swoje hranicy docpěł?
Lěto w žiwjenju rysować
„365/2021 abo jedne lěto w žiwjenju“ rěka mjezynarodny wuměłski projekt pólskich iniciatorow, kotřiž tež Serbow namołwjeja so wobdźělić. Cordula Ratajczakowa je so ze Szymonom Wiatrom z iniciatiwy „Czytelnia Szkicowników“ rozmołwjała.
Što je ideja projekta „365/2021“?
S. Wiatr: Ideja pochadźa z łaćonskeho prajidma „nulla dies sine linea“ – žadyn dźeń bjez linije. Myslimy sej, zo je tež hišće na modernym swěće wažne kóždy dźeń rysować. Namołwjamy tuž wuměłcow, přez cyłe lěto 2021 skicy zhotowjeć, znajmjeńša dwě wob tydźeń. Nastać ma tak skicowy dźenik. Chcemy wuměłcow pohnuć, swět kaž tež sebje samych a swoje wuměłstwo hłubšo dožiwić a dodnić. Tohodla by derje było, bychu-li swoje skicy z wosobinskimi noticami měšeli. Chcemy z projektom wuměłcow z Pólskeje, Słowakskeje, Čěskeje kaž tež z Łužicy zwjazać. Budu-li jenož Polacy a Serbja, je tež derje. Pytamy něhdźe dźesać ludźi, wjace nic.
Kak sće na Serbow přišli?
Mała skupinaz wulkej ideju
Přećeljo domizny a kultury Njeswačidło su pomnik za Koslow do nadawka dali. Cordula Ratajczakowa je so z čłonku towarstwa Wóršu Pašcynej rozmołwjała.
Kak sće mysličku pomnika zrodźili?
W. Pašcyna: Projekt koncipować započach ze sobuwobydlerku Koslowa Luciju Grelertowej, kotraž je jako dźěćo hišće wójnu we wsy sobu dožiwiła. Bórze smój pytnyłoj, zo trjebamoj zwólniwe wosoby, kotrež z namaj projekt sobu přihotuja. Tak wutworichmy mału skupinku štyrjoch wosobow z Bosćijom Měršom, kiž je so wosebje wo zjawnostne dźěło a wšelake organizatoriske nadawki starał, a Rafaelom Vcelichom. Wón měješe dobre ideje, wosebje tež nastupajo wuhotowanje ležownosće při pomniku. A wón je tež ze swojimaj sobudźěłaćerjomaj Tobiasom Vcelichom z Koslowa a Pětrom Vcelichom z Radworja twarske dźěła na ležownosći přewzał.
Što ma pomnik zajimcam rjec?
Na žadyn pad „mjelčiši hłós“
Dr. Annalena Schmidt, stawiznarka mjez druhim na Budyskim Serbskim instituće (SI), sprjewine město wopušći. Zdobom złoži mandat měšćanskeje radźićelki, kotryž bě sej loni na lisćinje Zwjazka 90/Zelenych zdobyła. Bosćan Nawka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni dr. Schmidt, čehodla Budyšinej božemje prajiće?
A. Schmidt: Najwažniša přičina je, zo chcu prosće bliže swojemu dźěłowemu městnu bydlić. Nažel njedóstach po wuběženju zrěčenja z SI žadyn poskitk, kotryž so mi jara spodobaše. Rozšěrich tuž pytanski radius a nańdźech naposledk dźěło w Radebeulu, hdźež za Diakoniju Sakskeje skutkuju. Po měsacach dojězdźowanja – ze zjawnym wosobowym bliskowobchadom traje jednotliwa čara rady dlěje hač połdra hodźiny – sym zwěsćiła, zo njemóžu tak ani hłowno- ani čestnohamtskim nadawkam tak wotpowědować, kaž bych to chcyła.
Sće serbšćinu nawuknyła a rěčnica dźěłoweho kruha za serbske naležnosće. Wot lonšeho sće měšćanska radźićelka ...
Chcedźa klanki twarić
Koronakriza wuskutkuje so mjez druhim tež na wuhotowanje prózdninskeho časa w hortach. Milenka Rječcyna je so z Helenu Kralec, nawodnicu Chróšćanskeho horta, kotryž je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towarstwa, rozmołwjała.
Prěni tydźeń poskitkow w Chróšćanskim horće je hižo zakónčeny. Koncentrujeće so w swojich poskitkach na něšto wosebite?
H. Kralec: Ně, to nic. Přemyslujemy pak sčasom wo tym, što móhli wobdźělnikam poskićeć. Tak mějachmy zańdźeny tydźeń mjez nami fachowču, kotraž je nam rozłožowała, kak maš postupować, hdyž něchtó znjezboži a so zrani. Dalše dny smy zwučowali plester na ruki zlěpić abo dźěle ćěła, samo hłowu zawobalić.
Móža tež dźěći same při planowanju sobu rěčeć?
H. Kralec: Haj, hišće za čas šule su wone prajili, zo chcedźa wjele w sportowej hali być, so zabawjeć a sportować. Zańdźeny pjatk smy w sportowni prózdninsku party swjećili.
Dźěći wšitkich starobow móža wotnětka zaso zhromadnje prózdniny dožiwić. Wotbłyšćuje so koronapandemija na někajke wašnje na jich swět?
Kajku róluhraje bibliotekaza Serbow?
Historikarka dr. Kate Hiepko z britiskeho Manchestera slědźi tuchwilu wo Serbskej centralnej bibliotece (SCB). Cordula Ratajczakowa je so z wědomostnicu rozmołwjała.
Čehodla zaběraće so ze serbskej tematiku?
K. Hiepko: Počach so hižo jako dźěćo za serbsku kulturu zajimować, zhoniwši, zo bě mój pradźěd Serb. Wón narodźi so 1892 w Baršću, swójba pochadźeše z Jemjelicy (Jämlitz). Jako šulerka hornjeho schodźenka pisach referat wo žiwjenju Serbow w NDR, to bě w lěće 2010. Trěbnych informacijow dla lećach w lětnich prózdninach do Němskeje a wopytach w Budyšinje Serbski institut z biblioteku, Smolerjec kniharnju atd. Běch hnydom fascinowana, što wšo wo serbskej kulturje a historiji zhonich. W samsnym dowolu wopytach tež dalše serbske městna, mjez druhim Jemjelicu, Slepo kaž tež Serbski muzej w Choćebuzu. Jako mějach we wobłuku studija stawiznow na Bristolskej uniwersiće seminarske dźěło wo dźěćatstwje za čas nacijow pisać, wědźach hnydom, zo chcu wo dóńće serbskich dźěći pod Hitlerom slědźić. Sym tuž znowa w Budyšinje trěbnych knihow dla přebywała.
Noworěčnikow wobkedźbować
Serbscy zastupnicy rady Załožby za serbski lud su na njedawnej klawsurje wo tym rozmyslowali, kak spěchowanje sylnišo na priority wusměrjeć. Janek Wowčer je z direktorom załožby Janom Budarjom wo tym rěčał.
Što wusměrjenje na priority konkretnje rěka, kotre to su a što je z nimi měnjene?
J. Budar: Załožbowa rada je lěta 2017 priority spěchowanja wobzamknyła. Na prěnim městnje steji wutwar a skrućenje rěčnych rumow. Wažne pak tež je, projektnych nošerjow podpěrać a dorost zaručić. Z powšitkownych prioritow mamy konkretne zaměry a wotpowědne naprawy wotwodźeć. Runje tajke přemyslowanja běchu jedne z ćežišćow klawsury.
Rěka regionalizacija, zo załožba zaso jenož projekty w serbskim sydlenskim rumje spěchuje, abo móža zajimcy zwonka Łužicy dale za swoje serbske abo projekty ze serbskim wobsahom wo spěchowanje prosyć?
W běhu něšto dnjow rozsudźili
Poprawom je Serbske šulske towarstwo swoje lětuše rěčne prózdninske lěhwo we Wodowych Hendrichecach koronakrizy dla wotprajiło. Nětko pak je tola přewjedźe. Kak je k tomu dóšło, wo tym je Janek Wowčer z předsydku SŠT Ludmilu Budarjowej rěčał.
Pod kotrymi wuměnjenjemi je nětko k tomu dóšło, zo lěhwo tola budźe?
L. Budarjowa: Spočatk junija njebě wotwidźeć, zo Sakska tak spěšnje tajke zarjadowanja, wězo pod wěstotnymi postajenjemi, dowoli. Riziko natyknjenja bě přewulke, a tak smy lěhwo wotprajili. Dźěći pak, kotrež běchu so hižo před měsacami přizjewili, běchu wězo jara zrudne. W zašłymaj tydźenjomaj so wone přeco zaso naprašowachu, hač njehodźi so lěhwo přiwšěm přewjesć. Wšako je knježerstwo postajenja korony dla zmjechčiło.
Hdy a hdźe rěčne lěhwo wotmějeće?
L. Budarjowa: Wone budźe zaso we Wodowych Hendrichecach, a to wot 21. hač do 29. awgusta, potajkim skrótšene a tydźenjej pozdźišo. Zo bychmy sej storněrowanske wudawki zalutowali, smy so wězo wo městna w samsnym objekće prócowali.
Ćišćanski statok so dale wuwiwa
Stare rjemjesło a burska dźěławosć, serbšćina a wjesne nałožki – wšo to móža hosćo na „Ćišćanskim statoku“ wot lěta 2002 cyle zbliska dožiwić. Poskitki organizuje Kulturne towarstwo Ćisk, kotrež w lěće 1882 wutworjenu a wot 1921 jako štyristronski statok wobstejacu ležownosć wobhospodarja. Čłonojo wuwiwaja wobstajnje nowe ideje za wužiwanje pod pomnikoškitom stejacych rumnosćow. Loni započachu twarjenja rozšěrjeć a galeriju nad hródźu přetwarjeć. Katrin Demczenko je so z městopředsydu towarstwa Hansom Grobu rozmołwjała.
Knježe Groba, kotre dźěła je štó wukonjał? A su towarstwo při tym z někajkeje strony podpěrali?
