Pišćele wabja mjezynarodnje
Cyrkwinskohudźbny skutk Budyšin wuhotuje lětsa 4. raz Budyske pišćelowe lěćo. Wot 26. meje hudźa stajnje srjedu w 19.30 hodź. mjezynarodni renoměrowani organisća w tudyšej tachantskej cyrkwi. Bosćan Nawka je so z cyrkwinskim hudźbnym direktorom Michaelom Vetterom, za rjad zamołwitym, rozmołwjał.
Knježe Vettero, lětuši program zda so dotal najmjezynarodniši być – mjez druhim sće organistow z Jendźelskeje, Japanskeje; Danskeje a Italskeje přeprosył. Kak sće jich přeswědčił, w Budyšinje gastěrować?
M. Vetter: Eulowe pišćele w tachantskej cyrkwi słušeja k małej ličbje tak wuběrnje restawrowanych přirunajomnych instrumentow, zo maja mjeztym takrjec swójske mjeno. To wězo wabi. Pišćelowe lěćo je zarjadowanje, ke kotremuž mjezynarodni wuměłcy přinošuja a tak wuměnu šěrja. Na tamnym boku sej woni tež něšto z Budyšina sobu bjeru, štož naposledk woznamjenja, zo mjeno města do swěta noša. Štož jich angažement nastupa, sym – zdźěla hižo loni – tójšto rozmołwow wjedł. Kaž w minjenych lětach hraja woni doby přesahowace twórby, kotrež sej sami wupytaja.
Dźěło na nowy schodźenk wjesć
Po dlěšej fazy njewěstosće móže Budyski Thespis-centrum z přilubjenjom sakskeho ministerstwa za socialne a towaršnostnu zwjazanosć, projekt hač do kónca lěta dale spěchować, ze swojim dźěłom pokročować. Přidatne ćežišćo budźe mobilne socio-dźiwadłowe skutkowanje. Bosćan Nawka je so z pedagogom a kulturnym managerom projekta Křesćanom Schröterom rozmołwjał.
Knježe Schrötero, kak hódnoćiće „pozitiwny signal“ ministerstwa nastupajo dalše financowanje Thespis-centruma?
K. Schröter: Najprjedy raz so wězo jara wjeselimy, zo móžemy dale činić. Naš zaměr je a wostanje, ludźi z dźiwadźelenjom hromadu wjesć, prašenja časa rozjimać, je wuměłsce wotbłyšćować, tak naposledk předsudki přewinyć a/abo tajkim w najlěpšim padźe zadźěwać.
Što chowa so za připowědźenym přidatnym mobilnym wobłukom skutkowanja centruma?
Online-kursy serbšćiny
Drježdźanske towarstwo Stup dale wuhotuje za dźěći ze serbskich a dwurěčnych swójbow digitalny rěčny kurs serbšćiny. Milenka Rječcyna je so z Gabrielu Ničcynej rozmołwjała.
Hižo wot lěta 2016 přewjedujeće kurs serbšćiny. Što je wosebitosć aktualneho?
G. Ničcyna: Přez wšě lěta su dźěći w prezencnej formje serbšćinu wuknyli. Nětko kurs online běži. W decembru je so 28 dźěći na kursu wobdźěliło, tuchwilu je jich 26.
Kajka je zestawa wuknjacych, a štó jich wuči?
G. Ničcyna: Šulerjo su rozdźělneje staroby a maja rozdźělny rěčny niwow. Tuž woni w třoch skupinach wuknu. Stej to dwě skupinje za zakładnošulsku starobu a dalša za wyšošulsku. Studentaj wučerstwa Matej Wjeńka a Tadej Špitank kursy nawjedujetaj.
Kak je k tomule projektej dóšło?
G. Ničcyna: Loni w decembru, na našej zhromadźiznje, su wjacori čłonojo towarstwa Stup dale rozmyslowali, kak našim dźěćom zmóžnić dale serbšćinu wuknyć. Korony dla wšak njebě wotměwacy so prezencny poskitk wjac móžny. Tak smy ideju zrodźili, to online činić.
Štó běchu wam partnerojo při organizaciji?
Zelena swěcaza manifestaciju
Wo lětušej 1. meji w Budyšinje z přistojnosću, wotstawkom a nahubnikom je Axel Arlt z jednaćelku regiona DGB wuchodna Sakska Danu Dubil porěčał.
Loni bě so dźeń dźěła wirtuelnje wotměł, kak lětsa wupada?
D. Dubil: Po dokładnym wotwažowanju smy so rozsudźili, mejski swjedźeń DGB za wšón region wuchodnu Saksku w Budyšinje wuhotować. Incidency korony dla běchu minjene dny kritiske, nětko pak smy zelenu swěcu za manifestaciju 1. meje w 12 hodź. na Žitnych wikach z hač do 200 wobdźělnikami dóstali.
Što tči za hesłom „Solidarita je přichod“?
D. Dubil: Tuchwilnu krizu jenož solidarisce, zhromadnje zmištrujemy. W přichodźe móžemy jenož wuspěšni być, hdyž hromadźe dźeržimy, zmysł za zhromadnosć widźimy a wědomje za zhromadne byće wobkedźbujemy.
Móžeće to z přikładom zwobraznić?
D. Dubil: Za čas pandemije so sam derje škitać je jedna stronka. Su pak ludźo, na přikład w starownjach, kotřiž podpěru wokoliny trjebaja.
Mejska namołwa DGB mjenuje solidaritu přichod dźěłoweho swěta. Pod wuměnjenjemi pandemije drje to wosebje płaći?
Strukturna změna so jenož hromadźe z ludźimi radźi
Strukturna změna we Łužicy so jenož hromadźe z ludźimi radźi. Za to trěbne su zmužitosć, kreatiwita a dołhi dych. Na to skedźbnja kniha „Wir machen das schon – Lausitz im Wandel“, kotruž je Institut za transformatiwne slědźenje wo naslědnosći (IASS) w Podstupimje zdźěłał, Berlinske nakładnistwo Ch. Links je ju wudało. 15 nawrótnikow ze swojimi idejemi so słowa jima. Z wudawaćelom knihi dr. Johannesom Staemmlerom, zamołwitym za ressort „socialna strukturna změna a wotpowědne politiske poradźowanje“ w Podstupimskim instituće, je so Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe dr. Staemmlero, što je Was za knihu motiwowało?
J. Staemmler: Moje kolegowki/moji kolegojo a ja połtřeća lěta wo strukturnej změnje we Łužicy slědźimy. Zeznachmy při tym wjele zajimawych wosobinow, kotrež wšitke na swoje wašnje hižo dlěši čas změnu wuhotuja. Jim smy zmóžnili so słowa jimać, zo njebychmy jenož do směra wědomosće, ale předewšěm na region samón pokazali, kajka móc a kajka bohatosć idejow tu hižo stej.
Na čo so kniha wusměrja?
Něšto cyle noweho wuwić
Daniel Zoba nastupi spočatk julija nowowutworjene zastojnstwo społnomócnjeneho za digitalizaciju Załožby za serbski lud. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Zoba, što je Was wabiło wo zastojnstwo so požadać?
D. Zoba: Najwažniša přičina bě, zo widźach móžnosć, něšto za serbstwo cyle noweho a njeetablěrowaneho wutworić. Rěčne spóznawanje, rěčna synteza, digitalny rěčny asistent – wšo to dotal hišće nimamy. Wotpowědnu software pod komercielnym aspektom wuwić a zwoprawdźić w padźe serbšćiny móžno njeje, trjebamy tuž spěchowanje. Załožba njeje w tym zwisku jenož nowe městno wupisała a wobsadźiła, ale tež hižo wobšěrny koncept zdźěłała.
Rozmyslujeće hižo wo tym, do kotrych nadawkow so jako prěnje daće?
Zmysłapołnje čas wužiwać
Tak kaž wšitke druhe wólnočasne zarjadnišća tež Łazowska kartowa čara tuchwilu zajimowanych jězdźerjow witać njemóže. Mathias Lesch, kiž wot lěta 2006 kartowu čaru wobhospodarja, přiwšěm sezonu 2021 přihotuje. Wo motiwach, wobsahach a wo aktualnym połoženju je so z nim Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe Lescho, je sezonowy start w času korony scyła móžny?
M. Lesch: Ju wšak, tuchwilu pak jenož pod treningowymi wuměnjenjemi. Naš motorsportowy klub čini wukonowy sport, kartowa čara pak je wólnočasna připrawa. To je z wjele wobmjezowanjemi zwjazane. Incidenca dyrbi dlěšodobnje pod 100 być, potom je trening za 20 dźěći hač do staroby 15 lět móžny.
Za tym pak wokomiknje skerje njewupada.
M. Lesch: Tak je. Na mnohich runinach drje su prócowanja za sport pod hołym njebjom, ale dotal bjez kmaneho wuslědka. Fakt je, zo wobmjezowanje jenož na trening žadyn zmysł nima. W běhu lěta dyrbjeli tež wubědźowanja přewjesć móc. Snano je realistiske, zo móžemy w meji zaso wočinić.
Kak swoju čaru aktualnje přihotujeće?
Dowol doma dale přiběra
W lěće 2014 bě zubny lěkar dr. André Jakubetz při Třižonjanskim jězoru hosćenc jako škleńčanu pyramidu natwarił. Nětko planuje wón tam dowolowe sydlišćo. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Knježe Jakubetzo, što při pyramidźe dokładnje planujeće?
Dr. A. Jakubetz: Nastać ma tam sydlišćo z dźewjeć dowolowymi domčkami a nimo toho zjawny nuznik. Tuchwilne parkowanišćo při pyramidźe budźe wo 35 městnow rozšěrjene.
Kajke dowolowe domčki maja to być?
Dr. A. Jakubetz: Planowane su masiwne hotowe domy z betona. Wone maja so za swójby z dźěćimi runje tak hodźeć kaž za poriki abo skupiny.
Što Was za tajki projekt motiwuje?
Dr. A. Jakubetz: Dowol w swójskim kraju dale přiběra, kaž nam najnowše wuwiće pokazuje. Łužiska jězorina a Łazowska gmejna móhłoj z toho profitować. Hdyž na Łazowskim starym dwórnišću nětko nowy hosćenc nastawa, móhło to takrjec cyłkowny ansambl z dowolowym sydlišćom a wobstejacej kupnicu wudospołnjeć. Płoninu za dowolowe domčki chcu wot gmejny rady wotnajeć.
Kajki je tuchwilny staw přihotow?
„Hdy, hdyž nic nětko?“
„Po nowych pućach do swěta – serbska literatura budźe mjezynarodna“ rěka takrjec swójbny projekt, kotryž ma tudyše spisowaćelstwo po wšěm swěće šěrić. Bosćan Nawka je so ze sobuiniciatorku předewzaća a awtorku Lubinu Hajduk-Veljkovićowej rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was pohnuło so tajkemu ambicionowanemu projektej wěnować?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Zakładna ideja docyła tak nowa njeje. Poprawnu mysličku měješe naju syn Branko, jako něhdy na dołhej jězbje z Noveho Sada do Łužicy rjekny: „Maći, twoje serbske knihi měli tež w hinašich rěčach wuńć!“ Tónle nastork je poněčim konkretny projekt wuskutkował. Za zwoprawdźenje pak dotal prosće chwile njebě. Po někotrejžkuli rozmołwje w swójbje smy sej mój mandźelski Dušan, Branko a ja prajili: „Hdy, hdyž nic nětko?“
Sće projekt ze swojej z Płomjenja znatej stawizničku „W dolinje při rěce 1: Mali přećeljo“ zahajili. Kajki je tuchwilny staw?
Pomocnicydale trěbni
Nawodnistwo Chróšćanskeho Domu swj. Ludmile je minjeny tydźeń wo pomoc prosyło, dokelž pytachu dobrowólnikow, kotřiž bychu pomhali wopytowarjow na koronawirus testować. Wo pozadkach toho a wo tym, kotry wothłós su žnjeli, je so Marian Wjeńka z nawodnicu hladarnje Móniku Wenclowej rozmołwjał.
Čehodla sće poprawom pomocnikow za testowanje pytali?
M. Wenclowa: Mamy wokomiknje studentku mediciny, kotraž hač do kónca měrca testy w našim domje přewjeduje. Wona pak nětko swój wukubłanski puć dale kroči. Přiwšěm dyrbimy ludźi, kotřiž swojich přiwuznych wopytaja, wobstajnje testować. Z našim personalom pak tele dźěło lědma zmištrujemy. Tohodla trjebamy nuznje pomoc.
Koho za to dokładnje pytaće?
