Połoženje Serbow 1945 rozjimane
W februarskim wudaću Praskeho časopisa Česko-lužický věstník pisa běłoruski wědomostnik Kiril Šewčenko wobšěrnje wo temje „Situacija we Łužicy lěta 1945“ na stronach Čěskoserbskeho powěstnika. W předsłowje čitamy: „Tale studija zaběra so z analyzu a refleksiju wětřikojteje powójnskeje situacije we Łužicy w organje Towarstwa přećelow Serbow, w Čěskoserbskim powěstniku. Studija wuchadźa z nowinskeho swědčenja, kotrež njeposrědnje časowe nalady, zničenu atmosferu po Druhej swětowej wójnje a poćah čěskosłowakskeho hibanja k Łužicy wotbłyšćuje a pokazuje, kak wusko bě Łužica z Čěskosłowakskej spjata.“ Kiril Šewčenko cituje wjele z přinoškow předsydy towarstwa Vladimíra Zmeškala k njespokojacej situaciji Serbow, to wosebje hladajo na wulku ličbu přesydlencow z Čěskeje a Pólskeje, na wjacore pady njepřećelneho postupowanja němskich organow napřećo Serbam. Podate su přikłady zakročenja němskeje policije 8. decembra 1945 w Chrósćicach, hody 1945 we Wotrowje, Wojerecach, w Kulowje a druhdźe, runje tak hroženja napřećo Serbam we Łazu składnostnje ludličenja.
Nałožki a hordosć na serbstwo
Berlin (ML/SN). „Do schadźenja słónca jutrowničku zakuzłanu wodu čerpać je jenož jedyn z mnohich nałožkow słowjanskeje mjeńšiny we Łužicy. Babette Zenkerowa je nawodnica Dešnjanskeho domizniskeho muzeja. Wona powěda, zo zwisuja nałožki tež z jednotliwymi wsami. ,Pola nas ma so jutrowna woda do schadźenja słónca z rěki čerpać, kotraž wot wuchoda na zapad běži, kaž je to pola nas ze Sprjewju.‘ Zenkerowa rozprawja wuběrnje wo Serbach, kotrymž su jutry z wotstawkom najwažniši swjedźeń.“
Wo Lipšćanskich knižnych wikacha Krabatowych hrach
Choćebuz (ML/SN). „Na Lipšćanskich knižnych wikach je tež Budyske Ludowe nakładnistwo Domowina z prěnjej biografiju spisowaćela Jurja Brězana (1916–1906) wobdźělene. Zezběrał je fakty wo serbskim powědarju Budyski literarny wědomostnik Dietrich Šołta.“ Pod nadpismom „Nakładnistwo Domowina prezentuje prěnju biografiju Brězana“ piše wo tym Choćebuska nowina Lausitzer Rundschau. Wona cituje jednaćelku LND Marku Maćijowu: „Brězan bě najwliwapołniši serbski spisowaćel druheje połojcy 20. lětstotka a je wjace hač 50 knihow spisał. Wušli su wone we wjacorych milionach eksemplarow. Nowa kniha pokazuje na jeho wotměnjawe žiwjenje mjez kejžorskim reichom a znowa zjednoćenej Němskej. Hač do swojeje smjerće lěta 2006 bě wón produktiwny. Jeho najwažniše knihi předleža paralelnje w serbskej a němskej rěči.“ Lausitzer Rundschau pokazuje tež na to, zo předstaji spisowaćel Jurij Koch na prěnim dnju knižnych wikow swoju dźěćacu knihu „Abessinka, wo bist du?“, kotraž je w Lipšćanskim nakładnistwje Lychatz wušła.
Hessa je nowy Krabat
„Šołta žadyn pomnik njespotorha“
Drježdźany (ML/SN). „,Literatura NDR njeměješe ani městno na blidźe za kóčki w cyłoněmskej literaturje‘, mórkotaše Brězan. Něhdy wjele čitany awtor widźeše so po přewróće na kóncu ‚jako mrowja, kotraž bě pod škórnje wičneho hospodarstwa přišła‘. Wón mjenowaše tole trójne manko: Serb, čłowjek z wuchoda a ani wótry ani tajny disident.“ Takle cituje Karin Grossmann Jurja Brězana w přiłoze nowiny Sächsische Zeitung minjenu sobotu. Wona předstaji nowu knihu prof. dr. Dietricha Šołty wo žiwjenju a tworjenju Brězana.
Drježdźanska nowina dale piše: „Stawizny swojeho žiwjenja je wón hišće sam powědał w zwjazkach, kaž ‚Ohne Pass und Zoll‘ a ‚Mein Stück Zeit‘. Na to poćahuje so rěčespytnik Dietrich Šołta, kiž předpołoži nětko prěnju biografiju wo Brězanu. Šołta nawjedowaše wjele lět Budyski Serbski institut a je wuběrny znajer awtora a jeho dźěłow. Wón je w archiwach slědźił a w zawostajenstwje, kotrež běchu Brězanowi třo wnučcy jako namrěwcy literarnemu archiwej w Marbachu předali. Tak přińdźe spisowaćel jako prěni Serb znajmjeńša postum do cyłoněmskich njebjes.“
Za serbski sydlenski rum
Dježdźany (ML/SN). „Snadna bě ličba tych, kotřiž su so přećiwo próstwje wo přistup Luboraza k serbskemu sydlenskemu rumej Braniborskeje wuprajili. Teoretisce pak njeje hišće poslednje słowo prajene, wšako móže so přiwzaće tež bjez přihłosowanja města stać. Kraj wšak je sej zaměr stajił, serbstwo w južnej Braniborskej sylnišo podpěrać. Tohodla schwali w lěću 2014 nowu zakonsku nowelu, kotraž zmóžnja sydlenski rum narodneje mjeńšiny ze słowjanskimi korjenjemi rozšěrić.“
Wo přisłušnosći k serbskemu rumej
Drježdźany (ML/SN). „Štó přisłuša w přichodźe serbskemu sydlenskemu rumej braniborskeje Łužicy? Tuchwilu je jich 28 komunow, mjez nimi Choćebuz ze swojimi wsami. Tež města, kaž Zły Komorow a Baršć, měli za přirjadowanje rozsudźić. Hač do kónca meje maja so próstwy wo přisłušnosć krajej zapodać.“ Redaktor Christian Taubert piše pod nadpismom „Dźe wo kulturu, rěč, tradicije a korjenje“ w Choćebuskej nowinje Lausitzer Rundschau wo přisłušnosći k serbskemu sydlenskemu rumej a wo ćežach, kotrež nastachu při tym na přikład z městačkom Luboraz. „W Luborazu su wothłosowali, hač ma městačko próstwu stajić, zo chce k serbskemu sydlenskemu rumej přisłušeć. Třo měšćanscy zapósłancy hłosowachu za to, štyrjo přećiwo tomu a třo so hłosa wzdachu. Za Domowinu bě rezultat překwapjacy, zo je so jenož jedyn wjace přećiwo próstwje wuprajił. Zo započachu měšćanscy radźićeljo pozitiwnje wo přistupje rozmyslować, je sobu zasłužba Domowinskeje delnjołužiskeje rěčnicy Uty Henšeloweje. Wona předstaji w měšćanskim parlamenće swójsku dokumentaciju wo serbstwje Luboraza.
Mnozy hosćo w Patokec bróžni
Choćebuz (ML/SN). „Wjace hač 1 500 ludźi wopyta loni kładźitu bróžnju na Horach, wo kotruž so ludowa wuměłča Birgit Patokowa stara. Hosćo pochadźeja mjeztym ze wšěch kónčin swěta. Wo starym twarjenju z lěta 1768 běchu samo w USA zhonili. Z tamnišeho zwjazkoweho stata Maryland je Birgit Patokowa loni prěni króć wopytowarjow witała.“ Nowina Lausitzer Rundschau tydźenja wo tym wobšěrnje pisaše a citowaše Birgit Patokowu: „Hosći regiona je najskerje dobre wabjenje za łužisku jězorinu na našu bróžnju skedźbniło. Američenjo běchu přewšo zahorjeni. Mějachmy tež hosći ze Šwicarskeje, Nižozemskeje a Čěskeje. Samo pućowanske busy pola nas zastawaju. Lětsa stej sej hižo dwě wjetšej skupinje turistow bróžnju z ludowuměłskej wustajeńcu wobhladałoj.“
Zetkanišćo Serbski seminar
W najnowšim čisle časopisa Česko-lužický věstník móže předsyda Towarstwa přećelow Serbow (SPL) Lukáš Novosád tójšto zwjeselaceho wo Praskim Serbskim seminarje rozprawjeć. Znajmjeńša hač do lěta 2025 je dom wot ministerstwa šulstwa „požčeny“, to jako „dźiwa- dło, kino, přednoškowy a konferencny centrum a předewšěm jako towaršnostne srjedźišćo, w kotrymž so ludźo často zetkawaja“. Kniharnja a archiw stej sporjadkowanej, w přizemju je bydlenje dotwarjene. Novosád zwěsća, zo je so w seminarje „skónčnje porjadne žiwjenje započało“. Wón mjenuje mjez pomocnikami-darićelemi wjacorych Serbow.
W Serbskim seminarje wotmě so loni nazymu zarjadowanje „Letní slavnost Horní Lužice“, kontaktoweje kenclije Sakskeje, w domje sydlaceje. Wozjewjenej stej witanskej narěči předsydy SPL a Jurja Łušćanskeho. Novosád namołwješe Serbow, „so mocy hłosa njebojeć a serbšćinu stajnje zaso nałožować“.
Młody Japanjan serbšćinu wuknje
Drježdźany (ML/SN). „Zo by narodnu mjeńšinu we wuchodnej Sakskej lěpje zeznał, je Yoshihisa hižo druhi króć do Budyšina přijěł, do stolicy Serbow. Wurjekować je jemu hišće ćežko, ‚z čitanjom to hižo dźe. Mnohe syčawki dyrbju hišće trochu zwučować, praji hóstny student na uniwersiće w Halle. Wo Serbach bě wón prěni króć wot swojeho profesora Gora Christopha Kimury w Tokiju słyšał. Poprawom je pola njeho tehdy słowakšćinu a pólšćinu wuknył.“
Takle pisaše Miriam Schönbach wo 20lětnym Yoshihisy Hagiwaru, kiž chce słowjanskej rěči Hornjeje a Delnjeje Łužicy nawuknyć, minjenu sobotu w nowinje Dresdner Neueste Nachrichten. Pod nadpismom „Z Tokija do Budyšina: Japanjan hori so za serbšćinu“ předstaja žurnalistka přećela serbskeho ludu. Japanjan powěda: „Rěče mje zajimuja. Wone tworja mosty mjez kulturami. Mój profesor, specialist za němske a europske studije, powědaše mi wo narodnych mjenšinach w Němskej, a ze Serbami so wón wuznawa. Jeho informacije wo ‚sorubu‘ – japanske zapřijeće to za Serbow – su mje pozbudźili, wukrajny semester w Němskej planować.“
Mólba do Serbskeho muzeja
Podstupim (ML/SN). „Połnje efektow we wječornym swětle ruma inscenowanej jewitej so dwě holcy při kołwróće z kudźałku a wrjećenom, kotrejž je Berlinski moler Philipp Franck 1907 na jednym ze swojich mnohich přebytkow w Błótach portretował. W Błótach nadeńdźe 1860 w Frankfurće n. M. rodźeny a 1944 w Berlinje zemrěty moler nimale njemylenu krajinu z awtochtonymi wobydlerjemi, kiž běchu sej nałožki a narodnu drastu zachowali a kotřiž napřećiwny wobraz měšćanskeho žiwjenja symbolizowachu. Mystiske Błóta ze serbskim prawobydlerstwom ze swójskej rěču a pisanej drastu, z njeličomnymi rěčkami a wěstej melancholiju krajiny su turistisce wotkryte.“
Takle wopisuje Ingeborg Becker w přinošku „Holcy pod lapu“ w magacinje Kulturneje załožby krajow „Arspro Toto“ mólbu Philippa Francka, kotruž bě Choćebuski Serbski muzej nakupił. Dale tam čitaš: „Přiwobroćenje Francka k Błótam njewotpowědowaše jeničce zajimej na swojoraznosći tuteje krajiny, ale tule nasta mały rjad mólbow. Wone pokazuja žony a holcy w jich dekoratiwnej narodnej drasće při domjacych dźěłach.
