Serbski sejm wizija abo utopija?
Po tym zo bě iniciatiwna skupina Serbski sejm we wjacorych čisłach Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wabiła, dawa redakcija nětko zastupnikam tamneho „lěhwa“ („tábora“) słowo. Tónkróć je wozjewjene měnjenje bywšeho jednaćela Domowiny Bjarnata Cyža, kiž so praša „Sejmik – nošna wizija a realistiska koncepcija abo utopija?“. Awtor wustaja, zo w koncepciji dotal wotmołwy k pjeć zakładnym prašenjam njepředleža. Tak njeje jasne, „kotra forma awtonomije dyrbjała so zwoprawdźić“ abo zo po Zakładnym zakonju Němskeje „njeje móžno wšěch Serbow zarjadnisce registrować“. Cyž zjima, zo je „njedostatk koncepcije sejma přičina, čehodla so po wjac hač šěsć lět za teoretizowanje wo tutej njerealistiskej wiziji skoro nichtó njezajimuje“.
110 lět Towarstwo přećelow Serbow
W lěće 1907 załožichu w Praze „Łužiskoserbske towarstwo Adolf Černý“, dźensa pod mjenom Společnost přátel Lužice“ (SPL) skutkowace. Składnostnje 110. róčnicy wobstaća ma najnowše wudaće časopisa Česko-lužický věstník (čo. 11-12/2017) krótki zarys stawiznow SPL a mysle wšěch předsydow po lěće 2002. Su to Radek Čermák, Leoš Šatava, Hanuš Härtel, Petr Kaleta a Lukáš Novosad.
Měnjenja sahaja wot zwjeselacych nowinkow, kaž je to přistup 28 nowych čłonow 2017, hač k zwěsćenju „zajim wo Łužicu a Łužiskich Serbow w čěskej zjawnosći cyłkownje stagněruje“. Jako wjerški po 1989/1990 su wosebje mnohe kulturne a wědomostne zarjadowanja, nawrót do Serbskeho seminara, wuchowanje a katalogizowanje Hórnikoweje knihownje mjenowane, ale tež zhromadne dźěło ze sakskim zastupnistwom w Serbskim seminarje. Wozjewjene su postrowy k róčnicy wot basnika a přełožowarja Milana Hrabala (wón připowědźa za lětsa online-katalog Hórnikoweje knihownje) a ze serbskeje strony wot předsydy Maćicy Serbskeje Jurja Łušćanskeho a referenta Domowiny Clemensa Škody.
Čěske hódnoćenje Kita Lorenca
Hakle nětko dóšłe oktoberske čisło Praskeho časopisa Česko-lužický věstník ma dwě wobšěrnišej spominani na zemrěteho Kita Lorenca. Předsyda Towarstwa přećelow Serbow Lukáš Novosad mjenuje jeho „najwjetšeho serbskeho basnika druheje połojcy 20. lětstotka“, ale tež „jednoho z najwažnišich přełožowarjow a editorow“. Novosad wustaja, zo je Lorenc tójšto wuznamjenjenjow „poetiskeje přeswědčiwosće dla“ dóstał, zo „w čěšćinje nimo sorabistow so jeho basnjam wěnowachu tak znaći přełožowarjo kaž Jan Skácel a Ludvík Kundera“. Milan Hrabal z Varnsdorfa dopomina so na „mnohe wosobinske zetkanja z Lorencom, kiž je njezapomnity“. K smjerći přećela stwori wón baseń „Básnik se loučí“ („Basnik so rozžohnuje“). Z pjera Kita Lorenca stej wozjewjenej basni „Čas njebě“ (z přełožkom Radeka Čermáka do čěšćiny) a „Melodija“ (přełožk Milan Hrabal). Časopis wozjewi foto zemrěteho a wobraz něhdyšeho młyna we Wuježku.
„Nimo wjesela běchutež frustrěrowace wokomiki“
Drježdźany (ML/SN). „Sym so hižo wobhonił, kotra tramwajka w kotrym času ke krajnemu sejmej jězdźi.“ Takle wotmołwi sakski ministerski prezident Stanisław Tilich (CDU) na prašenje wo swojich planach po 13. decembru, hdyž swoje statne a stronske zastojnstwje złoži. Nowina Dresdner Neueste Nachrichten wozjewi njedawno pod nadpismom „Njeńdu w hněwje“ wobšěrny interview z Tilichom wo jeho wotchadźe. Wón praji: „Wěm, zo so wjetšina ludźi na mnje njehněwa. Woteńdu tuž, bjez toho zo so sam hněwam. Kraj ma najlěpše wuměnjenja, swój puć dale hić – nětko bjeze mnje na čole. Po nimale 30 lětach w politice mam to za cyle normalne, zo nochcu na stólcu lěpić.“
Na kwas prošeni
Serbsku literaturu předstajili
Sćelak Radío Devín zjawnoprawniskeho słowakskeho rozhłosa je zašły měsac wěnował hodźinske wusyłanje serbskej literaturje. Přełožowarjej Ján Zambor a Peter Čačko předstajištaj słowakskim připosłucharjam znatych serbskich basnikow a prozaistow.
Bratislavski dźiwadźelnik Ján Mistrík čitaše tekst „Wusonjeny kóń“ a „List wnučkam“ Jurja Brězana kaž tež wurězk z powědančka Jurja Kocha „Ruski pacient“. Přednjesli su basnje Kita Lorenca, Benedikta Dyrlicha a Róže Domašcyneje. Wonaj rozprawještaj wo swojim dźěle a mjez druhim tež wo wobdźělenju na Swjedźenjach serbskeje poezije.
Wusyłanje Ars litera słowakskeho rozhłosa, wot póndźele do pjatka stajnje wot 17 do 18 hodź., zaběra so ze swětowej a z domizniskej literaturu. Tak předstajeja awtorojo mjez druhim knižnu kulturu. Runje tak analyzuja a reflektuja literarne tworjenje předstajenych awtorow. Ingrid Juršikowa
Wjele wopyta w Serbskim seminarje
Časopis Česko-lužický věstník pisa w najnowšim čisle 6/2017 wo wopyće biskopa Drježdźansko-Mišnjanskeje diecezy Heinricha Timmereversa w Praskim Serbskim seminarje. Tam zhoni cyrkwinski dostojnik wo stawiznach domu, wo jeho wuznamje za Serbow. Biskop wobhlada sej ze zajimom Hórnikowu knihownju. Do hóstneje knihi zapisa tele dźakne słowa: „Z radosću a wulkim respektom sym w tychle rumnosćach spóznał a začuwał, kak buchu duchowni našeho biskopstwa kubłani a na swoju słužbu přihotowani.“
W Serbskim seminarje přebywaše w meji tež delegacija sakskeho knježerstwa pod nawodom ministerskeho prezidenta Stanisława Tilicha. Dom dźě je městno sakskeje kontaktoweje kenclije a wobsteji mjeztym dwaceći lět. W Hórnikowej knihowni so sta, zo Tilich předsydźe Towarstwa přećelow Serbow (SPL) Lukášej Novosadej na spočatku toho wuwjedźenjow k stawiznam domu a jeho wuznama za Serbow přiwoła: „Rěčće serbsce, ja jim přełožu.“ To wubudźi bjezradnosć mjez přitomnymi tołmačerjemi.
Mjez katolskimi Serbami
Berlin (ML/SN). „Dokelž je lědma europski region tak sekularizowany kaž bywša NDR, bě mi ćežko wěrić rozšěrjenej tezy, zo su Serbja runje nabožiny dla přežiwili. Mjeztym zo buchu Delnjoserbja wot ewangelskich fararjow germanizowani, je katolska cyrkej hornjoserbstwo w małej konfesionalnej enklawje spěchowała. Nětko je to pjeć kompaktnje ležacych gmejnow – zarjadniski zwjazk Při Klóšterskej wodźe –, hdźež wjetšina ludźi hišće serbšćinu wobknježi.“
Pod nadpismom „Mjez žiwymi Serbami“ pisaše Martin Leidenfrost njedawno w Berlinskej nowinje Neues Deutschland wo swojim kónctydźenskim přebytku w našim ludźe. Najskerje je jeho něchtó, snadź naspomnjena předawarka serbskich suweněrow, zwjeršnje wo cyłkownym połoženju Serbow informowała. Katolscy Serbja su dźě tež kompaktnje w Kulowskej, Radworskej a Baćońskej wosadźe kaž tež w Budyšinje žiwi.
Mjez pesimizmom a optimizmom
K stoćinam Jurja Chěžki je na titulnej stronje najnowšeho čisła časopisa Česko-lužický věstník baseń „W Róžeńće při studni“ w serbskej a čěskej rěči wozjewjena. K tomu podate je wulke foto Marijineje studnički. Čitar zhoni, zo přihotuje Milan Hrabal z Varnsdorfa zběrku z poeziju Chěžki. Temu „Wotemrěće połobskich a pomorskich Słowjanow a kónc Arkony?“ Ondřej Doležal na přichodnych stronach wobšěrnje wobjednawa. Awtor pisa, zo knježeše w staršich wozjewjenjach tele měnjenje: Z dobyćom Arkony 1168 skónči so „słowjanska statnosć“ na teritoriju dźensnišeje Němskeje a zo slědowaše hač do kónca 13. lětstotka „dospołne wotemrěće Słowjanow z wuwzaćom Drjewjanow wokoło Lüneburga a Łužiskich Serbow“. Dźensa maja etnologojo za to, zo wotemrěwanje wěsteho luda dlěje hač lětstotkaj traje. „W lěće 800 wšak ... wužiwachu słowjansku rěč jenož hišće we Łužicy.“ W Mecklenburgskej započa so přeněmčenje w knjejskich swójbach na proze 13. lětstotka. Poslednje słowjanske mjeno knježaceho bě Borwin (rodźeny něhdźe 1178). Awtor wopyta w lěće 2015 Arkonu a bě swědk wurywankow na najsewjernišim dźělu kupy Rujany.
Wšudźe knježi njedostatk wučerjow
Němski dźenik Der Tagesspiegel je so minjene dny w jednym ze swojich přinoškow zaběrał ze situaciju wučerjow w Serbach. Awtorka Heidrun Böger hižo w přenjej sadźe přinoška piše: „Zo by serbskosć žiwa wostała, pobrachuja wučerjo.“ A skedźbnja na zaměr Lipšćanskeje uniwersity, kotraž chce Njeserbam studij sorabistiki zmóžnić.
Božena Hojerec praji, zo je so hižo přeco chcyła z wučerku stać. Studentka 6. semestra wučerstwa za zakładnu šulu rozprawja wo tym, što ju w domiznje dźerži. Su to wjes Jaseńca, z kotrejež pochadźa, swójbni, nałožki a swjedźenje. Zwjazana čuje so tež ze Serbami, kotřiž kaž wona, w Lipsku studuja.
Dale wěnuje so awtorka nowinskeho přinoška Institutej za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity, wobstejacemu wot 1950tych lět. Wona piše wo małej wobsadce přistajenych a wo tym, hdźe móža młodostni po studiju skutkować.
