Čěska knižka wo „Hance z Łužicy“ w Rumburku wušła
W sewjeročěskim Rumburku bydlaca 70lětna Zdeňka Ondrušová je zestajała knižku wo swojej maćeri Hanje (Annje) Žaludovej, rodźenej Šimanec z Radworskich Młynskich chěžow. Na spodobnje wuhotowanych 120 stronach wuběrneje papjery zhonimy z tekstom a wobšěrnej zběrku fotow tójšto ze žiwjenja Serbowki, wosebje wo jeje přebywanju w Čěskej wot lěta 1946 hač do kónca žiwjenja w lěće 2007. W lisće do Budyšina pisa dźowka Zdeňka, zo měješe mać zajimawe žiwjenje. Sama so jako Połserbowka wuznawa, kotraž so rady na wopyty pola dźěda a wowki dopomina.
Dokumenty wo Wójćechu Kóčce
W Serbskej protyce za lěto 2021 je nastawk wo archeologu Wójćechu Kóčce z Wownjowa. Awtor je pólski wědomostnik, přećel Serbow, čłon Maćicy Serbskeje Piotr Pałys z Opola. Tajke daty ze žiwjenja a skutkowanja serbsko-pólskeho slědźerja dotal druhdźe wozjewjene njeběchu.
Wo skutkowanju Kóčki po Druhej swětowej wójnje wuńdźe pólskorěčna kniha „Wójćech Kóčka we łužiskoserbskim narodnym hibanju (1945–1950) – wuběr dokumentow“. Piotr Pałys zestaja zběrku z 52 dokumentami na zakładźe studija podłožkow w archiwach we Waršawje, Wrócławju, w Poznanju a Budyšinje. Hłowny wobsah knihi su spisy k poćaham mjez Serbami a Pólskej – k tomu wupokazanych je 31 spisow z Budyskeho Serbskeho kulturneho archiwa, 13 z pólskich archiwow. 35 aktow je mašinopisnych, 14 rukopisnych, tři artikle su nowinske wotćišće. Wjetšina, 34, je w hornjoserbšćinje, 18 pak w pólšćinje.
Łužica je dale jeje domizna
Młyny pomału mlěja, ale mlěja. Tak znajmjeńša so mi dźěše, jako dźeržach wućišć rozmołwy z Gabrielu Mariju Šmajdźinej w rukomaj. Wozjewjena bě rozmołwa Manfreda Ertela z woblubowanej dźiwadźelnicu pod rubriku „Hamburger im Gespräch“ – a nětko młyn, kiž pomału mlěje – lětsa 30. meje. Łužiskej wučerce na wuměnku je přiwuzny, na sewjeru bydlacy, přinošk we wućišćanej formje sposrědkował. Zajimowani móža jón přeco hišće internetnje čitać, a to pod www.shz.de schleswigsko-holsteinskeho nowinskeho nakładnistwa. Titul přinoška je „Rote Teppiche sind nicht so meins“.
Wo Serbskim sejmje a druhim
Ze zapozdźenjom stej dóšłoj lońšej dwójnej čisle 7/8 a 9/10 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník. K wšěm přinoškam na cyłkownje 32 stronach njemóžemy so wuprajić. Pod nadpismom „Lužickosrbský parlament“ předstaja Lukáš Novosad, předsyda Towarstwa přećelow Serbow, dowólbnu diskusiju, wuslědki hłosowanja a komentuje rěč čłona sejma Alexandera Pólka na hłownej zhromadźiznje Domowiny 30. nalětnika 2019 w Chrósćicach. Z časa do wólbow wuzběhuje awtor dwanaće wobmyslenjow Fabiana Kaulfürsta a jasne 95 procentow wotpokazowanja k prašenju „Chcu ja TUTÓN Serbski sejm?“. Wo wólbach samych 3. nazymnika 2018 čitamy, zo bě wobdźělenje z 908 hłosami „tristní“, štož rěka serbsce „zrudne, bjeztróštne“. (Přispomnjenje: Hišće mjeńša ličba płaćiwych hłosow – 828 – ani hišće podata njeje. – M.K.).
Projekt nětko w Korutanskej
Dosć wobšěrnje rozprawjeja medije na wotewrjenje wustajeńcy „Wobrazy krajiny“ w Celovecskim Muzeju načasneho wuměłstwa Korutanskeje (MMKK). W fokusu steji tworićelske dźěło serbskich wuměłcow, pokazowace na problemy, z kotrymiž ma so łužiska ludnosć rozestajeć. Předewšěm stej to wotbagrowanje wsow a z nim zhubjena swójska identita, wosebje pak rěč.
„Serbja w komunistiskej Čěskosłowakskej“
Pod mjenowanym nadpismom je w najnowšim čisle w Jenje wuchadźaceho časopisa „Gerbergasse 18“ nastawk dr. Tima Meškanka wozjewjeny. Docent Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity wěnuje so problemej wobčušlenja Serbow w susodnym kraju po lěće 1948, jako so tam komunisća na móc dóstachu. Podate pak su tež přikłady, kak negatiwnje je so tele wobčušlenje na čěske wosobiny wuskutkowało, kotrež běchu dobri přećeljo Serbow.
Na spočatku awtor wuzběhuje, zo so hnydom po Druhej swětowej wójnje kulturno-narodne styki mjez našimaj ludomaj wožiwichu. W Praze zahaji hižo 10. meje 1945 Łužiskoserbski narodny wuběrk swoju dźěławosć. Z čěskeje strony wobnowichu Towarstwo přećelow Serbow (Společnost přátel Lužice), zjednoćenstwo Ústřední matice školská postara so wo załoženje serbskeho gymnazija 2. hodownika 1945 w Českej Lípje (pozdźišo we Varnsdorfje a po tym hišće lěto w Liberecu), a rozhłós z Prahi a dalšeju studijow wusyłaše w serbskej rěči.
Lěkar za bjezdomnych a chudych
Baierbrunn (ML/SN). „Kóždu srjedu podawa so 59lětny Stanisław Nawka ze swojej jězdnej praksu na turu. Prěnja stacija w Hamburgu je Budapestowa dróha a tam Dom Betlehema. ‚A hewak je wšo w porjadku?‘, praša so wón swojeho prěnjeho pacienta pólsce, mjeztym zo jemu ćišć kreje měri. Stanisław Nawka klepnje jemu na ramjo. Wonka před jeho praksu nuzoweje pomocy čakaja štyrjo dalši pacienća. Woni žiworja na dróze, kaž nimale wšitcy, kotrychž wón tele dopołdnjo lěkuje.“ Tak wopisuje wudaće časopisa Apotheken Umschau dobrowólne lěkowanje Stanisława Nawki, jednoho z pjeć „rjekow wšědneho dnja“, kotrychž časopis předstaja.
Serbski sejm so měsačnje schadźuje
Frankfurt nad Mohanom (ML/SN). „Tohodla maja woni nětko parlament – Serbja we Łužicy, tón Serbski sejm. Reportaža wo ludźoch, kotřiž nochcedźa swoju domiznu wopušćić, ale ju tworić. Swójski parlament za mjeńšinu. Serbski sejm je nowy – wo nim so wadźa.“ Pod nadpismom „Woni sahaja za mocu“ pisa David Kreuz w měsačnym ewangelskim magacinje „chrismon“ wo skutkowanju a problemach Serbskeho sejma.
Njeswačidło – žiwa a moderna wjes
Drježdźany (ML/SN). „Njeswačidło přisłuša wot Europskeje unije spěchowanemu Leaderowemu regionej Hornjołužiska krajina hole a hatow, kotraž w Budyskim wokrjesu tři města a třinaće gmejnow wopřijima. Gmejna Njeswačidło słuša do hamtskeho serbskeho sydlenskeho ruma, je 46 kwadratnych kilometrow wulka a jeje wjesnjanosta rěka Gerd Schuster (CDU). Wjes Njeswačidło je dźěl gmejny samsneho mjena, leži dwanaće kilometrow sewjerozapadnje Budyšina na kromje biosferoweho rezerwata Hornjołužiska hola a haty UNESCO a ma 851 wobydlerjow. W lěće 1268 bu sydlišćo jako Nyzwaz prěni króć naspomnjene.“
Takle započina třistronski přinošk „Wjes so znowa wunamaka“ w Drježdźanskim časopisu „enso Magazin“ wo dwurěčnej wsy. Wjesnjanosta Gerd Schuster w nim wuzběhuje, zo „třinaće towarstwow kulturne žiwjenje Njeswačidła postaja. Za wulkosć našeje wsy je to kedźbyhódna ličba.“
Njepřećelskosće dokumentowane
Rozhłosowy sćelak Deutschlandfunk Kultur je so tele dny z nowej wustajeńcu serbskeje wuměłče Iris Brankačkoweje w Muzeju Budyšin zaběrał, rozestajacej so z temu „Rasizm přećiwo Serbam“. Interview z wuměłču wjedł je žurnalist Vladimir Balzer.
