Za politiske samopostajowanje
Choćebuz/Bozen (ML/SN/JaW). „Ze 24 wolenymi zapósłancami je so Serbski sejm, parlament Serbow, prěni króć w Slepom schadźował. Parlamentownikow bě něhdźe 1 300 ludźi woliło (ličba poćahuje so na přizjewjenja za listowe wólby, nic pak na konkretnych 828 wolerjow; přisp. ML). We Łužicy bydli něhdźe 60 000 Serbow. Po dwanaćoch pochadźeja zapósłancy z Delnjeje a z Hornjeje Łužicy. Serbski sejm je hišće bjez předsydy.“
Angela Stachowa zapomnjena?
Jako swjećeše w Lipsku bydlaca Angela Stachowa 18. awgusta sydomdźesaćiny, njebě w Serbach ničo wo dźěle jubilarki čitać a słyšeć. Ma tuž čěski přećel Serbow Leoš Šatava prawje, hdyž w čisle 7-8/2018 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wo „zapomnjenej“ serbskej awtorce pisa? Při tym mjenuje Stachowu „nowotarku moderneje serbskeje literatury“. Šatava naspomnja jeje dźěła „Sobotu wječor doma“ (1978), „Nahła zyma“ (1984) a w němskej rěči „Stunde zwischen Hund & Katz“ (1975) a „Geschichten für Majka“ (1978). Rěči tež wo „literarnym narodnym skandalu“, nastatym po wozjewjenju nowelki „Dótknjenje“ ze zběrki „Tři kristalowe karančki“ (1980). Stalinistisce zmysleni Serbja wumjetowachu Stachowej „pesimizm, negatiwnosć a dekadentnosć“. (Přispomnjenje: Jednaše so wo fiktiwny podawk, zo na turneji Serbskeho ludoweho ansambla w lěće 2025 žane serbske słowa słyšeć njeběchu. – M. K.) Kaž Šatava na kóncu nastawka znjeměrnjeny pisa, „je wjac hač mjerzace, zo su jeje twórby dźensa poměrnje mało znate“.
Wo rozestajenjach nastupajo wólby
Berlin (ML/SN). „Utu Brězanec a Stanisława Tilicha kóždy znaje. Zo staj spěwarka a politikar wuznawacaj Serbaj, mało ludźi wě. Hišće mjenje znate pak je, što słowjanski ludźik, kotrehož něhdźe 60 000 ludźi bydli w sakskej Hornjej a w braniborskej Delnjej Łužicy, tuchwilu zaběra: wólby swójskeho parlamenta.“ Pod nadpismom „Serbja maja wólby“ pisaše tydźenik „Super illu“ wo hibanju za Serbski sejm. Kulturneho wědomostnika Měrćina Wałdu cituja: „Nimamy žane swójske politiske zastupnistwo, kotrež wo rozdźělenju financow rozsudźi.“ Serbski sejm ma 24 sydłow. Hač do 3. nowembra měješe so wón z listowymi wólbami ze 34 kandidatow wuzwolić.
Wjace kedźbnosće za jatych NS-časa
Berlin (ML/SN). „Jenož w regionje znaty je drje serbski tworjacy wuměłc Měrćin Nowak-Njechorński, kotrehož do jastwa tyknychu, dokelž bě w satiriskim přinošku za serbski dźenik němčinu z rjechtanjom žabow w hatach přirunał. Nacije jemu tuž ‚čěskofilnosć a antiněmske nahlady‘ wumjetowachu. Nowakowy artikl bě sobu přičina, zo buchu Serbske Nowiny nalěto 1933 na wosom dnjow zakazane.“ Tak čitaš w nimale cyłostronskim njedawnym přinošku w Berlinskej nowinje Neues Deutschland „Ze sćina Thälmanna“.
Chwalba čěskemu knježerstwu
Předsyda Praskeho Towarstwa přećelow Serbow (Společnost přátel Lužice – SPL) Lukáš Novosad měješe wobšěrny interview z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom. Čěsko-serbski tekst (wobaj partneraj rěčeštaj w swojej maćeršćinje) bu w čisle 6/2018 časopisa Česko-lužický věstník wozjewjeny. Dawid Statnik dźakowaše so SPL za jeho skutkowanje. „Bjez SPL bychu Serbja byli wo wažneho zwjazkarja chudši“, je dźě wone „přewšo aktiwne a produktiwne towarstwo“, kotrehož skutk je „tež skutk słowjanskeje zhromadnosće“. Statnik zwurazni, zo njech „wostanje Serbski seminar dale trajny domicil SPL a zo SPL, Serbja a w samsnym domje zaměstnjeny sakski běrow dale dobre styki wudźeržuja“.
Wjele přikleska k rozžohnowanju
Drježdźany (ML/SN). „Jeho wotkazanje bě – za jeho poměry ,palacy‘ apel zapósłancam wo respektnym mjezsobnym wobchadźe. Posledni raz zabra Tilich w zadnim CDU-rynku městno, posledni króć steješe wón za rěčnym pultom.“ Tak pisaše minjeny pjatk nowina Dresdner Neueste Nachrichten pod nadpismom „To běše za Stanisława Tilicha“ wo jeho poslednim dnju w parlamenće. Dźenik jeho citowaše: „Sym dźakowny za čas, kotryž móžach jako zapósłanc krajneho sejma a we wšelakich knježerstwowych zastojnstwach w tutym kraju ludźom słužić.“ Nowina dale pisaše, „zo praji wón tole w debaće wo přichodźe brunicowych rewěrow Sakskeje. Wón dźakowaše so tež opoziciji za kolegialnu mjezsobnosć. Zdobom namołwi při wšěch rozestajenjach do ciwilneho a respektneho mjezsobneho wobchadźenja, dokelž ma parlament přikład być.“ Za to dósta wjele přikleska a sylne owacije wot parlamentownikow CDU a SPD a wot bywšich, nětko bjezfrakciskich zapósłancow AfD.
Wopominaja Krawcec swójbu
W čisle 5/2018 časopisa Česko-lužický věstník je druhi dźěl nastawka Trudle Malinkoweje „Serbske pomniki w Čěskej a Słowakskej“. Wobšěrnje ze słowom a wobrazom awtorka informuje, kak čěske město Varnsdorf/Warnoćicy našeho krajana Bjarnata Krawca a jeho swójbnych česći. Wozjewjene su nanowe daty w měsće wot 1. nazymnika 1945 hač do jeho smjerće 25. nazymnika 1948. Podate je foto pomjatneje tafle na domje, w kotrymž hudźbnik z mandźelskej spočatnje pola šulskeho direktora Karela Mackůwa bydleštaj. Dale wozjewjene su žiwjenske daty dźowki Hanki, k tomu pomjatna tafla z portretom wuměłče na farskim domje na Naměsće Edvarda Beneša. Jako třeće je wulki narowny kamjeń na wobrazu – swójbny row na kěrchowje při dróze do Studánki.
Wo sakskich twórbach wLubnjowje
Drježdźany (ML/SN). „Na informaciskej tafli Lubnjowskeje Mikławšoweje cyrkwje hłuboko w Błótach čitaš, zo bu wona w lětach 1738 do 1741 w stilu sakskeho baroka natwarjena, a to po planach Drježdźanskeho twarskeho mištra twjerdźiznow Gottfrieda Findeisena. Kónčina, kotrejž bě wulki syn Braniborskeje Theodor Fontane zwjazk ‚Sprjewiny kraj‘ swojich sławnych ‚Pućowanjow po braniborskej marki‘ wěnował, słušeše jónu k Sakskej.“
Pod nadpismom „Hdźež do cyrkwje čołmikowachu“ wopisuje nowina Dresdner Neueste Nachrichten na swojej kóždopóndźelnišej domizniskej stronje jara wobšěrnje Lubnjowsku hłownu cyrkej swj. Mikławša a jeje drohoćinki. Z nastawka zhoniš, zo „dyrbjachu předchadnika nětčišeho Božeho domu 1736 špatneho twarskeho stawa dla spotorhać. Najskerje bě bahnojta póda přičina za to, přetož wokolne hasy běchu hišće w 19. lětstotku rěčki. Zwjetša podawachu so serbscy kemšerjo w swojej narodnej drasće z wokolnych wsow tehdy z čołmami na Božu słužbu.“
„Pomnikarka“ Trudla Malinkowa
Čisło 4/2018 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wobjednawa nastawk „Serbske pomniki w Čěskej a Słowakskej“. Awtorka Trudla Malinkowa je wědomostna sobudźěłaćerka Serbskeho instituta a wjelelětna předsydka pomnikoweho wuběrka Maćicy Serbskeje. Wuběrk ma wulke zasłužby na postajenju resp. wobnowjenju mnohich pomnikow a pomjatnych taflow w Serbach. Trudla Malinkowa, tak powěstnik informuje, je w měsačniku Pomhaj Bóh seriju „Pomniki w ewangelskim dźělu serbskeje Łužicy“ wozjewiła, a mjenuja ju tohodla etablěrowanu „pomnikarku“.
W předsłowje k artiklej redakcija věstníka wustaja, zo su serbske pomniki w susodnymaj krajomaj stopy kulturnych stykow. „Kaž je znate, namakamy w Čěskej wopomnjensku taflu a row w Praze, pomjatnu taflu w Neveklovje a tohorunja tajku taflu a row we Varnsdorfje, w Słowakskej wopomnjensku taflu w Košicach.“ Za kóždy objekt je ze słowom a wobrazom informacija městna, ale tež poćah k wosobje, towarstwu abo instituciji. Přidate su bibliografiske žórła, zo móhli so zajimcy nadrobnišo wobhonić.
Sylnosć serbskeje swójby
Žona w katolskej narodnej drasće na mopedźe typa Łastojčka – tajki wobraz na titulnej stronje časopisa „pogrom“, wudawaneho dwuměsačnje wot Towaršnosće za wohrožene ludy, budźi hnydom na prěni napohlad kedźbnosć. Wězo je wosebita dowolnosć za nošerki narodneje drasty, wzdać so na mopedźe a motorskim nahłownika, mjeztym přežita, dokelž sydnu so wone skerje za wodźidło awta. Marja Regelowa z Hatow a druhe žony pak słušachu swój čas na łužiskich dróhach do wobdźiwanych eksotkow a běchu woblubowane fotowe motiwy.
Zajimawy wid na „swój“ serbski lud w dźensnišej towaršnosći Němskeje podawa w samsnym čisle mjenowaneho časopisa žurnalist Marcel Brauman, bydlacy we Łuze pola Njeswačidła a skutkowacy w Drježdźanach. Daloko znaty bu rodźeny Hamburgčan předewšěm wužiwarjam moderneho medija internet ze swojim serbskorěčnym blogom pod pseudonymom „Piwarc“, w kotrymž wobjednawaše přez lěta kritisce a z wěstej ironiju podawki w małym serbskim swěće a zwonka njeho.
