Bych to ratarjam a buram popřał
Horcota a suchota nas chětro poćežujetej. A kónc njeje wotwidźeć. Za přichodny tydźeń wěšća meteorologojo znowa wysoke temperatury a wězo suchotu. Spadki zašłych dnjow a tydźenjow běchu woprawdźe jenož často citowana „kapka na horcy kamjeń“.
Najbóle pod tuchwilnej situaciju pak ćerpja ratarjo a burja. Mnozy skorža škodow suchoty dla. Hišće bóle strachuja so plahowarjo skotu wo swój přichod. Wjacori hižo rozmysluja dźěl skotu z nuzy zarězać, dokelž nimaja picy dosć. W Hornjej Łužicy situacija ani najhórša njeje. W kónčinach, na přikład w Saksko-Anhaltskej wokoło Magdeburga, maja so hišće ćešo. Wšudźe pak pobrachuje woda, předewšěm njedosahaceho dešća dla, zo by so žiwjenje dale wjerćało.
Rědke reje na huslach a křidle
Kónc awgusta zaběži lětuši rjad serbskich ENA-koncertow. Pod hesłom „Saitensprünge/Trunowe skoki“ předstajitej Drježdźanska wiolinistka Anett Baumann a pianistka a komponistka Liana Bertók – zdobom zarjadowarka rjadu – rědke twórby rozdźělnych žanrow. Bosćan Nawka je so z Budyskej hudźbnicu rozmołwjał.
Knjeni Bertók, što mamy sej pod markantnym hesłom předstajić?
L. Bertók: W srjedźišću programa steja reje – serbske ludowe a wuměłske runje tak kaž mjezynarodne. Anett Baumann je na huslach předstaji. Njeskakamy takrjec jenož na trunach wioliny, ale zdobom wot kraja ke krajej a tež mjez žanrami. W programje jewja so mjez druhim tradicionalne twórby, jazz a tango na přikład Korle Awgusta Kocora, Antonína Dvořáka a Astora Piazzolle. Wosebitostka budźe Jana Rawpowy fokstrot, z kotrymž chcu lětuše 90ćiny komponista wuzběhnyć a runočasnje na štwórty koncert rjadu skedźbnić. Na nim wěnuju so cyle jeho kompozicijam, kotrež budu hudźbnicy wot wosom do 64 lět interpretować – wjace pak nětko hišće njepřeradźu.
Kelko koncertow maće planowanych?
Europske myto europskej ideji
Składnostnje lětušeje 1000. róčnicy Budyskeho měra su měšćanske zarjadnistwo, towarstwo Kamjentny dom, ewangelska wosada swj. Pětra, krajnoradny zarjad, Budyski turistiski zwjazk, Domowina a Serbski institut hižo tójšto zarjadowanjow přewjedli. Nětko wupisa město europske spěchowanske myto DIE/KUNST/EUROPA. Bosćan Nawka je so z Andréjom Wuchtom rozmołwjał, kiž projekt koordinuje.
Knježe Wuchto, što za mytom tči?
A. Wucht: Mysl, tajke myto we wobłuku lětušich zarjadowanjow kołowokoło Budyskeho měra wupisać, mějachmy hižo na prěnich planowanskich zhromadźiznach. W běhu lěta smy ju skonkretizowali. Zaměr myta je spěchować ideju Europy a mjezy překročace mjezsobne žiwjenje. Hesło woznamjenja, zo dźe na jednym boku wo wuměłstwo mjezsobneho wobchadźenja w zmysle wustojnosće, na tamnym boku wo woprawdźite wuměłstwo w zmysle kulturneho tworjenja.
Na koho so z mytom wusměrjeće?
Měli zlutniwišo žiwi być, abo?
Njedawno pobych pola šewca. W horšći mějach lětni črij, začinjak bě so torhnył. W połnych regalach widźach nimo dźěćacych, žónskich a muskich črijow a kožanych škórnjow wjetše a mjeńše toboły a samo anorak ze skóncowanym zasmykom. Za mnu stejachu třo dalši kupcy z črijom w ruce, wjetšej wudźenskej tobołu a žónska chcyše sej něšto wotewzać. Rjemjeslnik, kiž so na wuměnk hotuje, mi powědaše, zo ludźo zaso wjace wěcow k wuporjedźenju noša. Samo wšelake płachty a dźěraty płat słónčnikow. Ducy domoj sej w awće prajach: Widźiš!
Projekt měł dale wostać
W Małowjelkowskich sotrownjach wotměwa so tuchwilu mjeztym třeće kulturne lěćo. Milenka Rječcyna je so z organizatorom Mikeom Salomonom rozmołwjała.
Z kotreje přičiny zapřijeće kulturne kubłanje do swojeho kulturneho lěća?
M. Salomon: Wěm, zo bu tema kulturne kubłanje w Sakskej wot wšeho spočatka zanjechana. Tuž je mi wažne pokazać, zo je trjeba z kwalitatiwnje naročnym wuměłstwom w małych formach ludźom swět wotewrěć.
Lětsa maće prěni króć tež přednoški we wobłuku kulturneho lěća pod hesłom „Tajke zbožo“. Čehodla?
M. Salomon: Mam zaćišć, zo tudyši wobydlerjo husto njewědźa, što jich kulturne namrěwstwo je. Njeje jim znate, kotru hódnotu měješe Ochranowska wosada za wuwiće regiona. Tak koncentruju so lětsa na rjad přednoškow, zaběracy so ze skutkowanjom tohole wěrywuznaća, kotrež bě wosebje we 18. lětstotku po cyłej Łužicy wusahowacu rólu hrało.
Maće tež kubłanske poskitki za dźěći?
Hosćo su stajnje rady witani
Na lětuši kurs čěšćiny w Chrósćicach su so wjacori wobdźělnicy přizjewili. Milenka Rječcyna je so z nawodu kursa a wučerjom čěšćiny w Serbach Janom Breindlom rozmołwjała.
Kelko zajimcow je so na kurs přizjewiło?
J. Breindl. Tuchwilu su to dźewjećo, kotřiž chcedźa so na kursu na Chróšćanskej farje wobdźělić. Woni pochadźeja wosebje z Chrósćic a wokolnych wsow. Mjez nimi pak je tež zajimc z Budyšina.
Sće składnosć měł, wobdźělnikow hižo do kursa zeznać?
J. Breindl: Haj, z někotrymi sym wosobinsce, z dalšimi telefonisce rěčał. Mějach pak zaćišć, zo tež jich hižo znaju. Přiwšěm njedóstach mjena a mjezwoča hišće hromadu. Dźensa popołdnju při zahajenju je so nětko wšitko wujasniło.
Kajki rěčny staw na polu čěšćiny wobdźělnicy kursa maja?
J. Breindl: Prajili mi su, zo dotal čěsce njerěča. Z nazhonjenja pak wěm, zo je Serbam poměrnje lochko moju maćeršćinu nałožować. Tuž ma tón abo tamny hižo zakładne znajomosće. Mój zaměr je, jim dać pokiwy, što serbšćinu a čěšćinu rozeznawa. Tak zmylki njeworaja.
„We wutrobje sym Serbowka“
Angelika Balccyna, wot lěta 2008 předsydka Trjebinskeje Domowinskeje skupiny, je ze swojej wsu wusko zwjazana. Po wukubłanju bě dwě lěće pěstowarka w Slepom a dalše 33 lět nawodnica Trjebinskeho dźěćaceho dnjoweho přebywanišća. W powołanskim žiwjenju je wona serbskosć wsy předewšěm z dźěćimi sobu tworiła. Jost Schmidtchen je so z njej wo serbskim žiwjenju w Trjebinje rozmołwjał.
Trjebinska Domowinska skupina ma dołhe stawizny a tradiciju. Kajke běchu jeje spočatki?
Z hudźbu ewangelij šěrić
Pater Paulus Maria Tautz, rodźeny w Pirnje, je hižo třeće lěto hłowny organizator Róžeńčanskeho Gig-festiwala. Wón bě lěta 2014 zhromadnje z fararjom Šćěpanom Delanom w Radworju Alojsowy festiwal nastorčił, kotryž sta so pozdźišo z Gig-festiwalom. Gloria Žurec je so z tuchwilu w New Yorku skutkowacym mnichom rjadu franciskanow wobnowjenja rozmołwjała.
Patro Pauluso, Gig-festiwal w Róžeńće bě wšak poprawom třeća lětuša stacija rjadu Gig-festiwalow. Hdźe sće z hudźbnikami do toho byli?
„Łoskoćiweto prašenje“
Wito Wawrik z Radworja, Sofija Šołćic z Hórkow a Aya Hrjehorjec z Noweje Wjeski běchu lětsa we Wodowych Hendrichecach w rěčnym lěhwje Serbskeho šulskeho towarstwa. Milenka Rječcyna je so z nimi rozmołwjała.
Hdźe chodźiće do šule a dokal póńdźeće w šulskim lěćem 2018/2019?
Wito: Wot noweho šulskeho lěta póndu do 5. lětnika Radworskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“. Dotal běch tam šuler na zakładnej šuli.
Sofija: Budu wot noweho šulskeho lěta do 6. lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija chodźić. Sym tam hižo cyłe lěto wuknyła. Do toho sym w Ralbicach do šule chodźiła.
Aya: Mój smój na gymnaziju šulskej towaršce. Do toho sym we Worklecach wuknyła.
Štó je wam radźił sobu do rěčneho lěhwa SŠT jěć?
Sofija: Sym, hižo druhdźe w prózdninskim lěhwje była, na přikład w Němskich Pazlicach. Lětsa sym prěni króć prajiła, zo pojědu sobu do Wodowych Hendrichec. Ćeta Marlis (přisp. red. Marlis Młynkowa, koordinatorka SŠT), naša susodka, je mi prajiła, zo to móžu.
Aya: Moja sotra a přećeljo su tu hižo byli. A tak sym so lětsa rozsudźiła tež jónu sobu jěć.
Dobre wukony překwapili
21. lěćny kurs za serbsku rěč a kulturu Serbskeho instituta su minjenu sobotu zakónčili. Milenka Rječcyna je so z nawodu kursa dr. Fabianom Kaulfürstom rozmołwjała.
Kotre dopóznaća maće z lětušeho kursa?
F. Kaulfürst: Najwažniši zaměr je, zo wobdźělnicy serbšćinu nawuknu. Zahoriło mje je, kelko su wosebje kursisća ze słowjanskorěčnym pozadkom w běhu dweju tydźenjow nawuknyli a nałožowali. Njezwučene bě, zo su wobdźělnicy z Pólskeje kaž tež z Čěskeje mjez sobu přewažnje serbsce, nic čěsce a pólsce, rěčeli.
Što běchu lětuše nowinki?
F. Kaulfürst: Julija Serbinec, Franciska Grajczarekec a Štefan Paška, studentce sorabistiki a student wučerstwa na Instituće za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity su prěni króć wuwučowali. Alenka Šmitowa nimo mje kurs hižo dlěje přewodźa. Prěni króć mějachmy priwatneho spěchowarja. Američan, potomnik Serbow Korla Wukaš, je třom wobdźělnikam stipendij za kurs přewostajił. Mějachmy tež wjacorych wobdźělnikow, kotřiž su z ryzy priwatnych přičin pódla byli.
Sće měli zaso wjace wobdźělnikow hač před lětomaj. Kotra bě za to přičina?
