Kisałe hody

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Hodownu kriminalku napisał Měrćin Wjenk

Krawco! Nablaku do mojeho běrowa!“, hrima po cyłym prezidiju.

„Haj, knježe Slino?“, wo wudwjerno so zepěrajo sej Krawc woměrje cigaretu wjerći. Wě, zo swojeho šefa tak hišće bóle rozhněwa.

„Što wy zelo a sakrujo w aserwatnej komorje kramosćiće? Ze swojim pumpotanjom cyłu hodownu atmosferu kazyće! Sydńće so skónčnje. Jutře su hody, to tež wam tróšku pokojnosće zeškodźało njeby.“

„Drogi su preč.“

„Što?“

„Njeje wjace žanych drogow w aserwatnej komorje. Tež te mortweho wikowarja su preč, byrnjež dopokazy w mojim padźe byli.“ Zo tež tróšku něšto za sebje pyta, štož móhło jemu hody wobrubić … nó haj, tak wažna tale informacija tež zaso njeje.

Wórša a Bože dźěćo

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:
Array

Mała Chěžkec Wórša často k swojej wowce Trudli chodźi, zo by ju wopytała, ale tež, zo by wowka na nju kedźbowała, dokelž dyrbitaj Wóršinej starši dołho dźěłać. Wowka bydli njedaloko šule, do kotrejež Wórša wot lětušeho chodźi. Stajnje po šuli chwata wona po lěsnym pućiku dele, zo jeje šulska toboła jenož tak skakota, hač k wowcynemu domčkej z wulkej zahrodu za nim. W lěću pomha swojej wowce rady w zahrodce. Krjepi tomaty a žněje kórki, samo njerodź plěje. Za to dóstawa stajnje wulku škleńcu wowcyneje samodźěłaneje malenoweje limonady. Ta je sto króć lěpša hač jednora z kupnicy.

Přeco w adwentnym času pak wjeseli so Wórša na bajki, kotrež jej wowka baje. Někotre su serbske ludowe, kaž ta wo swinjeću, husycy, kozy a wjelku abo kak je wjelk ryby łójić chcył. Husto pak powěda Wóršina wowka tež swójske bajki wo hablacym kralu abo wo strachoćiwej błudničce a dźiwjej lěsnej žonje.

Bože dźěćo z jandźelkami

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Doma mać z dźěsćomaj sedźi a hłód žiwi. Wječor so hłódni lěhaja a rano hłódni stawaja. Dźěsći za kusčičkom chlěba žałosćitej; mać jej pokoja. Hišće tydźeń jenož do hód, hišće tři dny, dwaj dnjej hišće, a k hodam nan a starši bratr domoj přińdźetaj a jimaj něšto k jědźi přinje­setaj. Na syna wšak so bóle spušća hač na muža. Přečasto je nan swoju swójbu w nuzy wostajił a prošo jenož sebje samoho žiwił.

Druzy wjesnjenjo su tež hłódni; tež druzy mužojo ke Choćebuskim mjezam prosyć chodźa abo tam nakupuja. Skoro wšitcy su so prócowali něšto slěbornych wuzbytkować, su w lěsu drjewo dźěłali a do města wozyli, su z łučwom daloke puće do bjezlěsnych kónčin jězdźili, hdźež jim nimo pjenjez tež hdys a hdys ćopły wobjed abo krjeńčka chlěba připadny. Bě to wšo jara mało, a hłódni běchu wšitcy. Na hody a wobradźenje lědy štó mysleše, chibazo we wšěch swójbach swojich prošacych domoj čakachu kaž Šěrakecy. Ći so tež jedyn po druhim wróćachu, tón z wjetšim, tamón z mjeńšim zbožom. Šěrakec Kito posledni dźeń přińdźe – patoržicu – bjez nana, z prózdnym měchom, wuhłódnjeny, chory.

Wo zmysle žiwjenja

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Dohodowna rozmołwa na jězbje w ćahu

Tale nóc w adwentnym času bě ćicha, ale jara ćmowa. Šěre šlewjerje kurjawy wisachu kaž płachty nad lěsami a łukami, předewšěm pak nad nižinami rěkow a hatow. Spěšnik smaleše po nócnej krajinje a wupadaše, kaž by so swětły had po kolijach­ wił.

W ćahu, kotryž bě po puću do južneje Němskeje, sedźeše Hartmut. Młody muž chcyše so nazajtra w znatym awtowym zawodźe předstajić. Hišće do hód chcyše wšitko zrjadowane měć, zo móhł tam hnydom po Nowym lěće dźěłać započeć. Bě so w koncernje wo lukratiwne městno požadał. A tam nochcyše jeničce ze swojej zwonkownosću a šarmom, ale předewšěm­ z wědu a fachowej kompetencu dobry zaćišć zawostajić. Po­hladny na časnik. „Hišće dobrej dwě hodźinje, njezměje-li spěšnik zapozdźenje. To móžu hišće chwilku podrěmać“, sej praji.

Z Božej’ nocy hłosy krasne

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Handrij Zejler

Z Božej’ nocy hłosy krasne

njesu nowe poselstwo.

Swětło swětej schadźa jasne,

powěsć słyši čłowjestwo:

Měr a pokoj za ludźi

Dobrej’ wole na zemi.

Tuž stawajće, so radujće

a z pastyrjemi spěwajće!

Tuž stawajće, so radujće

a z pastyrjemi spěwajće!

Wša ćma a zrudnosć zašła je,

k nam z hwězdu ćehnje žiwjenje.

Zwonja radosć zwony wšudźe,

pokoj ludźom, ludam měr.

Betlehemska powěsć budźe

swětej nadźija a měr.

Hodowna k nam hwězda witaj,

hodowny nam pokoj switaj!

A měr ze słóncom poćehnje,

a ćmowy strach so pominje.

Tuž spěwa hort a wutroba

kaž tam ta syła jandźelska:

Česć budź Bohu we wysokosći,

měr na zemi a čłowjekam dobre spodobanje.

Zalećane njestarosće,

rjanosće srjedź tyšnicy,

štó waš wobraz wjesołosće

dopisać je zamóžny?

Běše derje, běše zlě,

mój dźěl tež tam pódla bě!

Patoržica w hońtwjerni

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Běše to hodźinka po wobjedźe. Hospoza wopłokowaše při woknje stejo šalki a talerje. Nadobo wuhlada na dworje cuzeho muža. Po drasće bě hajnik. Ně, njebě. Žadyn hajnik nima čorny kłobuk na hłowje. Potajkim bě wěsće někajki bur z wokoliny. Ale štó? Znaješe tola zwjetša wšitkich.

Nadobo Jank wjesele do kuchiny přiskaka, prošo: „Maći daj mi ruče wótry, kónčkojty nóž! Wuj chce mi konika z drjewa wurězać!“ „Koho da měniš, hólče?“, wopraša so mać. „Koho? Nó, kotremuž sym připołdnju wobjed do přitwarka donjesł. Chětř, maći, Brošec wuj na dworje na mnje ...“

Prac! Črjopy rozlětachu. Maćeri bě so taler z ruki wusunył, tak bě so stróžiła. „Ně, što so tola na swěće njestawa! Dopołdnja zastupi ći do chěže brodaty, trundlaty prošer, a popołdnju steji ći na dworje šwarny knjez. Tu widźiš: Druha, drasta, druhi čłowjek.“

Hajnik tež po hodźoch Brošej na dróhu njeda. Broš přimaše so dźěła, hdźežkuli so hodźeše. Čisćeše hajnikej zerzawe pasle a hladaše ze wšej swěru jeho psy, kotrež běchu so bórze na njeho zwučili, kaž na knjeza samoho. Hospozy nanosy wody, wuhla a drjewa a sypaše na dworje a na zahrodźe šćežki. Zwuporjedźa grat a płoty ...

Foto: SN/Maćij Bulank (23.12.15)

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:
Foto: SN/Maćij Bulank

Lubosće spěw

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Handrij Zejler

Hdy bych ja była róžička

we twojej zahrodce,

bych ja najrjeńšo zakćěła

ći twoje žiwe dny.

Chceš ty być moja róžička,

chcu ja ći hrjadku dać;

to budźe moja wutroba,

w tej dyrbiš kćějo stać.

Hlej, róže zwjadnu a tež ktu

na łuce, w zahrodźi –

we zrudobje a wjeselu

naj’ ničo njedźěli.

Hdy bych ja była hwězdźička

na módrych njebjesach,

bych cyłu nóc so swěćiła

we twojich woknješkach.

Chceš ty być moja hwězdźička,

a ja kluč wrotow měł,

přez kotrež słónčko wustupa,

ja njebych wotamknył.

Hlej, hwěžki swěća, hašeju,

puć chodźa wšelaki –

we zrudobje a wjeselu

naj’ ničo njedźěli.

(wujimk basnje z oratorija „Nalěćo“)

Ptački prošerkojo

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Jan Radyserb-Wjela

Z hłódnym brjuškom drobne ptački

skorža w sněze před hunom,

nihdźe zornješko, nic wački,

swět je kryty ze sněhom.

Klipy klapy zesłyšachu

wutłe žatka cypy hić,

po prošeń so k bróžni dachu,

za brjušk sebi wužebrić.

„Lubi młóčcy, zahanjejće

z wotmachom so z cypami!

Wuhłódnjene mrě’my, hlejće,

zorno k nam njech wuleći.

Zyma trapi nas tak z hłodom:

skoro zawutlene smy!

Hdyž so minu sněhi z lodom,

dźak wam spěwać budźemy.

Bruki, waki, škódne, wadne

chcemy wam wšě zaničeć,

zo budźeće žita radne

w lěću z wjesołosću žnjeć!“

Młóčcy sylnje cypowachu,

pjeršachu tak zornjatka.

Hłódne žatka pupolachu,

mějachu połne horleška.

(wujimk z knihi Hody, LND 1970)

Jakuba Leńka

srjeda, 23. decembera 2015 spisane wot:

Jan Hajna

W nocy je mjerzło a sněh je so šoł;

wuchatu čapku a rukajcy jow!

Sotřička Leńka, chětř, zabab so mi!

Na hórku póńdźemoj ze sankami.

Maćerka, dowol! Hdyž mała ty bě,

wěsće tež w zymje sy měriła sněh,

měła sy radosć – dźěd hišće to wě –,

hdyž zas na Jakuba kćěješe sněh.

Wowka njej’ swarjeła, dźěd njej’ był zły,

hdyž so na sankach ty smykała sy.

Dźěćo, kiž ženje na powětře njej’,

wostanje kipre, ma hubjenu krej.

Maćerka, wulka a rjana nět sy,

luby nank na tebje ženje njej’ zły.

Mój pak wšo činimoj, štož ty měć chceš –

ćeknjemoj, hdyž z prutom na naju dźeš.

Maćerka, dowoliš? – Tysačny dźak!

Leńka, pój! Do sněha ćisńmoj so znak!

Božemje, maćerka, před připołdnjom

čerwjenoličkatej přińdźemoj dom!

(wujimk z knihi Hody, LND 1970)

nowostki LND