Swójba mjeńšinow so schadźuje

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:

Kongres w Bozenje so z diskusijemi, mytom a wikami zahajił

Bozen (SN/BŠe).„Mnohotnosć měć a w měrje zhromadnje žiwi być je wulki pokład. To je ideja Europy! Tute poselstwo chcemy do wšěch kónčinow zemje pósłać“, wuzběhny krajny hejtman zwjazkoweho kraja Južny Tirol Arno Kompatscher na zahajenju 69. kongresa FUEN wčera w Bozenje. Něhdźe 250 delegowanych mjeńšinow z cyłeje Europy so na nim wobdźěla. Mjez nimi je předsyda Domowiny Dawid Statnik, jednaćelka Domowiny Judit Šołćina, zastupjerka předsydstwa towarstwa Pawk Luiza Winarjec kaž tež předsyda słowjanskeje dźěłoweje skupiny FUEN Hartmut Leipner.

Do Litawskeje so zadobyłoj

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:

Vilnius (dpa/SN). Ruskej wojerskej lětadle stej wčera mjezu statneho teritorija Litawskeje a z tym teritorija Nato přeprěčiłoj. Prawdźepodobnje stej mašinje w regionje Kaliningrada natankowanje w powětře zwučowałoj, litawske wójsko zdźěli. Ruske zakitowanske ministerstwo manewer w socialnych medijach wobkrući. Hranicy druhich statow při tym ranjene njebuchu, za to maja objektiwne kontrolne daty, ­wone piše.

Brónje za wjetše distancy

London (dpa/SN). Tak mjenowana koalicija zwólniwych schadźuje so dźensa w Londonje, zo by wo móžnosćach podpěrowanja Ukrainy w zymskim času wuradźowała. Britiski premierminister Keir Starmer je so za dodawanje wjetšeho mnóstwa brónjow za daloke distancy wuprajił. Z tym by Ukraina w zymje w boju přećiwo Ruskej sylniša była.

Trump rozmołwy zakónčił

Ptača gripa so tuchwilu razantnje po cyłej Němskej rozšěrja. W běhu tydźenja su při spjatym jězoru Kelbra w Saksko-Anhaltskej wjace hač sto mortwych žorawjow nadešli a wotstronili (na foće). Tež při Müritzskej jězorinje su dźesatki mortwych žorawjow ­wotwozyć dyrbjeli. Zawod w Badensko-Württembergskej je wčera dopokazaneho wirusa dla něhdźe 15 000 swojich zwěrjatow ­morić dyrbjał. Foto: pa/dpa/Matthias Bein

Belgiska chabła

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:
Brüssel (dpa/SN). Na wjeršku Europskeje unije w Brüsselu njejsu so nawodźa europskich statow a knježerstwow na to dojednać móhli, zamjerznjene ruske zamóženstwo za podpěru Ukrainy wužiwać. „Rozsud smy na čas krótko do hód přestorčili“, informowaše prezident rady EU António Costa po schadźowanju. Do zakónčaceho dokumenta su jeničce zapisali, zo su sej wšitcy přezjedni, zo přichodnej dwě lěće pjenježnu potrjebu Ukrainy za swoje zakitowanje dospołnje přewozmu. Komisarojo EU su nadawk dóstali, wotpowědne opcije za pjenježnu podpěru wudźěłać. Belgiska bě hižo do wothłosowanja z blokadu ­hrozyła. Tam so wjetšina zamjerznjeneho ruskeho zamóženstwa składuje. Belgiski stat boji so žadanjow za zarunanjom škodow ze stron Moskwy a nochce rizika sam njesć. Ukrainski prezident Zelenskyj, kotryž so na wjeršku wobdźěli, bě wospjet na wulku potrjebu něhdźe 140 miliardow za nakup brónjow skedźbnił.

Rubio w Israelu

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:
Tel Aviv (dpa/SN). Po US-ameriskim wiceprezidenće JD Vancu přebywa wot wčerawšeho wječora tež wonkowny minister Zjednoćenych statow Marco Rubio w Israelu, zo by na městnje zwoprawdźenje Trumpoweho plana k zakónčenju wójny w Gazaskim pasmje podpěrował. Nowina „Israel Hajom“ rozpraješe, zo zaběra so Rubio w času swojeho wopyta mjez druhim ze zestajenjom přechodneho knježerstwa, kotrež maja po měrowym planje po wójnje předwidźane. W tutym maja t.mj. palestinscy technokraća pod dohladom mjezynarodneho gremija dźěłać. Nimo toho steji planowane wotbrónjenje islamistiskeje ­organizacije Hamas na agendźe wonkowneho ministra. Hamas dotal wotpokazuje, swoje brónje wotpołožić. Wotbrónjenje Hamas kaž tež nowonatwar Gazaskeho pasma pohódnoća JD Vance w rozmołwje z ministerskim prezidentom Israela Benjaminom Netanjahuwom jako „hoberskej nadawkaj“. Wón pak optimistisce přispomni, zo „mamy wulku šansu, zo tu ­něšto woprawdźe historiske docpějemy“.

Wusud na dobro cyrkwje

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:
Bonn (dpa/SN). Zwjazkowe wustawowe sudnistwo je wčera wo skóržbje cyrkwinskeho towarstwa přećiwo wusudej Zwjazkoweho dźěłoweho sudnistwa rozsu­dźiło. Tute běše skóržbnika k płaćenju wotškódnjenja zasudźiło, dokelž njeje požadarku bjez konfesije za wupisane městno referentki na požadansku rozmołwu přeprosył a ju z tym nabožnych přičin dla wróćo stajił. Rozsud Zwjazkoweho dźěłoweho sudnistwa je z tym zběhnjeny. Rozsudny fakt za sudnikow na Zwjazkowym wustawowym sudni­stwje běše wot dźěłoweho sudnistwa přemało wobkedźbowany aspekt cyrkwinskeho prawa na samopostajowanje. Tute chcedźa sudnicy w Karlsruhe ze swojim wusudom sylnić. „Cyrkwinske prawo na samopostajowanje wopřijima wšitke naprawy, kotrež nabožnu dimensiju w dźěle zaručeja a kotrež dźěłowe městno ze zakładnym nadawkom nabožneho zhromadźenstwa zwjazuja. Cyrkej ma prawo, sej požadarjow za dźěłowe městno w cyrkwinskej słužbje pod tutym aspektom wuzwolić.

Klětu zahaja wulki přetwar

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:

Decentralizacija je bytostny zaměr noweje nawodnicy Němskeje železnicy

Berlin (dpa/SN). „Lěto 2026 budźe lěto wulkeho přetwara“ – to rjekny prěnja ­žona na čole Němskeje železnicy (DB) Evelyn Palla něšto dnjow po tym, zo bě spočatk oktobra nowu poziciju nastupiła. We wčerawšej nowinskej zdźělence je ­wona swoje plany konkretnišo wopisała. Bytostny zaměr je decentralizacija dotalneje organizaciskeje struktury. To rěka: Regionalni nawodźa móža w přichodźe samostatnje operatiwnje a wobchodnisce w swojich regionach skutkować. Na druhim boku dyrbja w přichodźe tež wjace zamołwitosće přewzać, jeli so što njeporadźi a kwalita abo hospodarska bilanca spokojacej njejstej.

To a tamne (24.10.25)

pjatk, 24. oktobera 2025 spisane wot:

Maximilian Krah, sakski zapósłanc AfD w zwjazkowym sejmje, je wčera w interviewje z nowinu Welt swoju stronu namołwjał, so wot awstriskeho prawicarskeho ekstremista Martina Sellnera a jeho koncepta remigracije distancować. „Hdyž zapřijeće ‚remigracija‘ wužiwamy, dyrbimy wujasnić, zo němscy staćenjo wot toho potrjecheni njejsu“, wón wu­zběhny a doda: „Hewak zastopnjowanje strony jako prawicarskoekstremistisku njewotbudźemy.“

Chětro njezbožownje zahaji so předwčerawšim zhromadny manewer policije a wójska w baworskim Erdingenje. W běhu zwučowanja su zastojnicy policije mylnje z wótrej municiju na wobdźělnikow zwjazkoweje wobory třěleli, při čimž so jedyn wojak zrani. Za dokładnymi ­přičinami njezboža slědźi tuchwilu Landshutske statne rěčnistwo.

Kalmykojo – europscy buddhisća a jich rěč

štwórtk, 23. oktobera 2025 spisane wot:

Kalmykska republika je dźěl Ruskeje, ležacy mjez Čornym a Kaspiskim morjom. Do tuteje stepoweje kónčiny su prjedownicy Mongolam přiwuznych Kalmykow w 17. lětstotku ze sewjerneje Chiny připućowali.

Moderne stawizny Kalmykskeje su ­tragiske. Dokelž su w času Druheje swětoweje wójny hač do tuteje kónčiny němske wójska dóšli, přikaza sowjetski dik­tator Stalin 1944 wšitkich Kalmykow do Sibirskeje přesydlić – jako kolektiwnu wjećbu za pozdatne „sobudźěło z njepřećelom“. Tohodla bu 93 000 wobydlerjow Kalmykskeje a 23 000 kalmykskich muži, zasadźenych tón čas we wójsku, namócnje wottransportowanych. Mnozy při tym žiwjenje přisadźichu. Hakle 1957 smědźachu so Kalmykojo zaso do domizny wróćić.

Kalmykska republika je 75 000 km2 wulka (štyri króć tak wulka kaž Sakska) – ma pak jenož 268 000 wobydlerjow (lědma štyri wosoby na kwadratny kilometer). Z nich je 63 procentow Kalmykow a 26 procentow Rusow; zbytk ludźi su mjeńše etnikumy.

Mjeńšiny su nadhódnota kraja

štwórtk, 23. oktobera 2025 spisane wot:

Celovec (SN/MiR). Na 35. Europski kongres ludowych skupinow su so zastupjerjo europskich narodnych mjeńšin w Celovecu zešli. Kongres je korutanske krajne knježerstwo přihotowało. Wčerawša fachowa wuměna w koncertnej žurli korutanskeho města steješe pod hesłom Dialog a kultura a bě přewšo płódna.

Mjez wobdźělnikami běše předsyda Domowiny Dawid Statnik jako zastupjer łužiskich Serbow. We wobłuku fachoweje wuměny wo temje „Přewrót časa – přichod myslić“ přednošowaše Statnik wo Serbach w Němskej. Wón zhladowaše na změny časa pola Serbow w zašłosći a přitomnosći. Zdobom dawaše dohlad do wuwića serbskeho luda w přichodźe.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND

Nowe poskitki knihow LND namakaće w lětušim wudaću Nowinkarja!

Nowinkar 2025