Wulki zajimza naprašowanje
Matej Cyž z Chrósćic studuje tuchwilu w poslednim semestrje medijowu techniku. We wobłuku swojeho bachelorskeho dźěła je student naprašowanje wo temje „Hornjoserbšćina we WhatsApp“ wozjewił. Liza-Marija Cyžec je so z nim rozmołwjała.
Čehodla sy so za tutón temu w swojim bachelorowym dźěle rozsudźił?
M. Cyž: Někotryžkuli raz sym z přećelemi na narodninach wo tym diskutował, hač komunikujemy přez Whatsapp skerje němsce abo serbsce. Prašach so, hač ma pisomne wužiwanje hornjoserbšćiny na digitalnych platformach skerje pozitiwny abo negatiwny wliw na maćernorěčnych.
Sym zwěsćiła, zo sy naprašowanje póndźelu wječor online stajił. Kak wulki je zajim za nje?
Sylny hłós za zajimy Serbow
Z jasnej dobyćerku „serbskeho wólbneho wokrjesa“, Elaine Jenčec (CDU) je so Marcel Brauman po wozjewjenju wuslědkow wólbow rozmołwjał.
Kak sće wječor po wólbach začuwała – Waša „wólbna party“ běše tola hodźiny dołho jara měrna ...
E. Jenčec: Běch jara napjata, sprawnje prajene tež nerwozna, wšako wědźachmy, zo maja runje tute wólby eksistencielny wuznam za naš dwurěčny region. Mojim podpěraćelam je so tež tak šło. Mjez nimi su mnozy Serbja, kotrymž sym za pomoc a radu dźakowna.
Kajki běše Waš wólbny bój, powšitkownje a w serbskich gmejnach? Sće tež problemy z agresiwitu měła?
E. Jenčec: Přewažnje su ludźo, wšojedne hdźež sym wustupował, přećelnje na mnje reagowali. To je tež zasłužba Alojsa Mikławška, kiž je mi wjele kontaktow nic jenož z towarstwami sposrědkował. Jednotliwych drje běše, kotrychž njemóžeš z ničim dosćahnyć. W Serbach běše wšudźe jara přijomna atmosfera, to je mje přeco zaso jimało.
Wy serbšćinu wuknjeće a so w swojich serbskich materialach z mjenom Jenčec jewiće. Tohodla jako serbski dźenik z Wami kaž ze Serbowku wobchadźamy – kak póńdźe dale z Wašej serbšćinu?
Dowěra je přewšo wažna
Křesćansko-socialny kubłanski skutk (CSB) je mjeztym hižo 30 lět nošer kubłanišćow. Swjedźeń tule póndźelu je nawodnistwo swojim w kubłanišćach skutkowacym sobudźěłaćerjam wěnowało. Milenka Rječcyna je so z kubłarku Katrin Pawlikec rozmołwjała.
Kak wažne je měć nošerja za kubłanišća, kotremuž dźěći, starši, wučerjo, komuny a dalši dowěrja?
Katrin Pawlikec: To je jara wažne, wosebje za dźěći, zo maja wone něšto, štož wone znaja, na čož móža so zepěrać a štož so wuwiwa. Tež za staršich je wažne měć partnera, wo kotrymž wědźa, zo móžeja so na njeho spušćeć. Wone swoje nazhonjenja dale dadźa.
Z kotreje přičiny w Pančicach-Kukowje skutkujeće?
Katrin Pawlikec: Naše kubłanišćo je wosebite. Kubłujemy dźěći wot žłobika hač do horta. Dźěći so znaja, chodźa z pěstowarnje zhromadnje do zakładneje šule, z kotrejž mamy kooperaciju. Jako kubłarka mje wjeseli, zo dźěći dlěje přewodźamy, zo je tež po jich času pola nas zetkamy. Zdobom wjeselu so, hdyž wone nas potom hišće spóznaja.
Generacije dźěći so změnjeja. Kak so Wy z tym angažujeće?
Nuk: AfD žadyn partner njeje
Byrnjež CDU jeho w kubłanskej politice wospjet zludała, njemóže sej kooperaciju z AfD předstajić, praji něhdyši předsyda Domowiny Jan Nuk w rozmołwje z Marcelom Braumanom.
Kak začuwaće wólbny bój přirunujo z wólbami, hdyž sće předsyda Domowiny był?
Jan Nuk: Za mój čas jako předsyda Domowiny njeje strona AfD hišće załožena była. CDU wojowaše w lěće 2004 wo zdźerženje absolutneje wjetšiny w sakskim parlamenće, štož pak so jej tehdy po 14 lětach knježenja w Sakskej wjace poradźiło njeje. W lěće 2004 buchu do sakskeho sejma třo Serbja woleni, Stanisław Tilich, Marko Šiman (wobaj CDU) a Hajko Kozel (Lěwica), 2009 tež Alojs Mikławšk (CDU). Serbja wojowachu tehdy wosebje wo dosć srědkow za Załožbu za serbski lud a wo stajne městno w rozhłosowej radźe MDR. Tute městno pak bu nam hakle w lěće 2021 zaručene.
Tehdom su strony wo hłosy wojowali, kotrež so wšitke na demokratiske principy liberalneje towaršnosće złožowachu. Dźensa dźe wo zachowanje tutych principow přećiwo prawicarsko-populistiskej a nacionalistiskej programatice AfD.
Bjez plakatow žana subkultura
We wobłuku lětnjeho kulturneho rjadu towarstwa Dźěłań dźeń wotewru zajutřišim, sobotu, wosebitu wustajeńcu na Budyskej Sukelnskej. Přehladka pokazuje plakaty Paula Geigerzählera. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Geigerzählero, što je zakładna myslička, kotraž so za wustajeńcu chowa?
P. Geigerzähler: Tak mjenowane wuměłstwo za wužiwanje (Gebrauchskunst) so často zhubi, ručež je zaměr docpěty. Prašach so, hač njeje da w tym zwisku škoda wo prócu, kajkuž nałožuješ, zhotowiš-li na přikład plakaty po klasiskim wašnju, potajkim w ručnym dźěle z montěrowanymi filmowymi wottřižkami, kotrež barbu po barbje na naswětlensku platu přenjeseš a tak za křidoćišć přihotuješ. Dalši aspekt je, zo bě plakatěrowanje něhdy z centralnym elementom subkultury, kotrež słužeše k tomu, wo zarjadowanjach informować a nowych ludźi zeznać. Přehladka pokazuje plakaty, kotrež sym w minjenymaj lětdźesatkomaj za koncerty, demonstracije a protestowe akcije zhotowił.
Z politikarku wo strachach rěčeli
Wobydlerjo starownje swj. Ludmile w Chrósćicach so za politiku zajimuja. To su woni njedawno na wopyće kandidatki za sakski krajny sejm Elaine Jenčec (CDU) pokazali. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu tamnišeje hladanskeje słužby Silwanu Bjaršowej rozmołwjała.
Kelko wobydlerjow a sobudźěłaćerjow je so na zetkanju wobdźěliło?
S. Bjaršowa: Bě jich wosom wobydlerjow. Někotři sobudźěłaćerjo su intensiwnišo z Elaine Jenčec, kotraž je prěni raz pola nas přebywała, rěčeli.
Kotre temy su jej sobudźěłaćerjo sobu na jeje puć dali?
S. Bjaršowa: Smy wo wukubłanju hladanskeje pomocy rěčeli. Tam so zdźěla hižo nowe metody za zasadźenje hladanskeho personala „PeBeM“ (Personalbemessung) nałožuja. Wěsty kluč pomocnych hladarjow dyrbi znajmjeńša lětne wukubłanje zakónčene měć. Mamy pak tójšto sobudźěłaćerjow, kotřiž hižo mnohe lěta pola nas dźěłaja, tak swoju wědu a kmanosće kóždy dźeń dopokazaja a tajke wukubłanje dotal trjebali njejsu. Woni sej přeja, zo so powołanske nazhonjenja připóznawaja.
Wo kotrych temowych kompleksach sće dlěje rěčeli a z kotreje přičiny?
„Wola staršich za nas měritko“
Nawjazujo na njedawne wuprajenja předsydy Domowiny Dawida Statnika je so Marcel Brauman z nim wo tym rozmołwjał: Kak dale z „2plus“?
Što konkretnje su „naše dotalne postupy w serbskim šulstwje“, kotrež so „nětko prosće ignoruja“?
D. Statnik: Serbske šulske towarstwo je w dorozumjenju ze serbskimi wučerjemi formulowało žadanja, kotrež tež Domowina podpěruje. To štož tuchwilu dožiwjamy, tutym žadanjam njewotpowěduje. Při wšěch wužadanjach skići koncept 2plus lěpšiny porno regularnym wučbnym formam. Tuchwilne rozsudy hamta pak móžnosće koncepta njewučerpaja. Dołhož so na přikład serbscy wučerjo na němske šule deleguja, njetrjeba nam hamt prajić, zo nimamy dosć wučerjow za serbske šule. Nadawk Serbow njeje, němske šulstwo wuchować.
Kotrym „njedorozumjenjam“ a „wumjetowanjam“ ma so z kotrymi „jasnymi rjadowanjemi“ zadźěwać?
Bórze politiske zemjerženje?
Z prof. Wernerom Patzeltom (71), najznaćišim a najzwadnišim politologu zašłych lětdźesatkow w Sakskej, je so Marcel Brauman wo wuhladach w zwisku z lětušimi wólbami krajneho sejma rozmołwjał.
Po aktualnych woprašowanjach je bjezdwěla móžno, zo AfD a BSW zhromadnje wjace hač połojcu mandatow w přichodnym Sakskim krajnym sejmje dóstanjetej – što woznamjenja to za stabilitu našeho zwjazkoweho kraja?
W. Patzelt: Nad němskim zwjazkowym krajom, kiž ma wobmjezowane kompetency a podleža wobšěrnym zakonjam, móžeš tež z kompetentnym zarjadniskim jednanjom knježić. Potajkim njeměli móžneje instability krajneho knježerstwa dla hnydom instabilitu cyłeho kraja wočakować. Přikładaj za tajku situaciju stej Italska abo Belgiska.
Njeby so CDU potom při wuzwolenju přichodneho koaliciskeho partnera roztorhnyła: AfD jako partnera wuzamkuje, ale koalicija ze stronu Sahry Wagenknecht je najskerje mnohim čłonam CDU tež njepředstajomna …
„Swět filmoweje hudźby“
W Drježdźanach wotměwa so tuchwilu Palaisowe lěćo. Na nim wustupi dźensa wječor 20 hodź., w Ostra-Domje Serbski ludowy ansambl (SLA). Liza-Marija Cyžec je so z rěčnikom SLA Stefanom Cušku, rozmołwjała.
Palaisowe lěćo je kruty wobstatk Drježdźanskeho kulturneho žiwjenja. Wo čim wuhotowarjam festiwala scyła dźe?
S. Cuška: Festiwal pod hołym njebjom skići pisany wuměłski program, z poskitkami, kotrež sahaja wot kultury hač ke kubłanju, z čitanjemi, wuměłstwowymi wustajeńcami kaž tež koncertami klasiskeje a načasneje hudźby.
SLA so wospjet na festiwalu wobdźěli. Što wopytowarjam poskićiće?
S. Cuška: Publikum dožiwi na Palaisowym lěću koncertnu galu z hudźbnymi titulemi filmow, musicalow a kina na temu „Swět filmoweje hudźby“. Přihladowarjow překwapimy ze słuchanskim dopominanjom na njezapomnitych rjekow Hollywooda a Broadwaya. Forrest Gump, James Bond, Titanic – wšitko je pódla! Budźe to wulki dyrdomdej. Dźe wo dramu, romantiku a sciencefiction. Potajkim mamy poskitk za kóždeho.
Sće rjekł, zo budźe to koncertna gala. Na čo smědźa so wopytowarjo wjeselić?
Přićahliwosć zwyšić
Dźensa je sakski kultusowy minister Christian Piwarz (CDU) zakładnu šulu w Malešecach wopytał a tam něhdźe sydom milionow eurow „ćežki“ šek přepodał. Milan Pawlik je so z Malešanskim wjesnjanostu Matthiasom Seidelom (CDU) rozmołwjał.
Kak zhladujeće jako wjesnjanosta na spěchowanje zakładneje šule we Wašej gmejnje?
M. Seidel: Nad schwalenej financnej podpěru so wězo jara wjeselu. Wěm, kak požadane tute srědki mjez sakskimi šulemi su a kak dołha lisćina požadarjow lěto wob lěto je, wšako je naša gmejna nošer zakładneje šule.
Jako zamołwići gmejny sće hižo dołho planowali, stejnišći wyšeje šule w Malešecach a zakładneje šule w Barće mjez sobu wuměnić. Je tutón fakt schwalenje srědkow wowliwował?
