Wólberne bajki w dźiwadle
Premjera sćinoweje klankohry „Wólberne bajki“ w Budyskim Dźiwadle na hrodźe běše přewšo wuspěšna. Jenički akter na jewišću běše klankodźiwadźelnik Šćěpan Siegfried.
Budyšin (SN/AN). Na aktualnu produkciju Budyskeho klankodźiwadła, dojědźechu sej šulerjo 2. lětnika Budyskeje Serbskeje zakładneje šule a dźěći Budyskeje pěstowarnje „Raj pjerachow“ kaž tež Rakečanskeje pěstowarnje „Raj palčikow“ a Radworskeho Katolskeho serbskeho dźěćaceho domu „Alojs Andricki“. Dźěći běchu hižo chětro njesćerpne, jako mučneho młynka (Šćěpan Siegfried) na jewišću wuhladachu. Šibale předstaji so sam jako rěčnik Mani, kiž běše ze swojej sotru Minu dźěłowe městno změnił, zo by wona při jeho wětrniku při morju dowol činiła. Wón pak ma so wo to starać, zo by młynske koło Miny při poprawom šumjacej rěčce klepotało. Tola rěčka wodu njewjedźe, štož so husćišo stawa. Tuž powěda Mani bajku wo sotromaj Hance a Mariji. Jedna z njeju je přewšo pilna a dobroćiwa, druha pak lózyska a lěnja.
Nic pak za česć a sławu
Wobdźělnicy z poćahom k rěči
Projekt ZARI: Někotre fakty a zaměry
Z rěčnej rewitalizaciju zaběraja so sociolinguisća a druzy slědźerjo hižo wjace hač 30 lět. US-ameriski linguist Joshua A. Fishman je ze swojej 1991 wušłej studiju wo tutej temje móhłrjec jeje duchowny wótc. Mjeztym eksistuje wulka ličba dalšich studijow wo wšelakorych specifiskich aspektach rěčneje rewitalizacije kaž tež wo specifiskich padach a wotpowědnych strategijach.
Slědźerce projekta ZARI Nicole Dołowy Rybińska a Cordula Ratajczakowa stej so z rewitalizaciskimi strategijemi we wšelakorych mjeńšinach zaběrałoj a koncept za rewitalizaciju serbšćiny w serbskim sydlenskim rumje wuwiłoj. Cil dołheho procesa z njewěstym wukóncom je: Na jednej stronje so rěčnej změnje w serbskorěčnych kónčinach wobarać a na tamnym boku nowych rěčnikow zdobyć kaž tež nowe rěčne domeny wutworić. Rěčna rewitalizacija je tohodla tež wšěm ludźom wotewrjena, kotřiž móža so potencielnje stać z rěčnikom serbšćiny – tak mjenowanym „potencielnym rěčacym“.
W swojej směrodajnej studiji skedźbnja Joshua A. Fishman na dwaj wažnej dypkaj w procesu rewitalizacije:
Teoriju a praksu wunošnje zwjazuja
Serbšćinu zaso aktiwnje wuknyć
Jonathan Paulo je kubłar na Slepjanskej zakładnej šuli „Dr. Marja Grólmusec“. Tute šulske lěto je za njeho prěnje, w kotrymž w swojim powołanju po wuspěšnym zakónčenju wukubłanja skutkuje. Serbska rěč hraje w jeho žiwjenju wulku rólu. „Sym z časa pěstowarnje z njej zwjazany. Nětko ju zaso aktiwnišo nałožuju. Moja mandźelska rěči hišće lěpje serbsce hač ja a tuž zmužimoj so tež na pisanje“, tak młody kubłar w horće praji. „Na dźěle wužiwam serbšćinu wosebje při spěwanju abo prašam so dźěći za serbskimi zapřijećemi.“
Změnu perspektiwy dožiwiła
Po wuspěšnym złoženju studija chce sej Alena Bětnarjec najprjedy jónu tróšku swět wotkrywać, prjedy hač zahaji powołanske žiwjenje. Wona poda so spočatk noweho lěta dwaj měsacaj na kupu Teneriffa, zo by tam na němskej wukrajnej šuli wuwučowała. Potom chce snano dale pućować.
Zhromadnje myslić
Žiwa kooperacija mjez šulu a pěstowarnju ma měć wyšu hódnotu
„Dźěćom dobry přechod z předšulskeje skupiny w pěstowarni do prěnjeho lětnika w šuli zmóžnić, njeje runjewon lochki nadawk.“ To podšmórny dr. Jonas Flöter, profesor na Lipšćanskej uniwersiće, na lětušej fachowej konferency serbskich kubłarjow, wučerjow a fachowcow z wobłuka socialneho dźěła kaž tež wědomostnikow kónc septembra w Budyšinje. Pod titulom „Dyrbimy rěčeć!“ běštej Domowina a Serbske šulske towarstwo (SŠT) na zarjadowanje přeprosyłoj.
Impulsy za wědomje dała
W Delnjej Łužicy chce Rěčny centrum WITAJ (RCW) kubłanišća k intensiwnišemu zhromadnemu dźěłu pohnuwać. Gunda Heyderowa, wědomostna sobudźěłaćerka RCW w Choćebuzu, rozjimaše swoje dopóznaća z wosebiteho naprašnika.
Přewažnje za čas koronapandemije je so Gunda Heyderowa mjez druhim z kooperaciju mjez pěstowarnju a zakładnej šulu zaběrała. Wona zwěsći, zo je tuta w cyłku poměrnje dobra. Přiwšěm pak so serbska rěč a kultura hustohdy zanjechatej. Wona skedźbni na to, zo dyrbja dźěći, kotrež sej serbsku rěč jako druhu rěč přiswojeja, z nowymi narokami a strukturami šulskeho wobswěta wuńć. Zdobom pak su wužadane, w rěči wuknyć a komunikować, kotraž njeje jich prěnja, to rěka jich sylna rěč. „Při tym mamy sej wuwědomić, zo pedagogiscy fachowcy hustohdy serbscy maćernorěčni njejsu a zo jenož jara mało staršich tutu rěč wobknježi.“
Ze swjedźenjom 25lětne wobstaće woswjećili
Choćebuz (SN/MiR). W Žylowskej pěstowarni „Mato Rizo“ woswjećichu minjeny pjatk 25. jubilej zahajenja modeloweho projekta Witaj. Z nim běše Serbske šulske towarstwo proces rewitalizacije delnjoserbskeje rěče zahajiło. Předsydka SŠT Katharina Jurkowa dopominaše na započatki dźěławosće a posrědkowaše słowa něhdyšeje předsydki towarstwa Ludmile Budarjoweje, kotraž ma kubłanišćo za „kolebku serbskeje rěče“ w tamnišej kónčinje. Zdobom dźakowaše so wona nestorej Witaj-hibanja Janej Bartej. Amtěrowacy decernent za socialne, młodźinu a kubłanje pola města Choćebuz André Schneider ma dwurěčnosć w měsće za wulke wobohaćenje. Na zarjadowanje, kotrež su Mila Zacchariasowa, Mylene Krawcikojc a Jenifer Dünnbierowa zhromadnje z kubłarkami tamnišeho a kubłanišća Villa Kunterbunt, ze staršimi a swójbnymi, wosebje pak z wjesnej zhromadnosću přihotowali, běše sej tež wotrjadnik w sakskim ministerstwje za kultus Gerald Heinze dojěł. Wón hódnoćeše projekt Witaj mjez Sakskej a Braniborskej jako mjezy překročacy.
