To a tamne (19.10.23)

štwórtk, 19. oktobera 2023 spisane wot:

Z awtomatizowanej analyzu zwěrjećich zwukow hodźi so po studiji derje wuwiće mnohotnosće družinow we wotpowědnej kónčinje sćěhować. Tole wuchadźa z wuhódnoćenja z pomocu kumštneje inteligency (KI). W tropiskich kónčinach, hdźež bu wjele lěsa zničene, so zaso dale a wjac zwěrjatow zaměstnja. Tole wo­zjewi team wokoło wědomostnika Jörga Müllera z Würzburgskeje uniwersity w fachowym žurnalu „Nature communications“. Fachowcy su z pomocu kumštneje inteligency zwuki ptačkow, amfibijow a cycakow wuhódnoćili.

Zwěrjenc w Barcelonje žaruje wo Pedra. Zwěrjo běše najstarši w Europje žiwy nosorohač a je minjenu póndźelu w starobje jasnje nad 50 lětami zemrěł, zdźěli zwěrjenc španiskeje metropole.

Politikarjo reaguja wustróženi

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Pospyt zapalerskeho nadpada na twarjenje židowskeho zarjadnistwa w Berlinje je politikarjow wustróžił. Žadaja sej wjac angažementa přećiwo antisemitizmej. „W Němskej mamy problem z antisemitizmom, štož njejsmy dołho chutnje brali“, zwurazni jednaćelka frakcije Zelenych w zwjazkowym sejmje Irene Mihalic. Tež w Němskej dyrbja Židźa wěsće žiwi być. W nocy na dźensa spytachu njeznaći twarjenje zapalić, po­trjechena gmejna wozjewi.

Płaćizny za wolij zaso stupaja

Singapur (dpa/SN). Płaćizny za wolij na wikach razantnje stupaja. Přičina toho je eskalacija na Bliskim wuchodźe. W prěnjej połojcy tydźenja mějachu wikowarjo hišće nadźiju, zo móhli politikarjo diplomatisce přiwótřenju napjatosćow mjez organizaciju Hamas a israelskim knježerstwom zadźěwać. Dale reagowachu wiki za wolij na konjunkturne daty z Chiny, kotrež su lěpše hač wočakowane. Tuž naprašowanje za wolijom zaso přiběra, štož so na płaćizny wuskutkuje.

Negatiwne myto knježerstwu

Po zemjerženjach w Afghanistanje trjebaja dźesaćitysacy ludźi w prowincy Herat pomoc. Swětowy program za zežiwjenje (WFP) chce 100 000 ludźi zastarać a trjeba za to hnydom něhdźe 18 milionow eurow. Předewšěm dźěći pod tuchwilnymi wuměnjenjemi ćerpja. Při wjacorych zemjerženjach wot spočatka oktobra je w Afghanistanje wjace hač 2000 ludźi zemrěło. Foto: pa/EPA/STRINGER

Kónc bjez wučby

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:
Drježdźany (SN). W Sakskej ličba hodźinow, kotrež na šulach wupadnu, dale stupa. Mjeztym je to wosom procentow wučbnych hodźin. Z 13,7 procentami maja spěchowanske šule najwyši podźěl. Jim sćěhuja wyše šule z 10,8 procentami wupada wučby. Ličby złožuja so na informacije, kotrež šule same kultusowemu ministerstwu posrědkuja. Situacija nastupa powšitkownje kubłace kaž tež powołanske šule. Sakski zwjazk wučerjow kritizuje, zo njeje wučba ani za šulu zakónčace lětniki zaručena. Přičinu za njedostatki widźi sakski kultus w tym, zo njejsu dale wšitke wupisane městna wobsadźene. Požadarjo, w prěnim rjedźe połnje wukubłani absolwenća wučerskeho studija, dale pobrachuja. W cyłku je trjeba, w swobodnym staće hišće 1 220 połnje dźěłacych wučerjow přistajić.

Eklat na zahajenju

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:

Frankfurt nad Mohanom (dpa/SN). Narěč słowjenskeho filozofa Slavoja Žižeka je při zahajenju Frankfurtskich knižnych wikow napjatosće zawinowała. Žižek zwurazni, zo zasudźa teroristiske nadpady Hamas na israelsku ludnosć. Přiwšěm pak skedźbni na to, zo měli tež Palestinjanam připosłuchać a jich pozadk wobkedźbować, chceš-li konflikt zrozumić. Za čas narěče někotři hosćo žurlu wopušćichu. Hessenski społnomócnjeny za antisemitizm Uwe Becker znapřećiwi ­Žižekej direktnje na jewišću. Becker Žižekej wumjetowaše, zo złóstnistwa Hamas relatiwizuje.

Na 75. knižnych wikach w Frankfurće nad Mohanom wočakuja fachowcy nětko politisku debatu wo konflikće na wuchodźe.

Nadpad dokładnje přepytować

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) je jara potrjecheny hladajo na zahubny nadpad na chorownju w Gazaskim pasmje, hdźež su prawdźepo­dobnje sta ludźi zemrěli abo so zranili. „Wobrazy, kotrež mje docpěja, zatraša“, wozjewi wón dźensa na internetnej platformje X. Kancler sej žada, zo měli zamołwići tónle nadpad dokładnje přepytować.

Na konflikće w Israelu wobdźělene strony wuchadźeja wšitcy z toho, zo je škody raketa zawinowała. Islamistiska Hamas a někotre arabske kraje maja Israel za zamołwiteho. Israelske wójsko pak tole raznje wotpokaza a wozjewi nahrawanja z powětra, kotrež maja dopokazać, zo je misnjena palestinska raketa chorownju trjechiła. Njewotwisne přepruwowanje wobrazow dotal žane móžne njejsu.

Mjeztym žada sej generalny sekretar UN António Guterres, zo měłoj přećiwnej stronje nachwilnje wojować přestać, tak zo móhli ludźom w Gazaskim pasmje pomhać.

Projekty pospěšić

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Frakcije amploweje koalicije chcedźa cyłkownje 138 projektow za awtodróhi w Němskej pospěšić. Tole wuchadźa z próstwy wo změnu naćiska zakonja, kotraž powěsćerni dpa předleži. Połojca projektow su w Sewjernorynsko-Westfalskej. Předewšěm dźe wo to, jězdne čary rozšěrić.

Frakcije knježerstwa dojednachu so zawčerawšim na wažne reformy wobchadneho wobłuka. Projekty w zjawnym zajimje měli w přichodźe spěšnišo přesadźić. Tak dźe wo to, planowanske časy přikrótšić. „Němska ma wjele wjetšich projektow, kotrež so spěšnje dosć nje­zwoprawdźeja“, měni prěni parlamen­tariski jednaćel frakcije FDP Johannes Vogel zawčerawšim w Berlinje.

Orbán so z Putinom zetkał

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:

Peking (dpa/SN). Šef Krjemla Wladimir Putin je so na kromje wopyta w Pekingu z madźarskim ministerskim prezidentom Viktorom Orbánom zetkał. W rozmołwje ­dźěše předewšěm wo wójnu w Ukrainje. Putin sej chwali, zo je na­jebać napjatosće, přiwšěm hišće krajow w EU, kotrež zwisk do Ruskeje pěstuja. Orbán pak zwurazni, zo běše to „ćežke“ zetkanje.

Najebać sankcije EU, spyta knježerstwo w Budapesće bilateralne zwiski do Moskwy zachować, Orbán wuswětli. Madźarska dóstawa wot Ruskeje dale płun, hinak hač je to w Němskej. Po informacijach ruskich statnych medijow chwali sej Orbán dobre partnerstwo z energijowym předewzaćom Gazprom a atomowym koncernom Rosatom. Madźarska chce ze zhromadnym dźěłom z Ruskej dale pokročować.

Wladimir Putin witaše Orbána w domje za hosći, kotryž chinskemu knježerstwu słuša. Šef Krjemla wobdźěli so hač do dźensnišeho na wjeršku „Seiden­straße“, kotryž zamołwići w Pekingu wotměja. Dobre zwiski do Ruskeje madźarskeho ministerskeho prezidenta wjele politikarjow EU kritizuja.

To a tamne (18.10.23)

srjeda, 18. oktobera 2023 spisane wot:

Dokelž je so muž w Baltiskim morju „wolóžił“, dyrbješe so wón tele dny před hamtskim sudnistwom w Lübecku zamołwić. Sobudźěłaćerjo porjadoweho zarjada běchu jeho mjenujcy w nocy při tym lepili. Pad dyrbješe sudnistwo wob­jednawać, dokelž nochcyše muž 60 eurow pokuty zapłaćić. Sudnistwo je nětko rozsudźiło, zo njeje muž nikoho šarował. W ćmě wšak njebě spóznajomne, što wón tam dokładnje čini. Tohorunja steješe wón z chribjetom k móžnym přihladowarjam.

Ćěsla z Badensko-Württembergskeje wobsedźi nimo psyka tež dźiwje swinjo jako domjace zwěrjo. Kundroz z mjenom Friedrich Hannibal Schnitzel je něhdźe 50 kilogramow ćežki a ma swój domicil hnydom direktnje při domskim ćěsle. Hdys a hdys smě wón samo do běrowa abo do dźěłarnje, hdźež so jara derje čuje.

Wjetšina opoziciju woliła

wutora, 17. oktobera 2023 spisane wot:

Waršawa (dpa/SN). Při wólbach knježerstwa w Pólskej je zwjazkarstwo třoch opoziciskich stron wjetšinu sydłow parlamenta dobyło. Tole wozjewi wólbna komisija dźensa we Waršawje. Strona Prawo a sprawnosć (PiS) je drje najsylniša móc w nowym parlamenće, njeje pak absolutnu wjetšinu hłosow wolerjow dóstała. Za opoziciski zwjazk, wobydlersku koaliciju (KO) hłosowaše 30,7 procentow ludźi. KO planuje koaliciju z Třećim pućom a lěwicarskim zwjazkarstwom Lěwicu.

Testy z brónjemi zmóžnić

Moskwa (dpa/SN). Statna duma chce dźensa wo tym wuradźować, hač Ruska z dalšeho mjezynarodneho wěstotneho zrěčenja wustupi. Z tym móhli dalši puć za atomowe testy rubać. USA njeje zrěčenje wo wobšěrnym zakazu nuklearnych pospytow nihdy wobzamknyło, a móže testy z atomowymi brónjemi přewjesć, Ruski prezident Wladimir Putin měni, zo měli runje tajke móžnosće měć. Po jeho słowach chce Ruska jenož nuklearne brónje wuspytać, jelizo to USA tež činja.

Skućićela zatřělili

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND