Z wudaća: srjeda, 21 februara 2018

Praha (dpa/SN). Lětuši 20. mjezynarodny filmowy festiwal za čłowjeske prawa Jedyn swět w Praze zaběra so z aktualnymi šansami a wužadanjemi interneta. „Kak wupada z prawom na priwatnu sferu, što naše onlinowe daty wo nas wuprajeja a hodźa so wone znjewužiwać?“, prašeja so zarjadowarjo čěskeje pomocneje organizacije Čłowjek w nuzy.

K zazběhej předstaji němski režiser Moritz Riesewieck swój dokumentarny film „The Cleaners“. Pask jedna wo ludźoch na Filipinach, kotřiž rjedźa socialne syće wot předstajenja namocy a pornografije. Dohromady pokazaja wot 5. do 14. měrca 128 filmow z 52 krajow.

Chur (SN). Šwicarska je wjacerěčna. Před 80 lětami bu tam retoromanšćina jako štwórta krajna rěč připóznata. Eksperća dźensa měnja, zo njemóže hižo žana rěč wo jeje mrěću być. „Kulturna scena pokazuje, kak inowatiwni móžemy w tej rěči być“, wuzběhny Retoroman a romanist Rico Valär wčera w Šwicarskim rozhłosu.

Tež w přitomnosći nałožowanje retoromanšćiny w medijach, šulach, w zarjadnistwje a literaturje dale spěchuja, rozprawja powěsćernja dpa. Wot 8,3 milionow wobydlerjow Šwicarskeje hišće něhdźe 40 000 wšědnje retoromanšćinu nałožuje. Woni bydla zwjetša w kantonje Graubünden ze stolicu Chur. „Tgi che sa rumantsch sa dapli“ na přikład rěka „Štóž retoromansce rěči, wjace wě.“

Při ludowym wothłosowanju 20. februara 1938, jako njemějachu žony hišće žane hłosowanske prawo, wuprajichu so mužojo z 91,6 procentami za připóznaće. „1938 je wo prawo samopostajowanja ludow­ šło, chcychu samostatnosć Šwicarskeje připóznać“, Valär rozłoži. Knježerstwo chcyše wolu zakitowanja wšěch krajanow přez sylnu zhromadnu identitu skrućić.

Dalše krajne rěče w Šwicarskej su němčina, francošćina a italšćina.

Ministerski prezident Michael Kretsch­mer (CDU) wobhladuje naćisk koaliciskeho zrěčenja podpěryhódny a spomóžny za Saksku. Kak pak wupada to w skerje konserwatiwnym Budyskim wokrjesnym zwjazku CDU?

Budyšin (SN/at). Z naćiskom zrěčenja wo móžnej nowej wulkej koaliciji CDU, SPD a CSU njezaběraja so jeno čłonojo we wobłuku wothłosowanja. Hač wjetšina socialdemokratow třećemu zwjazkarstwu pod zwjazkowej kanclerku Angelu Merkel (CDU) přihłosuje, njeje hišće wěste.

Lěpšeho dopokaza trjeba njeje: Hdyž towaršnosć mjeńšinowej rěči rumy twori, zo ho­dźała so nałožować, leži jeje přichod w rukach přisłušnikow mjeńšiny. Před 80 lětami je wuslědk ludoweho rozsuda retoromanšćinje status štwórteje hamtskeje rěče w Šwicarskej wunjesł. W dobje, w kotrejž bě w brunej Němskej wšo serbske zaka­zane, su so Šwicarjo směrodajnje za to rozsudźili wuznam małeje rěče pozběhnyć. Retoromanšćina je žiwa, stare praji­dmo so znowa wobkruća: Štóž dalšu, tež mjeńšinowu abo regionalnu rěč wob­knje­ži, tón wjace wě. Kak ćežko mamy so porno tomu z hornjoserbšćinu! Njepřestawajcy diskutujemy wo dwurěčnosći w najwšelakorišich wobłukach zjawneho žiwjenja, po­praw­nej samozrozumliwosći. Posrěd­kowanje rěče w kubłanskich zarjadnišćach serbskeho sydlenskeho ruma wostanje njedospołne, dokelž njeje přechod na wyše kubłanišćo wšudźe zaručeny. Za žiwu serbšćinu pak wšo to trjebamy. Axel Arlt

Staw medaljow po 69 ze 102 rozsudow:

złoto slěbro bronza

1. Norwegska  11 11 9

2. Němska  11 7 5

3. Kanada   9 5 6

4. Nižozemska   6 5 3

5. USA    6 3 5

6. Francoska   5 4 4

Johannes Rydzek bě prěni w cilu, po nim Fabian Rießle a Eric Frenzel. Perfektny to wukon wčera w južnokorejskim Pyeongchangu: Němscy kombiněrarjo běchu z historiskim trójnym dobyćom w nordiskej kombi­naciji němscy „dominěrarjo“. Šěsć dnjow po Frenzelowym dobyću z normalneho skakanišća doby rekordny swětowy mišter Rydzek swoje prěnje olympiske złoto. W němskim cilowym sprinće, kotryž bě porno tomu před štyrjomi lětami w So­čiju bjez njezboža, ležeše Rydzek 0,4 sekundy před Rießlu a 0,8 sek. před Frenzelom. Za dobyćerja bě to prěnja jednotliwa medalja na Olympiskich zymskich hrach. 2010 bě sej sportowc z Allgäuja jako 18lětny bronzu z němskej staflu wubědźił, štyri lěta pozdźišo z teamom slěbro.

W ratarskich zawodach kaž w Zdźěrjanskej Holanskej farmje abo w Delnjokinjanskim zawodźe Budissa poskićeja wobydlerjam wot póndźele do pjatka słódny wobjed. Tak wuhladaš tam wosebje staršich ludźi, wuměnkarjow a přistajenych wšelakich rjemjesl­niskich firmow. W jědźerni Budissy móžeš sej wotnětka tež z mlokoweho awtomata cyle čerstwe mloko točić. Za to dósta­waš tam prózdne bleše wšelakich wulkosćow. Foto: SN/Maćij Bulank

Smochćicy (rl/SN). Něhdźe sto zajimcow je lětuši prěni póstny seminar póndźelu do Domu biskopa Bena w Smochćicach přiwabił. Referentaj, něhdyši Budyski su­perin­tendent Reinhard Pappai a ně­hdyši krajny młodźinski farar ewangelskeje cyrkwje Harald Bretschneider z Drježdźan, tam napominaštaj, zo mamy tež dźensa hladajo na přiběrace brónjenje skedźbliwi być.

Přednošowarjej dopominaštaj na cyrkwinske měrowe hibanje w 1980tych lě­tach­, w kotrychž běštaj wobaj aktiwnaj. „Europa bě tehdy pulwrowy sud“, rje­kny farar Bretschneider. Wón skedźbni na symbol „Mječe na radlicy“ – hesło to, kotrež so dwójce w Starym zakonju jewi. Reinhard Pappai, kiž měješe tajki symbol tón wječor na pulowru přišity, skonstatowa hladajo na prašenje „Mječe na radlicy – bě žno to?“, zo „šće to em njebě“. Pokaza pak tež na to, zo dyrbiš druhdy brónje wužiwać, chceš-li agresorow přewinyć. Woprawdźite rozrisanje konfliktow wón z toho přiwšěm njewočakuje.

Něhdyši sakski ministerski prezident so tež z wobydlerjemi rozmołwjał

Miłoćicy (SN/mwe). Z wjeselom móžachu póndźelu popołdnju w Miłočanskim Křesćansko-socialnym kubłanskim skutku (CSB), w Sakskim wjesnym kuratoriju (SLK) kaž tež w towarstwje Dowol na wsy něhdyšeho sakskeho ministerskeho prezidenta prof. dr. Geor­ga Milbradta witać. Jeho přewodźeše, kaž kóždolětnje na tajkim pućowanju po wólbnym wokrjesu, serbski zapósłanc krajneho sejma Alojs Mikławšk (wobaj CDU).

Georg Milbradt je z klóštrom Marijinej hwězdu wusko zwjazany, wšako bě wón jedyn z hłownych iniciatorow 1. sakskeje krajneje wustajency 1998. Tuž so poli­tikar na wusłužbje wězo zajimuje, što so dźensa w tym teritoriju wotměwa, hdźež bě wón swój čas tež derje a konstruktiwnje ze Serbami hromadźe dźěłał a je so samo z jich maćeršćinu zaběrał.

Dźiwje swinjo přejěł

Hola. W Holi pola Běłeho Chołmca je wčera rano wodźer małobusa do dźi­wjeho swinjeća zajěł. Wo mortwe zwěrjo staraše­ so na to hajnik. Wěcna škoda wuči­nja něhdźe 5 000 eurow.

Jeep pokradnyli

Běła Woda. Na Grünowej w Běłej Wodźe wotstajeny běły jeep su njeznaći wčera w nocy pokradnyli. Něhdźe pjeć lět stary Cherokee ma hódnotu 40 000 eurow. Za jěz­dźidłom nětko „soko Kfz“ mjezynarodnje slědźi.

Płót wobškodźił a dale jěł

Čorny Chołmc. Hakle wčera policija zhoni­, zo je zašłe dny něchtó na Dwór­nišćowej w Čornym Chołmcu z awtom do groćaneho płota zajěł. Město toho zo by wobsedźerja ležownosće informował a so za škodu prašał, šofer ćekny.

Je dźensa přemało z wašeho regiona w Serbskich Nowinach abo njeje scyła ničo­ z wašeje wsy? Změńće to a stańće so z korespondentom jeničkeho serb­skeho wječornika. Informujće nas wo nowosćach w swojej wsy a wokolinje kaž tež wo podawkach w swojich towarstwach. Zazwońće redakciju wječornika w Budyšinje pod telefonowym čisłom 0 35 91 / 57 72 32 abo pósćelće nam in­formacije abo tež wobrazy z e-mailku na re­. Chcemy wědźeć, što so stawa, zo móhli čitarjam SN a dalšim zajimcam wo nowosćach na serbskich a dwurěčnych wsach rozprawjeć. Informujće nas, wjeselimy so nad kóždym pokiwom. Redakcija Serbskich Nowin