Z wudaća: wutora, 15 januara 2019

Pólska žaruje wo měšćanostu Gdańska Pawela Adamowicza

Gdańsk (dpa/SN). Smjertny nadpad na měšćanostu Gdańska je w Pólskej njesměrny šok a hłuboku zrudobu zbudźił: Paweł Adamowicz je wčera popołdnju wudychał. 53lětny je w chorowni na sćěhi nadpada z nožom swojich ćežkich nutřkownych zranjenjow dla zemrěł, zdźěli minister za strowotnistwo Łukasz Szumowski pólskim medijam. Lěkarjo njemóžachu jeho najebać hodźiny trajacy bój wuchować. Statne rěčnistwo je mjeztym zdźěliło, zo přepytuje nětko morjenja dla.

Jako znamjo žarowanja zmawuja chorhoje w kraju połwysoko. Tójšto wobydlerjow je so spontanje před Gdańšćanskej radnicu zhromadźiło, zo bychu swěčki zaswěćili a kwětki połožili. Wobydlerjo su dospołnje zludani. „Nimamy słowa za swoju zrudobu“, jich medije cituja.

Z burgerami a pomfritkami pohosćił je prezident USA Donald Trump footballowe mustwo w Běłym domje, dyrbješe pak party sam zapłaćić. Přičina bě tak mjenowany „shutdown“, kotrehoždla je kuchnja prezidentskeho sydła tuchwilu zawrjena. Trump, znaty jako lubowar tajkich spěšnojědźow, zdźěli, zo je 300 hamburgerow, pizzy a „wjele, wjele pomfritkow“ wobstarał. Jědź steješe w typiskich kartonach na hoberskim blidźe, za to pak na slěbornych tabletach.

Mjaso za grilowanje spakosćiłoj stej kondoraj pola swójby w Chile. Na wideju je widźeć, kak so hoberskej ptakaj do mjasa datej, kotrež bě swójba na kromje stolicy Santiago de Chile za grilowanje na zahrodu połožiła, zo by roztało. Andowe kondory su najwjetše ptaki Južneje Ameriki. Křidła dorosćenych zwěrjatow móža rozměr hač do třoch metrow docpěć.

Ně, meja so hišće njezeleni, ale Berlin, wabjacy za Zeleny tydźeń we wikowych halach. Wot pjatka pojědu tež busy łužiskich předewzaćow z Radworja, Niskeje, Wjelećina a wot druhdźe zaso do němskeje stolicy. Wulki je powabk, něšto dobre k jědźi abo piću woptać, sej něšto wosebite kupić abo so cyle jednorje po wustajeńcach kwětkow abo skotu rozhladować. K tomu słuša kóžde lěto kulturny program w halach Swobodneho stata Sakskeje, hdźež je tež hižo tójšto serbskich hudźbnikow, spěwarjow a rejwarjow wustupiło. Lětsa budźe tam słyšeć hnydom dwójce serbska dujerska kapała Horjany. Što nam to praji?­ Sakska hotuje w swojej hali podij za serbsku rěč a kulturu. Zdobom změja łužiske předewzaća a zarjadnišća składnosć, swoje wudźěłki a poskitki předstajić. Nětko by derje było, by-li serbšćina jako srědk wabjenja za Łužicu na stejnišćach bóle słyšeć była. Tež na to w Berlinje nadźi­jomnje­ mysla! Milenka Rječcyna

Bratislava (SŽ/K/SN). Słowakska ludnosć změje sobotu, 16. měrca, noweho prezidenta wolić. Postajił je termin předsyda parlamenta Andrej Danko. W kóždym padźe dóstanu wobydlerjo kraja pod Tatrami nowu hłowu stata, dokelž dźě nětčiši prezident Andrej Kiska hižo njenastupi. Zajim wo najwyše zastojnstwo w staće je dotal dźesatka wosobinow zwurazniła. Po zwěsćowarni zjawneho měnjenja AKO je z nich wědomostnik Robert Mistrík najpopularniši. Jeho sćěhuje předsyda sobu knježaceje strony Most-Híd Béla Bugár. Wuměnjenje za kandidatstwo je, zo ma zajimc wo zastojnstwo podpěru znajmjeńša 15 zapósłancow parlamenta abo zo předpołoži lisćiny z podpismami minimalnje 15 000 wolerjow. Njedocpěje-li žadyn z kan­didatow w prěnim kole nadpołojčnu wjetšinu,­ póńdźetaj dwaj najwuspěšnišej z nich dwaj tydźenjej pozdźišo do wurisanskeho koła, w kotrymž potom wjetša ličba hłosow rozsudźi. Słowakska ma 4,4 miliony wólbokmanych. Na prěnim wólbnym přeběhu 15. měrca 2014 wobdźělichu so 43,4 procenty ludźi, na druhim přeběhu 29. měrca 50,48 procentow.

Mnichow (dpa/SN). Starobje wotpowědowace a zapłaćomne bydlenja móhli za miliony rentnarjow w Němskej hižo bórze wulki problem być. W tym prašenju su sej hospodarscy slědźerjo, socialni fachowcy a twarske hospodarstwo přezjedni. Po porodach sylne lětniki podadźa so přichodne lěta na wuměnk. „Cyła generacija z jasnje mjeńšimi rentami je potom z přiběracymi kóštami za bydlenje konfrontowana“, zdźěla Pestelowy institut w Hannoveru. „Němska bliži so šěrej bydlenskej nuzy.“ Hižo nětko ma dźeń a wjace rentnarjow ćeže, rosćacu podruž zapłaćić. Ličba seniorow powjetši so wot tuchwilu 18 milionow hač do lěta 2040 na něhdźe 24 milionow. Tući dyrbja potom z mjeńšej rentu wuńć, a kóždemu štwórtemu hrozy w starobje chudoba.

Jan Nuk z Radworja piše: Na pomoc, tepimy­ so!­

Tak začuwam, hdyž čitam přinoški Serbskich Nowin wo wuslědkach ewaluacije serbskorěčneho kubłanja w Braniborskej. Začuwam tak, hdyž čitam list nawodow serbskich institucijow kultusowymaj ministerstwomaj Sakskeje a Braniborskeje falowaceho kwalifikowaneho dorosta w serbskich institucijach dla.

Nowina mi nimale z ruki padny, jako čitach wo zwěsćenju knjenje Kathleen Komolka jako čłonki staršiskeje inicia­tiwy w Delnjej Łužicy, zo je wěda WITAJ-šulerjow serbšćiny po wotchadźe z pěstowarnje lěpša hač pola šulerjow w 6. lětniku. Kajke mějachmy nadźije w 1990tych lětach po zawjedźenju WITAJ-kubłanja, zo budźe Łužica bórze zaso dwurěčna.

Hižo před dźesać lětami warnowachu w Hornjej Łužicy, zo njeměli so zanjechać maćernorěčne dźěći w našich šulach, zo njeby kwalita wobknježenja serbšćiny ćerpjeła.

Nětko leži dźěćo w studni, a w němskorěčnej přiłoze SN lětnik 29 čitam „Gesetzgeber­ muss handeln“. Što wo­čakujemy wot kultusoweju ministrow Sakskeje a Braniborskeje?

Dźěl njewobydleneho domu na Budyskej Hornčerskej je so wčera wječor krótko do 23 hodź. njejapcy sypnył. Wulke mnóstwo cyhelow a drjewjanych hrjadow padny zdźěla na wosobowe awto, kotrež bě při domje wotstajene. Hač bě sylny wětřik sobu wina,­ zo je so dom zwjezł, a kak z twarjenjom dale póńdźe, chcychu fachowcy dźensa přepytować. Foto: Toni Lehder

Cyle w znamjenju znowazałoženja před 25 lětami steješe zawčerawšim w Salowje lětny swjedźeń towarstwa katolskich Serbow Kulowskeje wosady Bratrowstwo.

Salow (aha/SN). Kóždolětnje spočatk januara zetkawaja so čłonojo towarstwa Bratrowstwo k zabawnemu zarjadowanju. Nawjazuja tak na staru tradiciju, zo je něhdy spočatk lěta čeledź swojeho knjeza měnjała. Lětuši lětny swjedźeń zahajichu njedźelu z dźaknym nyšporom w połnje wobsadźenej Salowskej kapałce. Farar Gabriš Nawka hódnoćeše spomóžne skutkowanje towarstwa po znowazałoženju před 25 lětami. „Bratrowstwo je w Kulowskej wosadźe bytostnje k tomu přinošowało, zo su serbscy a němscy wěriwi našli zwjazowacu zhromadnosć“, wón rjekny. Zhromadźeni wuprajichu próstwu, „zo by towarstwo w swojim skutkowanju wšitkim generacijam přiwabliwe było“.

Křiže nastajeli

Budyšin. 23 drjewjanych křižow, něhdźe 1,70 metrow wulke, su njeznaći minjeny kónc tydźenja na Budyskim Hrodźišku nastajeli. Na nje napisachu mjena ludźi, kotřiž běchu w zašłosći w zwisku z wukrajnymi wobydlerjemi žiwjenje přisadźili. Po wuprajenju swědkow je policija jězdźidła a podhladne wosoby zwěsćiła.

Róžant. Přichodne posedźenje gmejnskeje rady Ralbicy-Róžant wotměje so zajutřišim, štwórtk, we 18.30 hodź. w Róžeńčanskej gmejnskej sydarni. Tam zaběraja so radźićeljo mjez druhim z krutym wobstatkom kapitala zaměroweho zwjazka za wopłóčki Při Klóšterskej wodźe. Nimo toho póńdźe wo njeplano­wane dochody a wudawki za hrajkanišćo při Ralbičanskej zakładnej šuli. Posedźenje je zjawne a wobydlerjo su wutrobnje přeprošeni.