Z wudaća: štwórtk, 29 julija 2021

Berlin/Drježdźany (dpa/SN). W Sakskej je so loni mjenje błyskało hač w lěće 2019. Kaž z měrjenjow Błyskoweje informaciskeje słužby předewzaća Siemens wuchadźa, je w swobodnym staće 12 643 błyskow něhdźe zadyriło. Ličba wotpowěduje 0,7 błyskam na kwadratny kilometer. Lěto do toho zličichu 20 900 błyskow. W přirunanju zwjazkowych krajow ležeše Sakska tehdy z 1,14 błyskami na kwadratny kilometer na štwórtym městnje, loni na dźesatym. Načolnik w swobodnym staće je Mišnjanski wokrjes z 1 655 błyskami a z hustotu 1,1. Najwjetšu hustotu zwěsćichu w delnjosakskim Wolfsburgu (5,8).

Podobna je tendenca registrowanych błyskow w Braniborskej. W lěće 2019 běše jich 1,25 na kwadratny kilometer, loni z 1,2 tróšku mjenje.

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowe knježerstwo dóstawa so při planowanej winowatosći testowanja za nawrótnikow z dowola, kotřiž dospołne šćěpjenje abo wustrowjenje dopokazać njemóža, pod časowy ćišć. Wón jara na to tłóči, zo to nětko rjaduja, rjekny bayerski ministerski prezident Markus Söder (CSU) wčera we wusyłanju ZDF „Markus Lanz“. Jeho braniborski kolega Dietmar Woidke (SPD) rjekny w sćelaku Phoenix, zo dyrbja chětře rozsudźić a nic hakle srjedź abo kónc awgusta.

Knježerstwowi šefojo wjacorych krajow winowatosć testowanja podpěruja. Berlinskeho knježaceho měšćanostu Michaela Müllera (SPD) cituja ze słowami, zo su testy centralny dypk, zo bychu na­tyknjenja mjez nješćěpjenym wobydlerstwom wobmjezowali. Ministerska prezidentka Porynsko-Pfalcy Malu Dreyer (SPD) wočakuje wot zwjazkoweho knježerstwa koncept, „kak hodźałoj so kon­trola a dodźerženje winowatosće testo­wanja zaručić“.

Dźensa je lětuši dźeń přećeženja zemje, kiž měł k rozmyslowanju pohnuć

Berlin (dpa/SN). Přetrjeba resursow po cyłym swěće bliži so po trochowanjach wědomostnikow zaso stawej, kaž bě wón do koronapandemije. To wuchadźa z wobličenjow non-profitoweje organizacije Global Footprint Network ze sydłomaj w USA a w Šwicarskej. Lětuši tak mjenowany dźeń přećeženja zemje je dźensa, štwórtk. „Wot 29. julija zemju potajkim přewužiwamy, bjerjemy jej resursy, kotrež wona lětsa wjace wobnowić njemóže“, zwurazni rěčnik organizacije Germanwatch Steffen Vogel napřećo powěsćerni dpa.

Dźeń přećeženja zemje bě loni po wobličenjach 22. awgust, wjace hač tři tydźenje pozdźišo hač w lěće 2019. Te­hdy bě wón hižo 26. julija docpěty. „To bě zawěrno jedyn wuskutk korony“, měni Rolf Buschmann ze Zwjazka za wobswět a přirodu Němskeje (BUND). W prěnich žołmach pandemije bu jasnje mjenje resursow přetrjebane. „A to ma wjele z tym činić, zo smy w lock­downje byli.“

W njecyłych sydom měsacach smy lětsa telko resursow přetrjebali, kelkož móža ekosystemy po cyłym swěće w běhu jednoho lěta zaso zarunać. Na tym zawěsće njeje kóžda/kóždy na samsne wašnje wobdźělena/wobdźěleny. Myslimy-li na jednej stronje na kónčiny na našim planeće, hdźež knježitej běda a chudoba, a na tamnej na techniski postup a swójske přeća, złožowace so na bjezkónčne oferty wikowanja, da měli poprawom hobersku njewahu spóznać. Wysoko wuwita industrijna towaršnosć je hižo lěta nad swo­jimi poměrami žiwa. Konsum steji nade wšěm. Dotalna pozicija „Što nas to stara, njejsmy tla po­trjecheni!“ je wusłužiła. To su nam njedawne hórke zliwki z grawoćiwymi přepławjenjemi na zapadźe Němskeje, ale tež w bliskim Hornim kraju abo w Sakskej Šwicy wuwědomili. Dźensniši dźeń přećeženja zemje je drje wobličeny, a doba korony bě małe wodychnjenje. Dalše wurubjowanje přirody pak wjedźe runu smuhu do katastrofy. Axel Arlt

Benjamin Hrjehor z Wiena poćahuje so na přinošk „Młody pjekar z łužiskim chlěbom“ w SN z 23. julija:

Móže to špatny čłowjek być, kiž tajki rjany chlěb pječe? Foto wo młodym ­pjekarju z łužiskim chlěbom namakaš tróšku nakromnje na štwórtej stronje pjatkowneho wudaća Serbskich Nowin, tam hdźež snano někotři hižo tak dokładnje njehladaja. Pjekar je sobustaw AfD, kaž to znajmjeńša w poslednjej lince steji. Wón pak je wjace hač to. Za pře­ćelnym posměwkom chowa so jedyn z hłownych akterow Budyskeje wotnožki neofašistiskeho identitarneho hibanja.

Paul Neumann pochadźa z pjekarskeje swójby a je na serbskim gymnaziju ma­turował. Swoje znajomosće serbšćiny wužiwaše w zašłosći při zhotowjenju serbskorěčnych plakatow a transparentow za neofašistiske demonstracije. W socialnych syćach pokazuje so wědomje byrgarski, tež tu pak wukopaja so přez zhromadne wobrazy přeco zaso zwiski k militantnej neonacistiskej scenje. Tajke postupowanje so šlachći. Wjace hač 800 ludźi — mjez nimi tež syła młodych Serbow a Serbowkow — sćěhuje Neumanna na Instagramje, podobna ličba na Facebooku.

Młody němski spisowaćel Lukaš Ričel (nalěwo, při signowanju) čitaše wčera w domje sakskeho zastupnistwa w Berlinje ze swojeje mjeztym druheje knihi „Raumfah­rer“, wušłeje tydźenja w nakładnistwje dtv. Roman jedna w Kamjencu a Němskich Pazlicach, w krajinje hatow a skałow. Protagonist Jan rozestaja so ze ­zastupnikami dweju dobow-diktaturow, kotrejž stej so sypnyłoj. Conrad Clemens, wot lońšeho społnomócnjeny Sakskeje pola Zwjazka, bě nimo 30 prošenych hosći tež społnomócnjeneho zwjazkoweho knježerstwa za wuchodnu Němsku, sakskeho zapósłanca Marca Wanderwitza (CDU), do rozmołwy witał ze słowami: „(Pola ­Ričla) … njeje městna za politiske rjekowstwo“. Foto: Wito Meškank

Hosćency a korčmy su za towaršnostne žiwjenje wažne městna, wšako so tam ludźo rady zetkawaja. Často maja tež zajimawe stawizny. W swojej lětnjej seriji tajke gastronomiske předewzaća předstajamy, dźensa kulturnu bróžnju w Nowoslicach. (6)

Historisku bróžnju, kotraž při Trjebinskim Šusterec statoku znowa nastawa, tuchwilu kryja. Za to wužiwaja nimale sto lět stare ­třěšne cyhele. Bróžnja bě Wochožanskej brunicowej jamje na puću. Dźakowano prócowanjam gmejny a z pomocu koncerna LEAG ­móžachu ju wotnjesć, restawrować a znowa natwarić. Kónc awgusta chcedźa bróžnju přepodać. Foto: Joachim Rjela

W Krabatowym młynje kosu klepać a z njech wobchadźeć wuknyli

Čorny Chołmc (SiR/SN). „Mój dźěd je za nas stajnje kosu klepał. Nětko wón tu hižo njeje a njewěm, kak to dźe. Škoda, zo njejsym sej to prawje pokazać dała“, praji Christina Fabian z Noweje Łuki. Wona bě minjeny kónc tydźenja jedna z 15 wobdźělnikow, kotřiž chcychu w Čornochołmčanskim Krabatowym młynje wobchadźenje z kosu nawuknyć. Samo dźěći běchu tam přišli, kaž dwanaćelětna Nele ze swojim nanom. Doma maja ­nukle, a te chcedźa wězo z čerstwje sy­čenej trawu zastarane być. Wšitcy mě­jachu swójsku kosu sobu, kotrež sej kursisća mjez sobu wobhladachu. Zastu­pjene běchu starše, ale tež moderniše ­nastroje. Jedyn samotwarjeny bě toho­runja pódla.

Hladajo na wokomiknje zaso stupace korona-ličby a tak hrožace wospjetne čujomne wobmjezowanja zhromadneho schadźowanja smy sej jako Domowinska skupina Worcyn krótkodobnje swoju kubłansku jězbu zarjadowali. Jasne hnydom bě, zo pojědźemy k Monice Cyžowej do Noweje Jaseńcy. Ju wšak skoro wšitcy z njedawneho zarjadowanja župy Budyšin znajachu, hdźež wustupištaj Cyžec mandźelskaj z lóštnym hudźbnym programom.

Najprjedy pak wjedźeše nas puć do klóštra Marijineje hwězdy w Pančicach-Kukowje. Tam njewobhladachmy sej jenož jara rjanu wučbnu zahrodu, ale z runje tak wulkim zajimom tež wustajeńcu narodneje drasty, wot Moniki Cyžoweje wuhotowanu. Prjedy hač so k Cyžecom do Noweje Jaseńcy podachmy, dachmy sej hišće w Kozarčanskim Fischerec hosćencu wobjed zesłodźeć.

Pola sebje doma překwapi nas Monika Cyžowa z dalšej nahladnej kopicu eksponatow serbskeje drasty. Wuběrnje rozłoži nam spore dźěło, ke kotremuž njesłušeja jenož lubosć, ale předewšěm wušiknosć a sćerpnosć. Jeno žony so tomu njedźiwachu, ale tež mužojo njemóžachu přehladku dochwalić.