Z wudaća: pjatk, 24 septembera 2021

Berlin (dpa/SN). Mjeztym wosmy króć namołwjeja aktiwisća hibanja Fridays for future ludźi po cyłym swěće, dźensa za lěpši škit klimy protestować. Kaž organizacija zdźěli, je za to znajmjeńša 1 800 stawkow we wjac hač 80 krajach předwidźane. Tež w Němskej, hdźež wobydlerjo njedźelu nowy zwjazkowy sejm wola, chcychu aktiwisća jasne znamjo sadźić, planujo wjace hač 450 klimowych akcijow w zwjazkowych krajach, mjez druhim tež w Drježdźanach.

Wosebje wulke protesty přizjewichu organizatorojo w Hamburgu, Berlinje, Freiburgu a Kölnje. W stolicy Němskeje chcyše so iniciatorka hibanja, Šwedowka Greta Thunberg, wobdźělić.

Pod hesłom „Wšitcy za klimu“ su so tež ciwilnotowaršnostne organizacije, kaž wobswětowe zwjazki a cyrkwje, protestej přizamkli. Dale chcyše so něhdźe 4 000 předewzaćow na akcijach wobdźělić. Posledni cyłoswětowy protestny dźeń bě lětsa 19. měrca.

Razne reakcije Pólskeje na wusud Europskeho sudnistwa Turowa dla

Waršawa. Rozestajenje mjez Pólskej, Čěskej a Europskej uniju Turówskeje brunicoweje jamy w třikrajowym róžku njedaloko Žitawy dla dale traje. W jamje tež po najnowšim wusudźe najwyšeho sudnistwa EU dale dźěłaja. W druhej a poslednjej instancy bě sudnistwo rozsudźiło, zo ma Pólska dźěła hnydom skónčić abo wšědnje 500 000 eurow pokuty płaćić.

Klimowa změna njeda so hižo zatajić, ale dyrbimy so z njej rozestajeć a wšitcy ze swojimi kmanosćemi za rozrisanjemi pytać. Přikładnje čini to předewzaćel Tomaš Rječka z Kamjeneje. Mjeztym 65lětny so dale zaměrnje za nowymi inowacijemi rozhladuje a je wupruwuje. Při tym so tež digitalizacije njeboji, ale wě ju w zawodźe wuspěšnje zasadźić. Před lětami je wón w Radworju nowu modernu tepjensku syć twarić dał, kotraž je tež tamnym komunam z přikładom. Nětko je so we Wjelećinje kročel dale zwažił a paliwowu celu jako wudospołnjenje přestajenemu tepjenskemu systemej zasadźił. Cela produkuje milinu, z kotrejž tepjensku syć wodnjo a w nocy nimale dospołnje zastaruje. Z app maja Tomaš Rječka a jeho sobudźěłaćerjo stajnje dohlad, kajke ma tepjenska syć hódnoty a kak móhli system optiměrować. Z toho njeprofituja jenož ludźo, ale tež přiroda, wobswět a zawod sam. Wšako so kóšty za wobhospodarjenje pomjeńšeja. To je přikład! Bianka Šeferowa

Sobudźěłaćerjo zwjazka za hladanje wody a pódy „Kalawski horni kraj“ z hłownym sydłom w błótowskim Radušu tele dny Priorowu hrjebju w Choćebuzu po něhdźe 300 metrach rjedźa. Z wosebitym amfibijowym čołmom typa Tuxur Andreas Supra ­zelišćo na dnje hrjebje wotrězuje. Z pomocu krana zelišćo potom na kromje hrjebje wotkładuje. Dalši sobudźěłaćerjo zwjazka w samsnym času trawu na brjoze rěki syku. Tajke dźěła rjedźenja rěki a jeje hladanja dyrbja jónu wob lěto přewjesć, zo njeby hrjebja zarostła. Priorowa hrjebja je něhdźe 20 kilometrow dołha. Foto: Michael Helbig

Praha (ČŽ/K/SN). Krótko do wólbow sejma 8. a 9. oktobra su w Čěskej šulerjam, staršich hač 15 lět, wolić dali. W akciji je 40 890 kubłancow z 317 srjedźnych šulow swój hłós wotedało. Na wuběr běchu wšitke strony a politiske hibanja, kotrež chcedźa tež spočatk winowca do delnjeje komory parlamenta zaćahnyć.

Z „młodźinskich wólbow“ je zhromadźenstwo Piraća/Starosća jako dobyćer wušło, dóstawši 30,4 procenty. Snadnje za nimi je konserwatiwna koalicija Spolu (ODS, KDU-ČSL a TOP 09) z 29,4 procentami druha. Z wulkim wotstawkom přińdźe knježaca ANO z runje 8,5 proc. na třeće městno. Ze 7,1 procentom by tež strona Zelenych hišće do sejma přišła.

Někotrym stronam wolerjo-šulerjo zaćah do parlamenta zapowědźeja. SPD zběra jeno štyri procenty, socialde­mokraća dyrbja so z 2,4 procentami ­spokojić, komunisća z 2,3 proc. Hibanje Přisaha dósta dwaj procentaj a formacija Trikolora/Swobodni priwatnicy 1,9 procentow.

Wotměli su so šulerske wólby sejma akuratnje tak kaž woprawdźity wotum. Na wšěch městnach skutkowachu wólbne komisije, a wolerjo dyrbjachu so wupokazać, prjedy hač smědźachu tajnje wolić.

Berlin (ML/SN). Časopis SUPER illu předstaja w čisle 37 „50 najwažnišich Wuchodoněmcow“. Z fotami a krótko­tekstami zhoniš wo dźiwadźelnikach kaž Wolfgangu Stumphje z Drježdźan, spisowaćelach kaž we Worklecach rodźenym Lukasu Rietzschelu, wo sportowcach kaž Martinje Schulzu, molerjach kaž w Němskich Pazlicach rodźenym Georgu Baselitzu. Mjez politikarjemi su zastupjeni Angela Merkel a Michael Kretschmer (wobaj CDU) a Gregor Gysi (Lěwica).

Mjez pjećomi wuznamnymi hudźbnikami je tež dirigentka a bywša intendantka Serbskeho ludoweho ansambla Judith Kubicec. Wona je jako w Budyšinje rodźena Serbowka předstajena. „Je sobu najbóle renoměrowana dirigentka w Němskej a po cyłym swěće připóznata“, w SUPER illu rěka. Manfred Laduš

„Wažny je sylny diskurs wo identiće“, namołwja prof. Christian Voß w interviewje, kotryž je Julian Nyča z nim za nowy Rozhlad wjedł. Voß je profesor za južnosłowjanske rěče na Humboldtowej uniwersiće w Berlinje a zaběra so wosebje ze słowjanskimi mjeńšinami w sewjernej Grjekskej, kotrež ze stron grjekskeho stata připóznate njejsu. Ze studentami slawistiki je nimo toho wjackróć w serbskej Łu­žicy był a naprašowanja a slědźenja přewjedł.

Kak móža zastupnicy mjeńšin a małych narodow sebjewědomje wustupować, rysuje Justyna Michniuk na přikładźe Shiny Novalinga z naroda Inuit, kotraž pěstuje na platformomaj Tik Tok a Instagram tradicionelne nadkyrkowe spěwanje (Kehlkopfgesang), z čimž po wšěm swěće wulki wothłós žněje. Zdobom skedźbnja wona na aktualne połoženje Inuit a wopisuje, kak je swoju identitu zaso namakała.

Fanojo oldtimerow, kaž na přikład tohole Robura, hotuja so na 4. zetkanje historiskich jězdźidłow 2. a 3. oktobra w Čornej Pumpje. Wobrubjacy program wopřijima mjez druhim tež hišće wustajeńcu rasowych nukli, „wiki dźělčkow“ a hudźbne přinoški, kaž na přikład spěwneho duwa Two Pieces a Grodkowskeho měšćanskeho chóra. Zastup je darmotny. Foto: Jost Schmidtchen

njedźelu hornjoserbsce

11:00 Łužica tutón tydźeń, mjez druhim z přinoškom wo jubilaru Manfredźe Ladušu

11:20 Hosćo a hudźba – Ekstremni kolesowarjo Möller, Kral a co.

12:00 Nabožne wusyłanje

(Jan Malink)

po tym zbožopřeća

delnjoserbsce

12:30  Aktualny magacin, mjez druhim z přinoškom wo Domje kultury w pólskich Żarach

13:00 Tematiske wusyłanje: Rěčespytnica dr. Anja Pohončowa

13:40 Nabožne wusyłanje

(Hartmut Leipner)

po tym zbožopřeća

Pjatk 24.9. 19:00 Křesćan Krawc čita w Bórkowskej Błótowskej bibliotece ze swojeje knihi „Was wir in uns tragen“

  19:30 Předstajenje programa SLA „Štyri na raz“ w Ochra­nowje

Sobotu 25.9.   Superkokot w Nowej Niwje (Neu Zauche)

  10:00 Žnjowodźakny swjedźeń na Ćišćanskim statoku

  18:00 Oktoberski swjedźeń w Hórkach

  19:30 Spěwny wječor chóra Meja a Radworskeje młodźiny na dworje Radworskeho młodźinskeho kluba

Njedźelu 26.9. 13:00 Dźeń wotewrjenych duri w Domje kata při wětrniku we Łuze