Z wudaća: pjatk, 19 nowembera 2021

pjatk, 19 nowembera 2021 13:00

Za hodowne wjeselo dźěći

Budyski Center na Žitnych wikach je so lětsa znowa na akciji „Hody w črijacym ­kartonku“ wobdźělił. Sobudźěłaćerka Klaudia Horbankowa (na wobrazu) móžeše tam nimale 50 wjetšich a mjeńšich paketow přijimać. Zdźěla běchu je w centeru ­zaměstnjene wobchody spakowali, najwjetši dźěl pak su Budyšenjo darili. Z pomocu cyłoněmskeje akcije, kotruž wot 1993 kóžde lěto přewjeduja, zawjesela tónraz ­potrěbne dźěći we wuchodoeuropskich krajach, mjez druhim w Litawskej, Letiskej, Rumunskej, Bołharskej, Słowakskej a Chorwatskej. Foto: Carmen Schumann

wozjewjene w: Łužica
pjatk, 19 nowembera 2021 13:00

Policija (19.11.21)

Elektroawto fuk

Wojerecy. Po wšěm zdaću njeměrja so paduši jenož na wosobowe awta z bencinowym abo dieselowym motorom, ale přiběrajcy tež na elektroawta. Njelubu překwapjenku mjenujcy dožiwi wobsedźer tajkeho BMWja, jako chcyše na pokutnym dnju we Wojerecach ze swojim i3s wotjěć. Elektroawto w hódnoće ně­hdźe 45 000 eurow běchu njeznaći w nocy do toho pokradnyli. Policija nětko mjezynarodny za awtom slědźi.

wozjewjene w: Policija
pjatk, 19 nowembera 2021 13:00

Kafkaeskna twórba

Nowa dźiwadłowa hra Jaroslava Rudiša w Drježdźanach prapremjeru dožiwiła

Jaroslav Rudiš je čěski spisowaćel, dramatikar a awtor scenarijow. W Liberecu, Zürichu a Praze studowaše wón germanistiku, stawizny a žurnalizm. W lěće 2002 wozjewi swój prěni roman „Der Himmel unter Berlin“. Wot toho časa pisa romany, słuchoknihi, comicsy a dźiwadłowe hry w čěskej kaž tež němskej rěči. Při tym je Sakska takrjec jeho prěnje nastupišćo po puću do lisćin najlěpšich knihow Němskeje.

Jaroslav Rudiš wěnowaše so hižo Jesch­kenowej rakeće („Grandhotel“), ­Berlinskej podzemskej železnicy („Der Himmel unter Berlin“), čěsko-słowakskej rewoluciji („Nationalstraße“) a nětko, w swojej najnowšej twórbje, Rudnym horam. Jeho nadawkowa twórba „Anschluss“ zaběra so z nimale pozabytej železniskej čaru po hraničnym hórskim hrjebjenju. Prapremjera dźiwadłoweje hry bu wjacekróć přesunjena. 26. junija pak bě skónčnje tak daloko, a Jaroslav Rudiš ju w Drježdźanskim statnym dźiwadle zjawnosći předstaji.

wozjewjene w: Kultura & wuměłstwo

Isa Bryccyna z Kubšic zwjesela přećelow wuměłstwa z wosebitymi přeprošenjemi za wustajeńcy w Budyšinje

Łobjo rano, rozbudźena kóčka abo kačka jako stražnik – Isa Bryccyna z Kubšic je za wšitko a wšitkich prawe městno namakała. Su to jeje wuměłske twórby, kotrež na sfałdowanych łopjenach za wustajeńcy Budyskeho wuměłstwoweho towarstwa wabja. Tajke přeprošenja su něšto wosebite: Hinak, hač je to hewak z wašnjom, nimaja wone jenož dwě do štyri, ale wosom do dźesać stron. Tak je wjace městna za twórby a rozmyslowanja wo wuměłcach – přeprošenja su we wěstym zmysle minikatalogi. To zwjesela přećelow wuměłstwa, ale runje tak molerjow, grafikarjow kaž tež rězbarjow a socharjow, kotřiž w galeriji Budissin wustajeja. Tak je Klaus Drechsler w měrcu a aprylu plastiske twórby wustajał, a k nim słušeštej tež kóčka a kačka. Abo Gabi Keil z Drježdźan, molowaca „Łobjo rano“, wustaješe w aprylu a meji. W juliju bě wona znowa z hosćom w Budyšinje a podawaše tu kurs we wobłuku lětnjeje akademije wuměłstwoweho towarstwa w rozwalinje mnišeje cyrkwje.

wozjewjene w: Kultura & wuměłstwo

Za Serbsku pratyju 2022 je prěni raz Gregor Wieczorek na čole redakcije. Wjele lět (1964–1992 a potom hišće raz 2011– 2021) bě Horst Adam hłowny redaktor. Ingrid Hustetowa so dale wo dźěćace strony stara, Bernd Pittkunings zestaja „pratyju za kśesćijanow“. (Přispomnjenje: Hižo loni běchmy namjetowali, přijomniši wuraz „cyrkwinska protyka“ wužiwać.)

Wodźaca wobsahowa tema přinoškow je tónkróć zašłosć a přitomnosć wsy Škódowa pola Choćebuza. Wo sydlišću su nastawki ze słowom a wobrazom w serbskej a němskej rěči. Zo w Škódowje měrnišo bydliš hač w Choćebuzu, wo tym pisa Hanamarja Měškankowa. Z nastawka čitar zhoni, zo bě sej wona z mandźelskim Alfredom hišće w rentnarskej starobje dom natwariła, zo běštaj samaj wjele dźěłow wukonjałoj. Něhdyša wučerka zdobom wustaja, zo móžeš so hišće z wjacorymi wosobami serbsce rozmołwjeć, zo młodźina hišće rady serbske nałožki pěstuje.

wozjewjene w: Kultura & wuměłstwo
pjatk, 19 nowembera 2021 13:00

„Młody duch a młode ćěło“

Skupina Holaski swój prěni studijowy album wozjewiła

Tučasnje so na polu serbskeje hudźby tójšto hiba. Młode cyłki kaž Skupina Astronawt, Nowa Doba abo Brankatschki wozjewjeja swoje spěwy prawidłownje jako hudźbne wideja na platformje Youtube abo jako awdijoformaty na Spotifyju a dalšich streamingowych platformach. Jedna z tychle młodych skupin ­rěka Holaski, kapała wokoło štyrjoch ­Donatec bratrow Józefa, Michała, Bosćana a Tadeja z Chrósćic, a bubnarja Kita Marka z Noweho Łusča. Spočatk lěta hižo běchu woni z wozjewjenjom spěwa „Wódny muž“ w formje hudźbneho wideja na so skedźbnili. Nětko su so na hudźbny wulkoprojekt zwažili a album „Młody duch“ z dźesać swójskimi kompozicijemi wozjewili, a to analognje na cejdejce. Zyn­konošak je wot minjeneho pjatka na předań.

Wuspytuja wšelake stile

wozjewjene w: Kultura & wuměłstwo

W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezy­narodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich­ nazhonjenjach a do­žiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych­ mjeńšin.

Nanajpozdźišo z filmom „Windtalkers“ z hollywoodskim starom Nicolasom Cageom z lěta 2002 je powšitkownje znate: Nałožowanje rěče navajo w zwisku ze šifrěrowanej komunikaciju je ameriskim wojerskim jednotkam, wojowacym za čas Druheje swětoweje wójny z Japanskej, wuraznje pomhało. Japanscy dešifranća njezamóchu tónle „navajo-kode“ ženje rozłušćić. Mjenje znate pak je, zo su Američenjo w datym zwisku tež rěče přisłušnikow druhich „indianskich“ ludow resp. kmjenow, kaž na přikład Cherokeejow abo Seminolow, kaž tež europskich připućowarjow mjez druhim z Baskiskeje wužiwali. Z tutej zakładnej informaciju smy sej ­mosćik k małym europskim ludam a jich (často wohroženym) rěčam wutworili – to rěka k temje, z kotrejž so prof. Wink wo­sebje rady a intensiwnje zaběra(še).

wozjewjene w: Kultura & wuměłstwo
To běše překwapjenka. Sobudźěłaćerjo Serbskich Nowin so dźiwachu. Před durjemi nakładnistwa stejachu dźěći serbskich swójbow z Budyšina. A hnydom zanjesechu wone spěw wo swjatym Měrćinje. Potom pak wočinichu swoje měški, wšako widźachu spřiho­to­wane słódkosće. Šefredaktor Janek Wowčer poskići kóždej holcy a kóždemu hólcej słódku překwapjenku do měška. Dźěći kiwachu a wołachu: Božemje, klětu přińdźemy zas! Foto: SN/Božena Šimanec

wozjewjene w: Předźenak
pjatk, 19 nowembera 2021 13:00

Mały swjaty Měrćin


„Měrćinje! Měrćinje!“, mać woła, „pój prošu k wobjedu!“ Měrćin pak nochce. „Och mama, mi so jěsć njecha. Wonka je tak rjenje!“ Cyłu nóc bě so dešćowało. Nětko pak słónco swěći a pisane lisćo pada. Měrćin hlada k njebju. Nadobo je słónco fuk. Wone chowa so za toł­stej mróčelu. „Škoda, da tola k wobjedu póńdu. Što drje je mama wariła?“, Měrćin mjelčo rozmysluje. Ale po puću so wón stróži. Na šćežce je wulka łuža. W njej sedźi Jan. „Što ty tam činiš, Jano?“ Jan a Měrćin staj přećelej. „Sym z tobu do słónca hladać chcył. Při tym sym so zakopnył a do łuže padnył. Sym cyle mokry. Doma nichtó njeje.“ „Čakaj“, praji Měrćin. Wón staji Janej swoju čapku na hłowu. Tež anorak so Měrćin sleče a da jón Janej. „Pój“, Měrćin Jana za ruku horje sćehnje, „pój, póńdźemoj k nam. Mama je hižo k wobjedu wo­łała.“ Jan a Měrćin smalitaj do kuchnje. Wot Jana kapa, tak zo zaso we łužičce steji. Mać pak dołho njerozmysluje. „Měrćinje, běž horje po drastu za Jana!“ Měrćin hižo po schodźe chwata. Kusk pozdźišo sedźa Měrćin, Jan a mama za blidom a jědźa słódnu bozankowu poliwku. Jan po sebi dele hlada. „Swoje cholowy a pulower sy mi dał. Sy traš mały swjaty Měrćin“, so wón směje.
wozjewjene w: Předźenak
pjatk, 19 nowembera 2021 13:00

Šwórčo a bórčo

Foto: Sophia Budarjec

Hara motorow, zynčenje mašinow a wóń ben­cina hnydom na Lotku skutkuja, a to w dźěłarni knjeza Enrica Sucheho w Róžeńće. Wón je mechanikar awtow a dźěła z wulkej zaho­ritosću. „Technika mje fascinuje, a žadyn dźeń njeje kaž druhi“, knjez Suchy praji. „Tak móže so w bě­hu jedneje minuty wšitko změ­nić.“ Je­mu njeje ženje wostudłe. Lotce po­wě­da wón wosebitu stawiznu: Jónu bě jed­ne awto skóncowane. W dźěłarni pak su zwě­sćili, zo běchu sej ptački hnězdo w kašćiku po­wě­troweho filtra twarili. To bě wo­prawdźe nje­wšědna chowanka! Njemě­niće tež?

Lotka je wot knje­za Sucheho cyle wosebite po­tajn­­stwo zho­niła: Najspěšniše awto, z kotrymž je wón hdy jěł, bě tajke formule 3 na Łužiskim kole. Spěšnosć tajkich jězdźidłow a dźěło ludźi za kulisami ma wón za wul­kotnej. A tajkim jězbam přerady přihla­duje.

Na foće widźiće Lotku na mašinje, kotraž steji wosrjedź běrowa knje­za Sucheho. Mašina dopomi­­­na mechanikarja kóždy dźeń na jeho lubosć k tech­nice. A  tak ma wón přeco wulke wjeselo. Sophia Budarjec

wozjewjene w: Předźenak

Serbska debata

nowostki LND