W Radworskej gmejnje a dalšej serbskej wokolinje je so kulinariska tradicija zachowała, kotraž hižo generacije kruće ke kermuši słuša: kermušny tykanc. Wosebita protagonistka tuteje tradicije je Michaelis Šusterowa, 65lětna wuměnkarka, kotraž hižo dlěje hač 40 lět ze zapalom kermušny tykanc pječe. Za nju je pječenje wjace hač hobby – je jej čwak domizny a stawiznow swójby.
Rozpalitosć, kotraž je so w dźěćatstwje započała
Klaws Hemo: „Kajkiž ptačik – tajki spěw“ je titul awtobiografije šulerja, młodostneho Klawsa Hema, kotryž je so 18. februara 1929 jako syn serbskeju staršeju w Krušwicy pola Běłeje Wody narodźił. W njej wopisuje swój šulski čas, jako aktiwnje w nacionalsocialistiskich skupinach skutkowaše. A zhonimy, zo bu na kóncu wójny zajaty a wot NKDW přesłyšowany.
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka
serbskim čitarkam a čitarjam z rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Axel Arlt, naměstnik šefredaktora Serbskich Nowin, poda so po štyrjoch lětdźesatkach dźěła w redakciji kónc septembra na wuměnk. Kak najnazhonićiši žurnalist našeho wječornika do zańdźenosće, na aktualne nowinarstwo a do přichoda hlada, je w rozmołwje z Marcelom Braumanom powědał.
Hdyž sy před štyrceći lětami do redakcije Noweje Doby zastupił,běše ći tehdom hižo jasne, budźeš so cyłe powołanske žiwjenje serbskemu nowinarstwu wěnować?
To wězo nic. Běch do studija žurnalistiki w Lipsku w redakciji Noweje doby wolontariat zabsolwował. Redakcija měješe spočatk 1980tych lět hižo chětro staru wobsadku. Budyšin a jeho wokolina pak stej přewšo powabnej – tuž bě jasne, zo tam póńdu, hdźež mje najebać wšitke moje rěčne njedostatki trjebachu. Najwjetše wužadanje bě, so do hornjoserbšćiny zanurić, wšako mějach w tutej rěči pisać.
Sy sej hižo jako młodostny přał, zo budźeš žurnalist, abo sy tež wo druhich opcijach za swój powołanski puć přemyslował?
Spočatki hry při wysokim saku w Serbach bě w lěće 1949 w Budyšinje: Na zahrodźe internata tehdyšeje Serbskeje wyšeje šule na Walskej čo. 6 hrajachu starši šulerjo wot septembra při rjanym wjedrje po wječorach wolejbul. Tutu sportowu družinu běchu we Warnoćicach/Varnsdorfje zeznali. W susodnej Čěskej bě wona znata, pola nas pak lědma. Kolebka wolejbula w Němskej steješe w Hornjej Łužicy z ćežišćom Žitawa. Z druheje strony hranicy běchu mnozy přesydlency přišli. Bjez dźiwa tuž, zo bu Žitawa potom tež prěni mišter NDR.
Sakski mišter młodźiny
Běše rjana, słónčna a spodobna póndźela. Po swjatoku wuchodźowach so hišće chwilu po historiskim centrumje Budyšina. Rozmyslowach při tym wo přichodźe Serbstwa, swojej identiće a wo tym, kotry z Budyskich denerow sej pozdźišo k wječeri zesłodźeć dam. Přišedši domoj, pohladach najprjedy raz do póstoweho kašćika. Na jeho dnje ležeše dopis, na wobalce steješe nadpismo „Finanzamt Bautzen“. Wulkotnje! Nětko skónčnje swoje dawki wróćo dóstanu a srědki za hišće wjace kebabow změju. Wjeselo bě wšak naiwne a dočasne. W lisće pisachu, zo chce finančny zarjad moju dźěławosć w Němskej dokładnje přepytować a zo dyrbju kónc měsaca wšě trěbne podłožki za to předpołožić. W mojich nutrinach nadobo prastara słowjanska njedowěra přećiwo statej wubuchny – před wočomaj steješe mi hižo wobraz Kryštofa kročaceho w rjećazach do Budyskeho jastwa.
W nakładnistwje Veles je wušła kniha „Mała wjera“ Otfrieda Preußlera jako přełožk Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje do hornjoserbšćiny.
Nakładnistwo Veles je hišće młode – bu w lěće 2022 w Lipsku załožene. Je so specializowało na wjacerěčne wudaća serbskeje literatury kaž tež na přełožki knihow za dźěći a młodźinu do hornjoserbšćiny. Na internetnej stronje předstaja so team nakładnistwa: Mandźelskaj Lubina a Dušan Hajduk kaž tež jeju syn Branko – ryzy swójbne to nakładnistwo, hłownje hižo znate přez wjacerěčnu seriju za dźěći „Dolina při rěce“. A nětko předleži přełožk němskeho klasikarja „Mała wjera“, a to po wersiji teksta wosebiteho wudaća z lěta 2023. Originalny titul Otfrieda Preußlera bě w lěće 1957 wušoł. Preußlera znajemy tež jako awtora knihi „Der kleine Wassermann“ a romana „Krabat“, za kotryž spožči so jemu 1972 Němske myto knihow za młodźinu.
Wětrow wosrjedź Budyskeho wokrjesa, něhdźe štyrnaće kilometrow sewjerozapadnje wulkeho wokrjesneho města Budyšina a tři kilometry wot Njeswačidła. Susodna wjes su Bóšicy, kotraž je hamtske sydło dwurěčneje gmejny. Do njeje słuša dźewjeć wsow. Wětrow bu w lěće 1936 do Bóšic zagmejnowany a wobsteji hižo dlěje hač 70 lět z dweju dźělow. Bywša burska wjes bu před 650 lětami prěni raz pisomnje naspomnjena a jej rěkaja ludźo nětko Stary Wětrow. Z lěsom wobdata hórka sewjernje stareje wsy dźěli ju wot sydlišća Wětrowa, kotrehož prěnje twarjenja nastachu w lěće 1951 za dźěławych Wětrowskeho zawoda za wohnjokrute maćizny. Na ležownosći natwarichu 1898 prěnju mjeńšu šamotownju. Stary Wětrow rozpřestrěwa so južnje naspomnjeneje hórki a leži we wysokosći 180 do 195 metrow nad mórskej hładźinu a ma dalšich dwaceći statokow.
Wulka deponija za wosebite wotpadki
Hižo 18. raz přeprosy towarstwo Kamjenjak spočatk požnjenca na finisažu mjezynarodneje rězbarskeje dźěłarnički při Miłočanskej skale. Wot swojeho załoženja w lěće 2009 angažuje so tute towarstwo, zo by ludźom zbliska a zdaloka w němsko-serbskej kónčinje wědu wo wuměłstwje a wobswěće posrědkowało. Kóždolětny wjeršk towarstwoweho dźěła je mjezynarodna rězbarska dźěłarnička, kotraž wotměwa so stajnje w poslednimaj tydźenjomaj žnjenca. Zo njeda so nic jenož dwě njedźeli dołho kopica wuměłcow porjadnje do dźěła, ale tež pilny team towarstwa, běše za wšěch, kotřiž skału časćišo wob lěto wopytuja, hižo při zajězdźe k skale spóznać. Tam stejachu mjenujcy eksponaty něhdyšich dźěłarničkow, zo by za lětsa nowonastate twórby direktnje při tak mjenowanym Krabatowym kamjenju dosć městna było. Wšako někotre wudźěłki tworjacych wuměłcow spěšnje noweho wobsedźerja namakaja, tamne pak wostanu a tworja tak trajnu wustajeńcu, kotraž hodźi so přez cyłe lěto darmotnje wopytować.
Na swojim powołanskim puću w agenturje za sposrědkowanje hudźbnikow a jako DJ je Jan Rječka nimo jara wuspěšnych časow tež ćežke wokomiki dožiwił. Narodźił je so dźensa 34lětny w Erfurće, wotrostł pak je w Dubrjenku.
„All-round-wuměłc“ je titul w swojej signaturje mejlkow, wotmołwi Jan Rječka na prašenje, pod kotrym zapřijećom by swoje powołanske aktiwity najlěpje zjał. Sedźimoj na dworje Tachelesa, něhdyšeje židowskeje kupnicy na Oranienburgskej w Berlinje, kotryž su wuměłcy w NDRskim času wobsadźili a z tym twarjenje před wottorhanjom zachowali.
Scooter, Böhmermann a Power-Party