Z wudaća: pjatk, 17 nowembera 2023

Prěnje posedźenje pólskeho parlamenta z překwapjenkami

Waršawa. Měsac po wólbach pólskeho sejma je w nim nowy duch zaćahnył, čujomny a derje widźomny. Minjenu póndźelu bě runje tak napadne, zo je čas dotal knježaceje narodno-konserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PiS) nimo. Wobraz bě runjewon symboliski: Předsyda PiS Jarosław Kaczyński zastupi do žurle, po tym zo běchu so zapósłancy k zwukam narodneje hymny hižo pozběhnyli. Na schodźenku mjez rynkami stejo dyrbješe wón čakać, bjez toho zo by so scyła něchtó za njeho zajimował.

Z wjace hač 80 rynkami hula-hoop wokoło bjedrow je Berlinjanka Dunja Kuhn w Drježdźanach swój dotalny swětowy rekord přetrjechiła. Dotal nawjedowaše wona w tutym žanru ze 70 rynkami. Při nowym pospyće rekorda dyrbješe wona rynki na znajmjeńša třoch městnach ćěła wěsty čas dźeržeć, štož žadaše sej wjele mocy. Na wčerawšim dnju Guinnessowych rekordow su po wšěm swěće spytali, dotalne rekordy přetrjechić.

Paducham w swojim bydlenju z mobilnym telefonom originalnje přihladować móhł je muž w Lipsku – a je policiju wołał. Třo paduši běchu so namócnje do bydlenja zadobyli a je přeborkali, jako nichtó doma njebě. Awtomatiska kamera jich wobkedźbowaše. Policija paduchow w starobje 28, 31 a 39 lět hišće we wochěži zaja. Sudnik je mjeztym rozsudźił, zo dyrbja do přepytowanskeje jatby.

Bychmy-li ranking najstrašnišich městnow za serbowacych ludźi měli, bychu cyle horjeka najskerje někotre partyje młodych ludźi a stadiony za kopańcu w našim regionje stali. Wšědny dźeń w nakupowanišćach, hosćencach, na dróze, w kinje, dźiwadle, kupjelach abo w lěću na přibrjoze jězoriny a w tak mjenowanych dožiwjenskich parkach relewantne riziko nałožowanja našeje maćeršćinje hižo njeeksistuje. Nawopak, kaž Bjarnat Cyž wutoru w Serbskim domje na přikładźe noweje kupnicy Nahkauf w Njeswačidle pokaza: Je rumow, hdźež ludźo wjele husćišo a bóle samozrozumliwje serbuja hač zašłe lěta. Powšitkowny pozitiwny trend we Łužicy ma wězo něšto z tym činić, zo je lěto a wjac pólsce a čěsce rěčacych hosći abo dźěłowych mocow w našim regionje. Dźakowano wotewrjenym hranicam w Europskej uniji smy nětk faktisce zaso dźěl słowjanskeho swěta – kaž do doby industrializacije, hdyž bydleše dwěsćě tysac Serbow tu. Marcel Brauman

Fürstenwalde (dpa/SN). Dźěłarnistwo za twarstwo, energiju a chemiju nochce so z planami wotnamakać, po kotrychž chcedźa twornju zhotowjerja wobručow Good­year na wuchodźe Braniborskeje zawrěć. Tak chcedźa protestne akcije zahajić a zwjazki za zachowanje produkcije wobručow w Fürstenwaldźe organizować, dźěłarnistwo wčera zdźěli, po tym zo běchu plany nastupajo zawrjenje wozjewili. 24. nowembra planuja akciski dźeń před zwjazkowym financnym ministerstwom w Berlinje. Nimo toho krajnu a zwjazkowu politiku namołwjeja, wo industrijne dźěłowe městna w Fürstenwaldźe, Fuldźe a wšudźe druhdźe w Němskej wojować, sej dźěłarnistwo žada.

Zhotowjer wobručow Goodyear chce produkciju w swojej tworni w Fürstenwaldźe skónčić. Předewzaće z hłownym sydłom w hessenskim Hanauwje je wčera připowědźiło, zo produkcija wobručow w tutym zawodźe hač do kónca 2027 wuběži. Po dotalnych planach 750 dźěłowych městnow wottwarja. Zawod w Fürstenwalde ma 930 přistajenych. Jeničce wotrjad za měšenje gumijowych ma­ćiznow ma dale dźěłać.

Z magiskej swětłowej instalaciju hród w Pillnitzu nad Łobjom wot wčerawšeho zaso swojich wopytowarjow wobkuzłuje. Mjeztym 5. zarjadowanje „Pillnitz Christmas Garden“ prezentuje na wšěch 45 000 energiju lutowacych lampičkow LED na dwaj kilometraj dołhim kołopuću. Hač do 14. januara maja zajimcy składnosć, sej ­wuměłske swětłowe objekty wobhladać, z kotrymiž chce wuměłc Andreas Boelke tež na ­stawizny sławneho parka skedźbnjeć. Wabjacy fotomotiw njeje lětsa dotalna złota korejta, ale čołmik – čerwjena tritonowa gondla – Awgusta Sylneho. Foto skići ­pohlad na swětłowu łuku nad hórskim palaisom. Foto: Jürgen Männel

Drježdźany (dpa/SN). Podźěl sakskich domjacnosćow z modernym tepjenjom přiběra. Tole zwěsća dźensa wozjewjeny wuslědk přepytowanja „Kak tepi Němska?“ w nadawku zwjazka energijoweho a wodoweho hospodarstwa Němskeje. Podźěl tepjenjow, kotrež su po tutym wopra­šowanju pjeć lět abo młódše, wučinja w swobodnym staće mjeztym 23,3 procenty. Lěta 2019 bě to jenož 13,8 procentow. Runočasnje je podźěl wosebje starych tepjenjow z wjace hač 25 słužbnymi lětami wot 16,5 na 28,2 procentow rozrostł. W přerězku su tepjenja w sakskich bydlenjach 14,6 lět stare (2019: 16,6).

W třećinje wšěch bydlenjow wužiwaja ludźo přidatne tepjenja. Wosebje woblubowane su kaminy (40,4 procenty). Slěduja drjewowe a peletowe tepjenja (20,2 procentaj) a wuhlowe kachle (18,6 procentow). Zwjazkowe knježerstwo SPD, Zelenych a FDP chce so ze zakonjom nastupajo energiju twarjenjow a z komunalnym ćopłotnym planowanjom wo to postarać, zo je tepjenje w Němskej přichodnje klimje přichileniše. Při tym chcedźa wolijowe a płunowe tepjenja z modernymi připrawami narunać.

Po wuspěšnej premjerje inscenacije „Unser Land“ spočatk toho měsaca w Ketličanskej cyrkwi hotuje so cyłołužiski ansambl lajskich hrajerkow a hrajerjow na dalše, lětsa poslednje předstajenje. Sobotu, 25. nowembra, pokazaja „participatiwne dźiwadło wo serbsko-němskim poměrje“ w Choćebuskej Zinzendorfskej cyrkwi. Foto: Konrad Behr

njedźelu hornjoserbsce

11:00 Łužica tutón tydźeń z powěsćemi a pokiwami

11:20 Moja hudźba – Chróšćanscy muzikanća

12:00 nabožne wusyłanje

(Krystof Rummel)

po tym zbožopřeća

delnjoserbsce

12:30  Aktualny magacin, mjez druhim z přinoškom wo zetkanju serbskeho wuběrka wokrjesa Sprjewja-Nysa

13:00 Tematiske wusyłanje: 75. po­smjerniny Bjarnata Krawca

13:40  Nabožne wusyłanje

(Katharina Köhlerowa)

po tym zbožopřeća

Nowemberske wusyłanja telewizijneho magacina Łužyca zwaža so na „wid do přichoda“ a pokaza we wobłuku 33. Choćebuskeho filmoweho festiwala premjernje předstajeny film „Serbska utopija“. Jako projekt serbsko-němskeje syće Łužycafilm zwoprawdźena produkcija wopřijima krótkofilmy „Dnjownik“ Dirka Lienigsa a „Serbske bratšy“ Erika Šyškoho kaž tež „Serbski telewizor“ Helle Stolecki a Karolin Schneideroweje. Epizody su do ramikoweho sciencefictionoweho scenarija pod hesłom „Nowy swět“ zaplećene.

Telewizija RBB pokaza magacin jutře, sobotu, w 13.35 hodź. Wospjetowanje na samsnym sćelaku slěduje srjedu, 22. nowembra, rano w 6 hodź. Telewizija MDR wusyła Łužycu sobotu, 25. nowembra, w 11.45 hodź. W mediatece ARD je magacin wot jutřišeho cyłe lěto kóždy čas přistupny.

Njezachodne słowa a zynki

Běła Woda. Pod hesłom „Přećiwo zabyću!“ wuhotuje Běłowodźanski sociokulturny centrum Telux dźensa, pjatk, z literarno-hudźbnym wječorom wopominanje składnostnje spalenja knihow po cyłej Němskej před 90 lětami. Zdobom chcedźa ze zarjadowanjom pokazać, zo „ani najwjetša hrózbnosć njesmjertnosći wutamaneje literatury, wustorčenych komponistow a njezachodnym idejam njezadźěwa“. Předstaja so teksty a spěwy „spalenych basnikow“, kaž na přikład Ericha Kästnera, Irmgard Keuna a Stefana Zweiga. Wječor započnje so we 18.30 hodź., zastup je darmotny.

Měnjace so eksponaty

Budyšin. „Das Salz der Erde“ je titul noweje trajneje wustajeńcy z měnjacymi so eksponatami w Budyskim socio-dźiwadłowym Thespis-centrumje. Wernisažu wotměja jutře, sobotu, w 15 hodź. Přehladka bu z darjenkow wopytowarjow centruma zestajana a wotbłyšćuje mjez druhim, „što na přikład wolijowcy, sel a brunica ludźom woznamjenjeja, kotřiž su we Łužicy (nowu) domiznu namakali“.

Wodźenje po bywšim lěhwje