To a tamne (16.10.24)

srjeda, 16. oktobera 2024 spisane wot:

Wobručowa pana je pola třoch muži w Neumarktće w Hornjej Pfalcy swojoraznu ideju zbudźiła: Woni pokradnychu koleso parkowaceho awta a je při swojim awće přišrubowachu. Swědkojo tole wobkedźbujo informowachu policiju. Ta paduchow na bliskej awtodróze A3 lepi. Mužojo w starobje mjez 36 a 43 lětami mějachu samo hišće šruby kolesa při sebi. Wšěch třoch nachwilnje zajachu.

Na wšěch 24 000 šrubow je britiski wuměłc Darren Timby w sewjerowuchodnym Sunderlandźe trjebał, zo by legendarnych Beatlesow zwobraznił. Wuměłc dźěłaše něhdźe 120 hodźinow na swojoraznej twórbje. Ta je zdobom wuznaće k industrijnemu městu, kotrež je wusko z łódźnistwom, hórnistwom a woclowej industriju zwjazane. Železny wobraz štyrjoch hudźbnikow je 1,80 metrow šěroki a 90 centimetrow wysoki.

Israel chce so wobmjezować

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:

Washington (dpa/SN). Israel chce so při swojej planowanej wojerskej wjećbje přećiwo Iranej na ryzy wojerske objekty wobmjezować a njebudźe so atomowych a wolijowych objektow dótkać. Tole je israelski ministerski prezident Benjamin Netanjahu prezidentej USA Joewej Bidenej telefonisce přilubił, medije USA rozprawjeja. Před tydźenjomaj bě Iran Israel z něhdźe 200 raketami nadpadnył. Wot toho časa planuje Israel wjećbu.

Harris staja so prašenjam

Washington (dpa/SN). Demokratiska prezidentska kandidatka USA Kamala Harris dawa konserwatiwnemu sćelakej Fox News prěni interview. Rozmołwu chcedźa jutře wječor wusyłać. Je to prěnja dlěša rozmołwa Harris z konserwatiwnym sćelakom, po tym zo je jako kandidatka nastupiła. Medije jej wumjetuja, zo so kritiskim prašenjam wuwinje. Při wólbach 5. nowembra wočakuja snadny rozdźěl mjez njej a kandidatom republikanow Donaldom Trumpom.

SPD chce dawk na zamóženje

Roznjemdrjeny pro-israelski demonstrant wurěčuje so z policistami w New Yorku. Wón nima žane zrozumjenje za to, zo blokuja samsny čas demonstranća na dobro Palestinjanow dróhu před New York Stock Exchange, najwjetšej bursu swěta. Wójna na Bliskim wuchodźe towaršnosć USA do dweju lěhwow pači. Foto: dpa/Yuki Iwamura

Bywši oficěr stasi zasudźeny

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:
Berlin (dpa/SN). Dobrych 50 lět po smjertnym wutřělu na bywšim pomjeznym přechodźe na Berlinskim dwórnišću Friedrichstraße su bywšeho oficěra stasi k dźesać lětam jastwa zasudźili. Berlinske krajne sudnistwo měješe za dopokazane, zo je dźensa 80lětny muž z Lipska 29. měrca 1974 Polaka w nadawku stasi zaměrnje zatřělił. Czesław Kukuczka bě do toho we wulkopósłanstwje Pólskeje we wuchodnym Berlinje z bombowej atrapu spytał, sej wupućowanje do zapadneho Berlina wunuzować. Tajna policija NDR bě 38lětnemu přilubiła, zo smě do zapadneho Berlina hić a jeho k dwórnišću přewodźeše. Tam jeho oficěr stasi wot zady zatřěli. Za to jeho z „bojowym rjadom“ wuznamjenichu.

Pólska: Prawo na azyl zběhnyć

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:

Waršawa (dpa/SN). Pólske knježerstwo je dźensa wo tym wuradźowało, prawo na azyl nachwilnje zběhnyć. Po tutym puću chcedźa so ilegalnej migraciji wobarać, ministerski prezident Donald Tusk připowědźi. Pólska ruskemu prezidentej Wladimirej Putinej a běłoruskemu prezidentej Alexanderej Lukašenkej wumjetuje, zo sćeletaj migrantow zaměrnje w organizowanej formje k wuchodnej mjezy Pólskeje, kotraž je zdobom wonkowna mjeza Europskeje unije.

Rěčnica komisije EU w Brüsselu na to skedźbni, zo su wšitke kraje EU na zakładźe zhromadnych směrnicow winowate, za škit pytacym přistup k azylowym jednanjam we wobłuku EU zmóžnić. To płaći tež za nowe pólske knježerstwo.

UNO kritizuje nadpad na wojakow

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:

New York (dpa/SN). Po wospjetnym wobtřělenju zepěranišćow měrowych jednotkow UNO w Libanonje (Unifil) je Bjezstrašnostna rada UNO swoje starosće nastupajo wěstotu tam słužbu wukonjacych wojakow wuprajiła. „Namołwjamy wšitke wobdźělene strony, wěstotu personala a objektow Unifil respektować“, zdźěli wulkopósłanča Šwicarskeje Pascale Baeriswyl jako amtěrowaca prezidentka bjezstrašnostneje rady w mjenje wšěch 15 čłonow. Wojacy UNO njesměli so z cilom nadpadow stać, wona rjekny.

Mjeztym je israelski ministerski prezident Benjamin Netanjahu wumjetowanja wotpokazał, zo israelske wójsko zepěranišća Unifil wotpohladnje nadběhuje. Netanjahu UNO znowa namołwješe, wojakow měroweje misije wotćahnyć. W pomjeznej kónčinje mjez Israelom a Libanonom słuži wjace hač 10 000 wojakow z 50 krajow. Mjez nimi su tež wojacy zwjazkoweje wobory. Wojacy su tam wot lěta 1978 zasadźeni.

Minjeny čas běchu so při třěleńcach štyrjo wojacy UNO zranili.

Antisemitizm Lěwicy je tema

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:

Zamołwići strony hotuja so na rozestajenje na zjězdźe w Halle

Berlin (dpa/SN). Zapósłanča Lěwicy a bywša krajna předsydka Katina Schubert je so znowa za jasne wotmjezowanje wot kóždehožkuli antisemitizma wuprajiła. „Tójšto migrantow runje dožiwja, zo steja pod generalnym podhladom, zo su antisemića a zo Israel hidźa. To wězo njetrjechi“, rjekny Schubert w rozmołwje z časopisom Spiegel. „Widźimy pak tež solidarizowanje z Palestinjanami a złahodnjenje namocy. A mamy tohorunja dźěl muslimskeje zhromadnosće, kotraž je jasnje antisemitiska.“

Najskerje je tutón podźěl jara snadny. „Znaju pak někotrych, kotřiž nochcedźa tole słyšeć, tež mjez nami. Štož Hisbollah a Hamas činitej, je islamski terorizm“, rjekny Schubert, kotraž je tež zastupowaca zwjazkowa předsydka a komisariska zwjazkowa jednaćelka. „Z toho nikoho njewuswobodźimy.“

Namjety a žadanja

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:
Grönlandska z aktualnje něhdźe 60 000 wobydlerjemi je dźě nadal dźěl Danskeje, zhladuje pak mjeztym hižo nimale pjeć lětdźesatkow na wobstajnje rozšěrjacu so awtonomiju. W tejle dobje wutwori so poněčim samostatne filmowstwo, započinajo z krótkofilmami amaterow, kotrež swoje paski častodosć nimale bjez budgeta zwoprawdźichu. Tragikomediji „Nuummioq“ (2009), kotraž płaći jako „prěni dospołnje grönlandski hrajny film“, slědowachu dźeń a profesionalniše produkcije za „wulku płachtu“, a to něhdźe w lětnym rytmusu. Ryzy entuziazm za to njedosaha, ale bjez njeho njebychu so spěchowanske struktury scyła wuwili. Snano měła mjeńšinowa rada – nic naposledk wěsteje danskeje konotacije dla – , nastorčić, so raz na kupje rozhladować. Ewentuelnje zwisuje wuspěch tamnišeho filmowstwa ze (spjelnjenym) žadanjom, wo kotrymž něhdy tež w Němskej diskutowachmy. Dalše paralele w tychle linkach su samozrozumliwje ryzy připad. Bosćan Nawka

Tesla robotaksi předstajił

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:

Los Angeles (dpa/SN). Šef koncerna Tesla Elon Musk je dołho připowědźeny robotaksi twarca elektroawtow předstajił. Jězdźidło z mjenom „Cybercab“ ma dwoje horje so wočinjace křidłojte durje a wupada kaž coupé na zakładźe wuspěšneho awta Tesle Model 3.

Tesla chce prawdźepodobnje 2026 započeć, tute awta twarić, Musk připowědźi. „Cybercab“ ma tež na předań być a mjenje hač 30 000 dolarow płaćić. Najprjedy pak chcedźa software za awtonomne jězdźenje, při kotrymž njetrjeba čłowjek wjace zapřimnyć, w aktualnych jězdźidłach modelow 3 a Y w Texasu a w Kaliforniskej na dróhach zasadźić.

Musk prezentowaše na ležownosći Hollywoodskeho studija Warner Bros. tež mały bus z mjenom „Robovan“ za 20 wosobow. Minjeny čas bě Musk stajnje zaso připowědźił, zo je Tesla na najlěpšim puću, same jěduce awta we wulkej měrje zasadźić. Dotal pak eksistuja jenož asistencne systemy, při kotrychž dyrbi šofer za wodźidłom zamołwitosć přewzać.

Druhe koncerny kaž Waymo dawno wuspěšnje awtonomne jězdźidła zasadźuja, mjez druhim w San Francisco.

Wopicy tež mjez ludźimi doma

wutora, 15. oktobera 2024 spisane wot:
Skupina pawianow družiny Chacma pyta we wotpadkach na kromje južnoafriskeho Kapstadta za picu. Samsny čas hrajkaja sej młodźata na awtach wobydlerjow. Chacma pawiany su sobu najwjetše pawiany swěta. Wone maja sylne socialne struktury a njejsu w swojej eksistency wohrožene. Přiběraca populacija zwěrjatow pak wjedźe stajnje zaso ke konfliktam z wobydlerjemi, kotřiž njejsu inwazije wopicow dla runjewon zahorjeni. Foto: dpa/Nic Bothma

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND