Štóž chce raz młodych ludźi z druhich awtochtonych mjeńšinow a skupiny rěčnikow delnjoněmčiny zeznać, tón so njech lětsa wosrjedź nowembra na zetkanju w Budyšinje wobdźěli. To měni sobudźěłaćerka mjeńšinoweho sekretariata Carolin Renner. Pisany program a dosć časa za wuměnu su nětko hižo kruće zaplanowali.
Budyšin (SN). Do Budyskeho měšćanskeho archiwa je njewšědna, dołho zhubjena chronika dóšła. Dokumenty je prawdźepodobnje sławny medicinar a botanikar Johannes Franke zběrał. Wón je so 1540 w Hildesheimje narodźił a je pozdźišo mjez druhim w Kamjencu a Budyšinje skutkował. Wo tym swědči pismo w knize. Sobudźěłaćerjo archiwa wuchadźeja z toho, zo je chronika wokoło lěta 1600 nastała. Pozdźišo su ju prawdźepodobnje z dalšimi informacijemi rozšěrili. Zapiski rozprawjeja wo stawiznach wšelakich městow Hornjeje a Delnjeje Łužicy, wosebje tych Zwjazka šesćiměstow: Budyšin, Zhorjelc, Kamjenc, Lubań, Lubij a Žitawa. Ale tež zapiski wo mjeńšich městach kaž Halštrowje, Rólanach abo klóštrje Marijineje hwězdy, Lubnjowje, Baršću a Choćebuzu w chronice namakaš. Tež jednotliwe wotpisane wopisma a statuty městow kniha wobsahuje.
W swojej hłownej twórbje „Hortus Lusatiae“ – jedna z najzašich botaniskich twórbow srjedźeneje Europy – je Franke jemu znate dźiwje, kulturne kaž tež w zahrodźe plahowane rostliny Łužicy łaćonsce a zdźěla tež serbsce pomjenował.
6. namołwa za požadanje wo spěchowanske srědki z EU-programa LEADER kónči so 7. awgusta. Milan Pawlik je so z LEADER-poradźowarku w Rakečanskim běrowje Towarstwa za spěchowanje Hornjołužiskeje hole a haty (OHTL) Katrin Kubašowej rozmołwjał.
Kelko ludźi je so w aktualnej dobje powabiło?
K. Kubašowa: Dotal mamy jenož třoch. Po našich nazhonjenjach pak woteda wjele požadarjow swoje projektne podłožki w poslednich dnjach do kónca požadanskeje doby. Zajimcy njech so rady hišće pola nas přizjewja!
Štó smě so wo spěchowanje požadać?
K. Kubašowa: Zasadnje smě so kóždy z projektom požadać, kotryž směrnicam LEADER-programa kaž tež našemu regionalnemu wuwićowemu planej wotpowěduje. To móže być priwatna wosoba, předewzaće, projektne zjednoćenstwo abo lokalna akciska skupina kaž tež komuna.
Što je maksimalna spěchowanska suma, kotruž móže požadar wočakować?
K. Kubašowa: To je we wšelakorych spěchowanskich wobłukach jara rozdźělne. Cyłkownje pak sahaja spěchowanske sumy wot 20 000 hač do 200 000 eurow. 10 procentow projektnych kóštow dyrbi požadar sam zwjesć.
22lětna Milena Wowčerjec a 21lětny Maximilian Gruber přewozmjetaj režiju programa přichodneje hornjoserbskeje schadźowanki. Milan Jurk je so ze studentku hospodarstwa rozmołwjał.
Kak sće k tutomu nadawkej přišła?
Milena Wowčerjec: Na poslednjej schadźowance so mje čłonka tehdyšeho teama režije Katka Pöpelec po programje wopraša, hač móhła sej přestajić režiju přewzać, dokelž je so jej předstajenje našeho kabareta jara lubiło. Wo tym sym sej najprjedy raz mysle činiła, wšako je to wužadacy nadawk, kotryž je z tójšto wočakowanjemi zwjazany. Horju so za wuměłski swět, za dźiwadło a za móžnosć, swójske nowe ideje zwoprawdźić. Tak sym Katce Pöpelec kaž tež hłownemu zamołwitemu Stanijej Wowčerjej připrajiła.
Kak je kombinacija mjez Wami a Maximilianom Gruberom nastała?
Budyšin (SN/mb). Na wčerawšim wurjadnym online-wuradźowanju je rada Załožby za serbski lud próstwu Ludoweho nakładnistwa Domowina (LND) přizwoliła, lěćnej horcoće w běrowach z klimatizaciju wotpomhać. Tule dźe wo inwesticiju něhdźe 300 000 eurow. Dalši dypk na dnjowym porjedźe, wo kotrymž załožbowy direktor Jan Budar na naprašowanje informowaše, běše zakónčenje planowanskeje fazy za Serbski forum wědy na Lawskim arealu w Budyšinje, hdźež maja nowej stejnišći Serbskeho instituta a muzeja a zetkawanišćo nastać. Za to inwestuja 50 milionow eurow.
Załožbowa rada je zelenu swěcu za přihot twarskeje próstwy dała. Za dwaj měsacaj sćěhuje přichodne wurjadne posedźenje. Potom chcedźa mj. dr. wuslědki pruwowanja Sakskeho managementa za imobilije a twarjenja (SIB) rozjimać. Problem parkowanišćow je rozrisany: Załožba přewozmje 43 městnow w centralnej garaži blisko dźiwadła. Nimo toho su twarsku přiradu zesylnili. Nětko ma direktor pruwować, hač smě załožba w přichodźe wilu na Dwórnišćowej předać, hdźež je Serbski institut zaměstnjeny.
Přeco hišće mi kaž choral zanjesena pěsnička we wušomaj klinči, kotraž je lěćny interview ARD-moderatora Markusa Preißa z ko-předsydku strony AfD Alice Weidel minjenu njedźelu wótře přewodźała. Poselstwo teksta běštej jeničce dwě słowčce: „Scheiß“ a „AfD“. Zamołwity za „akciju mylenja“ je wuměłsko-politiski kolektiw „Centrum za politisku rjanosć“ (ZfP). Přeco zaso skedźbnja na spektakularne wašnje na problemy našeho časa – hustohdy na mjezy legalnosće. W lěće 2017 na přikład je ZfP w susodstwje domu prawicarskeho ideologi AfD Björna Höcke w durinskim Bornhagenje podobiznu Berlinskeho wopomnišća za morjenych židow Europy natwariło. Samsne lěto běše je Höcke jako „wopomnišćo hańby“ difamował.
Njebjelčicy (SN/bn). Miłočanska skała je w lěću mjeztym z woprawdźitym hotspotom kultury. Nimo 2. festiwala Witaj, kotryž wotměje so wot jutřišeho hač do slědowaceje njedźele, a w druhej połojcy awgusta planowaneje 19. mjezynarodneje rězbarskeje dźěłarnički čaka prěni kónc tydźenja žnjenca openair Meta Solis na fanow předewšěm elektroniskeje hudźby. Towarstwo samsneho mjena organizuje jón lětsa hižo sedmy raz, program bu porno předchadźacym zarjadowanjam hišće raz rozšěrjeny. Tak poskićuja nimo hudźby tónraz dohromady dźewjeć workshopow resp. přednoškow a prezentacijow. Mjez druhim chcetej ze „Serbskeho telewizora“ znatej wěšćerce „Lěwa ruka“ a „Tamna ruka“ swoju show „Daj nochćam powědać“ prezentować, sakska sekcija załožby Amadeou Antonio chce ze swojej dźěłarničku „wujasnić, zwotkel hida a njepřećelstwo napřećo wukrajnikam a mjeńšinam pochadźeja, štó jej šěri a kak móžeš so w tym zwisku wobarać a škitać“. Podobnej tematice wěnujetej so Kulturny běrow Sakskeje a syć tvBunt z přednoškom a mobilnym stejišćom.
Nic kóždy poda so w lěćnych prózdninach z tołstym kófrom do cuzby. Mjeztym zo su mnozy hižo do lětadła zalězli, wostanu druzy doma. Zo móže dowol w domiznje tež rjany być, je praktikantka Stella Pilzec wuslědźiła.
Čehodla sy so za dowol w domiznje rozsudźił(a) a što njesmě na žadyn pad falować?
Mila Dźisławkec z Dobrošic: Sym so za dowol w domiznje rozsudźiła, dokelž chcu swoju jězbnu šulu zakónčić a zo bych wukrajne lěto planowała. Lěćo doma přiwšěm wužiwam. Sym husto z přećelemi po puću a chodźu na zarjadowanja. Wšědne wuchodźowanje z psom njesmě na žadyn pad falować. Wosebje wjeselu so na bičwolejbulowu turu Radija Saktula – tuta je kóždu póndźelu kruty termin w prózdninskim času. Prózdniny doma po mojim měnjenju tójšto ludźi podhódnoća, dokelž njewidźa husto potencial wočerstwjenja w domiznje.