Budu w domiznje studować
Sakska přetwori wotnětka tež w Budyšinje Powołansku akademiju na Dualnu wysoku šulu. Prezident Powołanskeje akademije a direktor Statneje studijneje akademije Sakskeje prof. dr.-ing. habil. Andreas Hänsel je na prašenja Milenki Rjěčcyneje wotmołwił.
Kotru hódnotu přicpěwaće rozsudej Sakskeho krajneho sejma a tutomu přetworjenju?
A. Hänsel: Wobzamknjenje Sakskeho krajneho sejma je we wjacorym nastupanju dalši měznik we wuwiću wědomostneho kraja Sakskeje. Wón zmóžnja akademiske wukubłanje na wysokošulskim niwowje a z wysokošulskimi zakónčenjemi sylnišo hač dotal tež we wjesnych kónčinach etablěrować a dale wuwiwać. Runočasnje předstaja wón za našich studowacych a absolwentow – tule na próstwu – jasne powyšenje jich wotzamknjenjow, dokelž budu tute přichodnje akademiske wotzamknjenje. Nastanje potajkim woprawdźity třeći stołp w systemje wyšeho kubłanja Swobodneho stata Sakskeje.
W kotrym zwisku widźiće wyše hódnoćenje z přetworjenjom?
Póstny čas a zasadna změna našeho žiwjenja
Přihotujemy so tele dny na wjeršk 5. počasa, póstnicy – helaw! Połni wjesela a radosće wupytamy sej swój pisany kostim, planujemy wopyt žónskeho póstniskeho ćaha abo ćaha róžowu póndźelu a wjeselimy so na někotre hodźiny swjećenja a zanurjenja do druheho, nam wšěm jara přijomneho swěta. Tón abo tamny pak hlada hižo tróšku dale. Wšako sćěhuje hejsowanju skerje kruty, melancholiski a zamysleny čas, póstny čas. Wón je přihot na dalši wjesoły wjeršk w běhu (cyrkwinskeho) lěta – jutry!
Tola prašam so, hač je sprawnje – wosebje sebi samomu napřećo – wzdać so na šěsć tydźenjow wěcow, jědźow, napojow abo zaběrow, za kotrymiž so wosebje žedźimy, zo bychmy so zbytk lěta zaso cyle „po starym“ zadźerželi abo konsumowali?
„Cyle jednorje won, přeco won do swěta“
Němsko-serbske ludowe dźiwadło hotuje so tuchwilu na prapremjeru noweho dźiwadłoweho krucha pod titulom „Na tamnym boku měsačka – Hercy“. Z čłonom prěnjeje serbskeje beat-skupiny, kiž je inspiracija za tón kruch, Alojsom Nawku, je so Maximilian Gruber rozmołwjał.
Kak je k tomu dóšło, zo sće skupinu załožili?
Čitajće wólbne programy!
Jako jedyn z pjećoch kandiduje Hagen Domaška za Budyski wokrjesny zwjazk Zelenych za sakski krajny sejm. Přichodny tydźeń chcedźa zjawny wólbny bój zahajić. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Što měli wolerjo hladajo na wólby do sakskeho krajneho sejma wědźeć?
H. Domaška: Ludźo njech sej wólbne programy dokładnje přečitaja a njech sej za rozsud, koho a kotru politisku stronu woni wola, chwile bjeru. Radźu jim, nic po začuću rozsudźić abo so wot swojeje njemdrosće wodźić dać. Wobhladaš-li sej program politiskich stronow, kotrež drje so demokratiske mjenuja – tajke pak njejsu, to spóznaješ, zo jich wobsahi za nikoho lěpšinu njepřinjesu. Tutym stronam njeměł nichtó swój hłós dać. Tuž skedźbnjam na program Zelenych, kotřiž so temam strowota, socialne, kubłanje wobswět, klima, migracija, Serbja a dalše wěnuja.
Što je Was k tomu pohnuwało, so za politiske zastojnstwo w Sakskej nastajić dać?
Institucije wabja na nowe wašnje wo dorost
„Ekskursija po serbskich institucijach w Budyšinje“ rěka brošurka, kotruž je Domowina wudała. Milenka Rječcyna je so z referentku za naležnosće kubłanja narodneje organizacije Katrin Suchec-Dźisławkowej rozmołwjała.
W brošurce chowaja so wjacore překwapjenki. Kotre to su?
K. Suchec-Dźisławkowa: Přeprosymy zajimcow, sej z pomocu šmóratka serbske institucije wotkryć. Za to smy qr-kode do zešiwka zapřijeli. Su-li zajimcy dosć informacijow nazběrali, móža so pod lipa-ev.de za požadanski trening přizjewić.
Z kotreje přičiny sće brošurku wuwili?
K. Suchec-Dźisławkowa: Předloni smy so we wobłuku wuradźowanja nawodow serbskich institucijow prašeli, kak zdobywamy dorost. Potom sym so ze zamołwitymi za wukubłanje a dorost w jednotliwych institucijach zetkała. Rezultat běše, zo dorost direktnje wosobinsce narěčimy. Nimo toho chcychmy klasiske ćišćane wabjenje z načasnymi digitalnymi medijemi zwjazać. Na to smój z jednaćelom Serbskeho šulskeho towarstwa Andreasom Ošiku ideju za tónle zešiwk wuwiłoj a trěbne informacije zezběrałoj.
Mortwe zwěrjata hamtej přizjewić
Štóž je w přirodźe po puću, wjele dožiwja. Hladajo na někotre situacije, předewšěm jelizo dźe wo namakane mortwe zwěrjata, je wjele prašenjow. Sabina Rötschke z Budyskeho krajnoradneho zarjada so w dźunglu zarjadow derje wuznaje a je na naprašowanje Silke Richter wažne informacije podała.
Što dyrbja ludźo činić, jelizo wuchodźujo so w přirodźe mortwe dźiwje zwěrjata namakaja?
S. Rötschke: Ludźo njeměli so mortweho zwěrjata prošu generelnje dótknyć. Dale měli fota činić. Najlěpje je hnydom z podaćom koordinatow, a jelizo zamołwiteho za hońtwu w kónčinje njeznaješ, ze zdźělenku nišemu hońtwjerskemu zarjadej sposrědkować. Wón to zamołwitemu krajnoradnemu zarjadej pósćele. Tam potom pruwuja, hač so jenož zamołwity za wukonjenje hońtwy informuje na přikład pola mortweje sorny, abo tež weterinarny zarjad. Předewšěm je weterinarny zarjad zamołwity, jelizo wuchodźowarjo na přikład mortwu wódnu dźiwinu abo rubježne ptaki namakaja. W tym padźe maja fachowcy přepytować, hač jedna so wo mrětwu pjerizny.
Wosebitu kuchinsku knihu zestajała
Štóž woli, škita demokratiju
Tójšto zastupnistwow móžemy lětsa wolić. Najprjedy dźe 9. smažnika wo gmejnsku resp. měšćansku radu, wokrjesny sejmik a europski parlament. W Sakskej wočakuje swójby we wólbnym lokalu wosebita situacija. Wšako smědźa 16- a 17lětni młodostni (po woli amploweje koalicije) prěni raz politiski personal za cyły kontinent sobu postajić, nic pak (po woli sakskeho zakonjedawarja) za gmejnu a wokrjes, hdźež bydla. W Braniborskej smědźa 16- a 17lětni tež w komunalnych wólbach kandidatow nakřižować.
A naši čěscy a pólscy přećeljo, kotřiž we Łužicy bydla, smědźa drje so na komunalnych a europskich wólbach wobdźělić, dyrbja pak so rozsudźić, hač europski parlament tu abo w swojej starej domiznje wola. Nimo toho maja jako staćenjo EU tež prawo, sami za tudyše komunalne zastupnistwa kandidować.
Nětko sej to žadamy!
Domowina, Serbske šulske towarstwo (SŠT) a Rěčny centrum WITAJ ze swojimi zastupjerjemi we wodźenskej skupinje 2plus pola Sakskeho statneho ministerstwa za kultus prócuja so wo to, zo bychu so do šulskeho postajenja aktualne potrjeby serbskich a serbšćinu wuwučowacych šulow zapřijeli. Z čim so w tej mjenowanej skupinje dokładnje zaběraja, wo tym nichtó ničo njezhoni – to wšak je dźěłowa runina. Dopomnju-li pak so prawje, běchu SŠT, RCW a Domowina před lětami hižo rjekli, zo je postajenje nuznje trěbne a zo ma so spěšnje napisać. To je mnohim mjeztym dlěje hač dosć, wosebje SŠT. Na to jich žadanja, kotrež wozjewjeja, pokazuja. Wšako su to hižo po wobzamknjenju Sakskeho krajneho sejma wo nowelěrowanym šulskim zakonju před wjace hač dźesać lětami prajili. Rěkaše tehdy, zo njesłušeja nadrobne žadanja do zakonja, město toho měli so do wotpowědneho postajenja zapřijeć. Prašam so dźensa wospjet: Njeby lěpje było, zakoń wobzamknyć a přidać hnydom tež jasnje napisane wobsahi za spjelnjenje zakonja? Je tola jasne, kajke wuměnjenja su trěbne a kotre žadanja wobsteja.
Předewzaćeljo płaća miliony
Mjez předewzaćemi, kotrež su so na protesće ratarjow tydźenja póndźelu wobdźělili, je była tež Ryćerjec recyclingowa firma z Bóšic. Milenka Rječcyna je so ze załožerjom předewzaća Stanijom Ryćerjom rozmołwjała.
Hdźe widźiće přičinu za njespokojnosć předewzaćelow, kotřiž ratarjo njejsu?
S. Ryćer: Wot januara płaćimy na kóždy liter diesela jědnaće centow wjace hač hišće loni. Při tym je wšojedne, kak drohi diesel runje je. To mjenuje so CO2-wotedawk. Dokelž stat pjenjezy trjeba, je tón nimo toho awtodróhowy popłatk – mawt – wo tójšto podróšił. Hdyž smy loni hišće 18 centow na kilometer płaćili, je to wot lětušeho 33 centow. To rěka: Jězba z nakładnym awtom do Drježdźan a zaso wróćo, płaći mje něhdźe 60 eurow – jeničce za mawt. Tych dyrbju pak tež zaso nadźěłać.
A kak to nětko wšitko hódnoćiće?
