Tež druhdźe pjenjezy trěbne
Wot spočatka měsaca twari wulki producent chipow Infineon w Drježdźanach nowu fabriku, hdźež ma raz tysac ludźi dźěłać. K zahajenju projekta we wobjimje pjeć miliardow eurow bě tam wulke činjenje, jako mjez druhim zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) přijědźe. Při sebi njeměješe wón jenož swoju narěč, ale symbolisce tež miliardu eurow spěchowanskich srědkow, z kotrymiž knježerstwo inwesticiju podpěra. Zo w Němskej za tajke a hinaše spěchowanja a inwesticije hoberske sumy nałožujemy, wěmy najpozdźišo wot toho časa, zo bě po započatku wójny w Ukrainje móhłrjec přez nóc sto miliardow eurow za wudawki za Zwjazkowu woboru na blidźe. Z tym mam runje tak swoje brjušebolenje kaž ze spěchowanjom za Infineon. Je woprawdźe trjeba, zo tajka swětłownja kaž Drježdźanske předewzaće telko pjenjez dóstanje? Přeličene na kóžde nowe dźěłowe městno, kotrež ma tam nastać, je to milion eurow. Za mój słód tule poměr mjez spěchowanjom a wunoškom njetrjechi.
Pomoc za staroh Frycu?
Ups, smy někoho zabyli? Tónle zaćišć je zwjazkowe knježerstwo minjeny nowember wubudźiło. Tam wuradźowachu wo financielnym wolóženju přetrjebarjow, kotřiž swoje tepjenje z wolijom, peletami abo běžitym płunom wobhospodarjeja. Do toho koncentrowachu so politikarjo předewšěm na kupcow płuna, kiž so z eksorbitantnymi płaćiznami bědźachu. Tola tež płaćizny za wolij, pelety a běžity płun su razantnje stupali. Potajkim bě skónčnje načasu, potrjechenych pjenježnje wolóžić. Wupłaćenje rjadować pak dyrbja zwjazkowe kraje same. Mjeztym zo je Berlinski senat spěšnje reagował, móža přetrjebarjo tepjenskeho wolija, peletow abo běžiteho płuna nětko skónčnje próstwy wo wupłaćenje krajam zapodać. Tola kedźbu, z toho profitować drje budźe jenož mały dźěl potrjechenych kupcow.
Łužiski pokład za Astrocentrum
W běhu přichodnych lět ma njedaloko Konjec Astrocentrum Łužica nastać. Milenka Rječcyna je so z prof. dr. Christianom Stegmannom rozmołwjała.
Přihoty za twar centruma traja tři lěta. Kotre naprawy tuchwilu přewodźeće?
Chr. Stegmann: Přewjedujemy wšelake technologiske projekty. Mi je wažne na zakładźe slědźenja wobkrućić, hdźe je južnje Wojerec najlěpše městno za podzemski labor. Potom chcemy zarjadniske struktury tworić a z twarom započeć. Sadźamy na zornowc, na pokład Łužicy a dobru zhromadnosć w Serbach.
Sće poprawom husto we Łužicy?
Chr. Stegmann: Wuchadźam z toho, zo budu hač do trójce wob tydźeń we Łužicy. Wšako je faza přihotow, nawjedowana přewažnje wot Drježdźanskeje Techniskeje uniwersity a instituta předewzaća DESY w Zeuthenje, dosć wobšěrna.
Što Wam do mysli přińdźe, ručež na Łužicu mysliće?
„Festiwal budźe so dale wuwiwać“
Delegacija přihotowanskeho wuběrka za mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica“ wobdźěla so tuchwilu na swětowym kongresu CIOFF w Kolumbiskej. Maximilian Gruber je so z Katharinu Jurkowej wo tym rozmołwjał.
Z kotreje přičiny sće sebi do Kolumbiskeje dolećała?
K. Jurkowa: Wot 2. meje přewjeduje so w kolumbiskim měsće Santiago de Cali swětowy kongres CIOFF (swětowa organizacija folklornych festiwalow). Kongres wotměwa so w ramiku dwutydźenskeho folklorneho festiwala, kotryž so paralelnje ke konferency w měsće přewjedźe. Na kongresu wobdźěla so něhdźe 80 wosobow z cyłeho swěta.
Kotru rólu hraja Serbja w tajkim globalnym zwjazku, kajkiž CIOFF je?
K. Jurkowa: W sekciji CIOFF-Němska su nimo třěšneho zwjazka Serbow dalše serbske towarstwa z čłonom a tak móžemy přez kromu serbskeho swěta z našimi temami a prašenjemi mjezynarodnu diskusiju wobohaćić a wozmjemy zdobom nazhonjenja druhich sobu domoj. Serbja zastupuja CIOFF-sekciju Němskeje na kongresu.
Kotre temy so na swětowym kongresu rozjimaja?
Čas starych muži nimo
Starši čitarjo dopominaja so zawěsće hišće na žorćik, kotryž sej ludźo za čas NDR powědachu: Znajeće dnjowy porjad posedźenja Centralneho komiteja komunistiskeje strony Sowjetskeho zwjazka? Prěni dypk: Pomocnicy přinjesu čłonow prezidija do žurle a – druhi dypk – zapinu jim słuchatka a aparaty k stabilizowanju wutroby. Jako třeći dypk dnjoweho porjada zaspěwaja wšitcy zhromadnje spěw „Młoda garda proletariata – to smy my“.
Ludźo so na tute wašnje ze swojim typiskim wuchodoněmskim humorom tomu smějachu, zo su čłonojo woneho mócneho politiskeho gremija w Moskwje wšitcy w zboha wysokej starobje. Tež politiscy funkcionarojo pola nas mějachu swoju lubu nuzu, nam rozkłasć, čehodla dyrbi tomu tak być. Druhdy argumentowachu, zo je to „starcowska mudrosć“, kotraž bě w časach tehdyšeje zymneje wójny mjez swětowymaj blokomaj pječa lěpša hač njepřemyslena chrobłosć młodych njenazhonitych politikarjow, kotraž wjedźe skerje do zahuby.
Wo hibićiwej tworićelskosći
Choćebuz je dobra adresa za hłowne zhromadźizny Domowiny. Wo tym móžachu so hižo wobdźělnicy lońšeho wurjadneho schadźowanja w historiskim twarjenju bywšeho Großenhainskeho dwórnišća přeswědčić. Woni pak su tež nazhonili, kelko angažementa jednotliwcow je k tomu wjedło, za łužiske wobchadne stawizny wuznamny twar wobchować a jako zetkawanišćo wuměłstwa etablěrować.
Jutře podadźa so delegaća nětko rjadneje hłowneje zhromadźizny znowa do historiskeho twarjenja hospodarskich stawiznow města Choćebuza, do Stareje chemijoweje fabriki. Tónkróć móža moderne zarjadnišćo eventoweje gastronomije za murjemi z čerwjenych cyhelow prěnjotneje suknjernje a pozdźišeje chemijoweje fabriki dožiwić.
Wšitke generacije znowa zapřijeć
Přihoty w zarjedźe Domowiny za hłownu zhromadźiznu zajutřišim, sobotu, w Choćebuzu z połnej paru pokročuja. Z hłownej jednaćelku Judit Šołćinej je Axel Arlt porěčał.
Kotre wočakowanja maće na lětušu hłownu zhromadźiznu Domowiny?
J. Šołćina: Wjeselu so na nadźijomnje čiłu diskusiju a wuměnu w kruhu delegatow a delegatkow. Zdobom so nadźijam, zo su delegaća přihotowani. Sym jara wćipna na dalše přizjewjenja k słowu, prošu pak tež wo to, zo su – kaž smy naše čłonske towarstwa a župy sčasom informowali – tute hižo w předpolu pisomnje wuformulowane. To podpěruje dźěławosć na městnje, wosebje tež redakcisku komisiju, kiž ma namjety k wobzamknjenju na městnje zjimać a předstajić.
Na kotrym zakładźe ma so zazběh diskusije noweho programa Domowiny stać?
Realny politiski symbol
Aktualna debata wo jadrowej milinje wotbłyšćuje wuběrnje tuchwilnu diskusijnu „kulturu“ w towaršnosći a je nimo toho z dosć „šwarnym“ přikładom za „realnu“ runje tak kaž za „symbolowu“ politiku. Za stajnym blidom – hač za woprawdźitym w korčmje abo za wirtuelnym w interneće – bě a wostanje wěcownosć častodosć rudimentarna. Tomu polěkuje, zo sej knjez Merz nětko žada, rozsud wotšaltowanja poslednich třoch atomowych milinarnjow cofnyć, byrnjež tule kročel tehdy knježaca CDU sobu wobzamknyła. Zo wotpowědni wobhospodarjo tajkele ideje wotpokazuja, po wšěm zdaću žanu rólu njehraje. A zwotkel trěbne nowe palne žerdki z urana abo plutoniuma brać? Snano maja někotři křesćanscy demokraća (a někotryžkuli stronjan FDP) plany w fašku, lětdźesatki dołho z miliardami (zjawnymi) eurami saněrowane podkopki w Rudnych horinach reaktiwizować, štož pak so nanajskeršo wot dźensa na jutře zwoprawdźić njehodźi.
Tež wobydlerjow chcedźa witać
Lětsa wotměja so znowa Dny Łužiskeje jězoriny. Andreas Kirschke je so pola jednaćelki krajej přesahowaceho turistiskeho zwjazka Łužiska jězorina Kathrin Winkler wo poskitkach wobhonił.
Čehodla so wosebite Dny we Łužiskej jězorinje přewjedu?
K. Winkler: Tradicionalnje so z dnjemi dowolowa sezona zahaji. Po třoch lětach koronapandemije móžemy nětko skónčnje kaž zwučene w aprylu startować. Wjeselimy so, zo směmy wobydlerjam a hosćom mnohostronski program z wjele turami a wodźenjemi poskićeć.
Lětsa je 22. apryla mjez druhim tura do Čornochołmčanskeho Krabatoweho młyna a winicy Klěšnik předwidźana. Što tam zajimcow wočakuje?
K. Winkler: Na busowej turje pod hesłom „Bajowy kuzłar a łužiske wino“ spřistupnimy wobdźělnikam młyn, hdźež zeznaja zdobom znatu figuru serbskich powědančkow. Dale podadźa so zajimcy k Parcowskemu a Sedličanskemu jězorej. Wottam móža so wobdźělnicy pěši abo z busom na platformu podać, hdźež móža krajinu wobdźiwać. Na kóncu pozastanje bus při winicy Klěšnik, hdźež móža hosćo wězo łužiske wino woptać.
Jutry wosrjedź ramadana
Młody kurdiski pachoł běše jara hordy na tute foto: Wón dźerži kwasnu tortu w rukomaj, kotruž běše w irakskej wulkopjekarni sam skuzłał. Zo so na tutym pječwje křesćanska symbolika jewi, njeje muslimskemu hólcej jako něšto wosebiteho napadnyło – wón běše w swojej syriskej domiznje w nabožnje měšanym kruhu přećelow wotrostł. Jutry su swjedźeń dobyća nad smjerću, nic nad druhimi nabožinami. Perspektiwa Nathana mudreho wo měrniwej duchownej koeksistency wulkich nabožinow njeje tež w našim tak mjenowanym okcidenće samozrozumliwosć: Njetrjebamy ani hač do křižnych wójnow w srjedźowěku wróćo hladać. W mojej starej domiznje Hamburgu hišće spočatk 19. lětstotka katolikojo zjawne zastojnstwo wukonjeć njesmědźachu. A hdyž běchu naši westfalscy přiwuzni we wsy po Druhej swětowej wójnje z přichadom „lutherskich“ ćěkancow z něhdyšich wuchodnych němskich kónčin konfrontowani, njeknježeše runjewon hospodliwosć. Dźensa pak je pola nas wšo w porjadku? Zo trjebaja synagogi w Němskej hač do dźensnišeho škit policije, wo něčim druhim swědči...
